یاد قوربانی

خۆپیشاندەرەکانی بەسڕە لەوپەڕی توڕەییاندا چەند هەفتەی پێشوو قونسوڵیەتی ئێرانیان لەشارەکەیان لەگەڵ فەرمانگە حکومیەکانی وڵاتەکەیان و بارەگای حزبە عێراقیەکاندا سوتاند دوای بێکاری و کەمی خزمەتگوزاریەکان زۆری بۆهێنان. هاوڵاتیانی عێراق سزای سیاسەتمەدارانی وڵاتەکەی خۆیان و ئێرانیەکان بەیەکەوە دەدەن و هەردووکیان خستوەتە تای یەک تەرازوو، ئەمەش دوای ئەوە دێت کە زۆرێک لەنەهامەتیەکانی گەلی عێراق دەدرێتە پاڵ سیاسەتی دەرەوەی ئێران و ململانێکانیان لەگەڵ ئەمریکادا، ئەمە لەکاتێکدایە کە ئێران بۆردومانەکانی بۆ سەر بارەگای حزبی دیموکراتی ئێران لەکۆیە و هاوکات گرتنەوەی سەرچاوەکانی ئاو کەبوە هۆی دروستبونی ناڕەزایی لەبەسڕە بە پلانی ئێران بۆ دژایەتی ئەمریکاو لەکەدارکردنی حکومەتی عێراق دادەندرێت.

لەڕاپۆرتێکی گۆڤاری (The Economist)ی ئەمریکیدا لەسەر ناکۆکیەکانی ئێران و ئەمریکاو قوربانیبونی عێراق لەم نێوەندەدا ئەوە خراوەتەڕوو کەناکۆکیەکانی ئەم دواییەی ئەو دوو وڵاتە پێدەچێت ئاسایشی عێراق دوای ماوەیەک لەسەقامگیری دووبارە تێکبداتەوە، «برێت مەکگورکی نێردەی ئەمریکاو قاسم سولەیمانی فەرماندەی هێزەکانی قودس هەردوو لەناوچەی سەوز لەبەغدا دادەنیشن و وێڵ بەدوای بەرژەوەندی خۆیاندا پاڵپشتی بۆ هاوپەیمانەکانی خۆیان کۆدەکەنەوە. هەر لایەنەو دەیەوێت بەدڵی خۆی زۆرینەی پەرلەمانی عێراق پێکبهێنێت دوای دەنگدانە پڕکێشەکەی پەرلەمانی عێراق».

لەئێستادا ئەمریکیەکان و برێت مەکگورکی نێردەیان دەیانەوێت هاوپەیمانیەکی زۆرینە لەلایەنە کوردەکان و سوننەکان و ئەو شیعانەی کەمترین سۆزداریان بۆ ئێران هەیە پێکبهێنن بەناوی (ئیسڵاح)، بە پێچەوانەشەوە ئێرانیەکان و قاسم سولەیمانی نێردەیان دەیانەوێت زۆرینەی پەرلەمان لەهاوپەیمانی لایەنە شیعەکانی سۆزداریان بۆ ئێران هەیە پێکبهێنن بەناوی (ئەلبینا)، دانوستانەکانیش هێشتا بەردەوامن.

ڕاپۆرتەکەی گۆڤارە ئەمریکیەکە ڕوداوی هێرشکردنەسەر بارەگای حزبی دیموکراتی ئێران و گرتنەوەی سەرچاوە ئاویەکانی عێراق و هێرشی هاوەنی میلیشیا شیعەکان بۆ سەر باڵیۆزخانەی ئەمریکا لەناوچەی سەوزی بەغدای هەمووپێکەوە بەستوەتەوەو وەک پلانی ئێران بۆ دژایەتیکردنی ئەمریکا لەعێراق ناوی هێناوە. لەڕاپۆرتەکەدا هاتوە، «فەرماندە ئەمریکی و ئێرانیەکان پێکەوە دژی داعش دەجەنگان بەڵام ئێستا دوو بەرەی دژبەیەکن. لە ٦ی ئەم مانگەدا هاوەنەکانی میلیشیا شیعەکان ئاراستەی باڵیۆزخانەی ئەمریکا لەبەغداو هاوکات کونسوڵخانەی ئەمریکا لەبەسڕە کرا، ئەمەش یەکەم جار بوو لەساڵی ٢٠١١ەوە هێرشی هاوەن بکرێتەسەر لایەنە ئەمریکیەکان لەلایەن میلیشیا شیعەکانەوە».

لەسەر بۆردمانی حزبی دیموکراتیش: «تەنها دوو ڕۆژ دوای ئەوە، موشەکە ئێرانیەکان ئاراستەی بارەگای حزبی دیموکراتی ئێران کران لە کۆیە، ئەمەش یەکەم هێرشی موشەکیی ئێرانە دوابەدوای شەڕی ئێران و عێراق لە ٨٠کاندا تا ئێستا ئاراستەی عێراق کرابێت.»

بەپێی شیکاریەکانی ئیکۆنۆمیست ئێران ئامانجی لەگرتنەوەی سەرچاوە ئاویەکانی عێراقدا نمایشی هێزی خۆی و هاوکات دروستکردنی پشێوی و ناڕەزایی بوە بەرانبەر حکومەتەکەی ئێستای عێراق، «ئێران ئاوو کارەبای لەبەسڕە بڕی، ئەو شارەی خاوەنی تەنها مینای عێراق و بیرە زەبەلاحەکانی نەوتە کەتێکڕای ٩٠%ی داهاتی عێراق دابیندەکات، هەر ئەمەبوو خەڵکی بەسڕەی هێنایەسەر شەقام تا گڕبەردەنە بارەگاکانی حکومەت».

ئەمە یەکەم جار نیە عێراق دوای هەڵبژاردن توشی کێشەی پێکهێنانی حکومەت و دەستتێوەردانی دەرەکی دەبێتەوە و ناڕەزایی خەڵک تەشەنە دەکات، هەڵبژاردنی پێشوو لە ٢٠١٤دا کە ئەمە ڕوویدا تیرۆریستانی داعش ئەو بارە نائارامەیان قۆستەوە و موسڵ و بەشێکی زۆری باکورو ڕۆژئاوای عێراقیان داگیرکردو ئەمەش جەنگێکی سێ ساڵی هەڵگیرساند.

لەڕاپۆرتەکەدا هاتوە کەسیاسەتمەدارانی عێراق دەبێت بەهۆشداریەوە بڕواننە خۆپیشاندانەکانی ئەم دواییانەو ئاگاداری توڕەیی خەڵک بن بۆ دوبارەنەبونەوەی کارەساتێکی تری وەک کارەساتی داعش. حەیدەر عەبادی سەرۆک وەزیرانی عێراق بەڵێنی داوە هاوکاری ئەمریکا بێت و پابەندبێت بەئابڵۆقەکانی بۆ سەر ئێران و ڕاگرتنی مامەڵەکردن بەدۆلار لەگەڵ ئەو وڵاتەدا، بەڵام ئەمە هاوپەیمانە شیعەکانی ئێرانی لەعێراق توڕەکردوە کەئێران وەک دۆست دەبینن و بە پێچەوانەوە پاڵشتی سیاسەتی ئەو وڵاتە دەکەن.

لەکۆتایی ڕاپۆرتەکەی ئیکۆنۆمیستدا هاتوە کەگەر ئەم کێشەیەی نێوان لایەنە شیعەکان لەپێشتردابوایە مەرجەعیەتێکی گەورەی شیعەکان وەک ئایەتوڵا عەلی سیستانی نێوەندگیری دەکرد، بەڵام مەرجەعیەتی نەجەف لەم ساڵانەدا کەمیکردووە. کوردەکانیش خۆیان دورەپەرێز و بێلایەن گرتوە لەململانێکان. «شیکەرەوە سیاسیەکان پێیانوایە دەستکوژی و شەڕی ناوخۆ لە نێوان شیعەکانی عێراقدا دەستپێدەکاتەوە. دوای ماوەیەک لە ئارامی، دیسان ناڵەی تەقینەوەی ئوتومبێلەکان لە شەقامەکانی بەغداد دەنگدەداتەوە».

لەئێستادا سەرەڕای هەموو پشێویەکان، مەترسیی هەنوکەیی کە حکومەتی عێراق چارەسەری بۆ بدۆزێتەوە توڕەیی گەلەکەیەتی کە چیدی نایەوێت بەشێک بێت لەململانێکانی نێوان وڵاتانی تر، «ڕەوڕەوەی بەرهەڵستی خەڵک کەوتوەتە گەڕو توڕەییان زیادی کردوە، بەرپرسە عێراقیەکان هەر بڕیارێک بدەن دەبێت ژیانی هاوڵاتیی ئاسایی باشتربون بەخۆوە ببینێت و ئەم گۆڕانکاریە زوو ڕووبدات.» ئەمە وتەی زەید ئەلعەلی، ڕاوێژکار لە پەیمانگای نێودەوڵەتی بۆ دیموکراسیە بۆ ڕۆژنامەی واشنتۆن پۆست. ئەو پێیوایە کە گەر حکومەتی عێراق نەیەوێت شۆڕشی چەکداری بەسەردابکرێت لەلایەن گەلەکەی خۆیەوە دەبێت هەرچی زووە بەدەم داواکاریەکانیانەوە بچێت.