عەممار عەزیز

«هەولێر و سلێمانی كێبڕكێی یەكتر دەكەن لەهەموو روویەكەوە، بەڵام دهۆك بەپێچەوانەوە ئەوەش لەبەر داخراوەیی  و بەهێزی لایەنی خێڵەکی»، ئەمە وتەی شارەزایەكی كۆمەڵگایە لەپارێزگای دهۆك، ئەو نیگەرانە لەوەی ئەو پارێزگایەی ئەوی تیدا دەژی لەڕووی هەژاری یەكەمە لەسەر ئاستی هەرێم و لەڕووی نەخوێندەواریش دووەمە لەسەر ئاستی عێراق.

هەفتەی رابردوو وتەبێژی وەزارەتی پەروەردەی عێراق راگەیاند، پارێزگای موسەننا یەكەم و دهۆكیش دووەمە لەزۆری رێژەی نەخوێندەواری، لەبەرامبەریشدا وتەبێژی وەزارەتی پەروەردەی هەرێم دەڵێت «پێویست بوو شیكاری وردتر پێشكەش بكرایە».

ساڵح زاهێر، کەمامۆستای ئامادەییە لەپارێزگای دهۆك، نیگەرانە لەو ئامارەو دەڵێت، یەکێک لەهۆکارەکانی بەرزی رێژەی نەخوێندەواری لەدهۆک دەگەڕێتەوە بۆ زری ئاستی هەژاری کە بەهۆیەوە منداڵان واز لەخوێندن دەهێنن.

ساڵح زاهیر دەڵێت، « ئەم رێژەیە جێی داخەو ناكرێت هەروا بەئاسانی تێپەڕیت، بەبڕوای من هۆكاری سەرەكی بەرزبوونەوەی رێژەی نەخوێندەواری لەپارێزگای دهۆك دەگەڕێتەوە بۆ چەند هۆكارێك كە پێموایە هۆكارەكان گشتین و هەموو پارێزگاكانی عێراق دەگرێتەوە لەوهۆكارانە ، بەرزی رێژەی هەژاری كاریگەری لەسەر ئەوە كردووە كەزۆرێك لەمنداڵەكان واز لەخوێندن بهێنن و كاربكەن».

ئەو مامۆستایە پێیوایە کە نەبوونی دامەزراندن بێهیوایی دروستکردووە و «سەرەڕای نەبوونی بنكەكانی نەهێشتنی نەخوێندەواری و رێگەنەگرتن لەمنداڵەكانیان بۆ ئەوەی بەردەوامبن لەخوێندن و واز لەخوێندن نەهێنن، زۆر ناوچەی دوورە دەست هەن كەخوێندنگای ناوەندی و دواناوەندییان نیە، دەبێت پلانێكی باش دابنرێت تائەم رێژەیە دابەزێنن».

بەپێی دوایین ئامار كەدەست هاوڵاتی كەوتووە، لەسنوری پارێزگای دهۆك  37 هەزارو 589 مامۆستای هەمیشەیی هەن كە بەسەر 10 پەروەردەدا دابەشكراون، 18 خوێندنگا سێ‌ دەوامین و هەروەها 518 خوێندنگا دوو دەوامین. هاوکات 16 هەزارو 84 خوێندنگای سەرەتایی و ناوەندی و دواناوەندی و باخچەی منداڵان هەن و خوێندنگاكانی پیشەیی و ئیسلامی یەکی پەیمانگایەكان هەیە .

شەهاب بۆتانی، شارەزای كۆمەڵگاو توێژەری کۆمەڵایەتییە لەپارێزگای دهۆک پێیوایە جوگرافیای دهۆک رێگر بووە لەوەی جموجوڵی بازرگانی دروست ببێت، ئەمەش کاریگەری لەسەر خوێندن تەواوکردن داناوەو بەپێی وتەی خۆی «کەمتر تێکەڵاوی دروست دەبێت».

«پارێزگای دهۆك بەم دواییانە پلەی یەكەم و دووەمی گرتووە لەشتە گرنگەكان وەك رێژەی هەژاری و بژێوی ژیان و بێكاری و نەخوێندەواری دەستنیشان كراوە، هۆكارەكەشی ئەوەیە كەدهۆك پارێزگایەكی داخراوە بەراورد بەشارەكانی تری هەرێم، هەروەها لایەنی خێڵەكی زۆر زەقەو دیارە، ئەوەش وایكردووە كەمتر تێكەڵاوی دروست بێت و خوێندن تەواو بكەن، لەڕووی جوگرافیشەوە ناوچەكە نەبووەتە شوێنێكی بازرگانی  و پرۆژەی جۆراوجۆری كاركردن»، شەهاب بۆتانی وای وت.

بۆتانی دەشڵێت پێیوایە کە هەولیرو سلێمانی هەمیشە لەکێبڕکیدان و دهۆک لەو کێبڕکییە لەدەرەوەیە چونکە «هەولێر وەك پایتەختی هەرێم و سلێمانی وەك پایتەختی رۆشنبیری بەردەوام كێبڕكێی یەكتر دەكەن لەهەموو روویەكەوە، بەڵام دهۆك لەنێو ئەو كێبڕكێیەدا نییەو ناشبێت، ئەوەی دهۆك لێی یەكەمە ملكەچبوون و پابەندبوونیەتی بۆ حزبایەتیەكی تۆخ، كەچی لەبەرامبەریشدا حزبەكەیان بەو رادەیە نەبووە بۆیان و تەواوی كەموكورتیەكانیان بۆ پڕبكاتەوە».

وتەبێژی وەزارەتی پەروەردەی حكومەتی هەرێم رایگەیاندووە «رێژەی نەخوێندەواری لەپارێزگای دهۆك لەساڵی 2012 بریتی بۆ لە 27.2% لەساڵی 2018 دابەزیوە بۆ  23.2% دواتر لەساڵی 2021 بووە بە 18.7% ئەو داتایانە داتای فەرمی دەستەی ئاماری هەرێمی كوردستان و دەستەی ئاماری عێراقن، كە لەساڵانی 2012و 2018و 2021 بەهاوبەشی ئەنجامیانداوە بەهاوكاری رێكخراوەكانی نەتەوەیەكگرتووەكان، لەسەر ئەو كەسانەی تەمەنیان لەسەروو 10 ساڵە تادەگات بەوەی لەژیاندان بەگوێرەی چەندین سەرچاوەی روپێوی.

هوشیارحەمەد حاجی ، بەرپرسی بەشی نەهێشتنی نەخوێندەواری لەوەزارەتی پەروەردەی حكومەتی هەرێم بەهاوڵاتی وت: «ئەو داتایانەی وەزارەتی پەروەردەی عێراق بڵاویكردووەتەوە پرس بەئێمە نەكراوەو بەهیچ شێوەیەك ئاگادارنین، ناكرێت هەروا داتا بڵاوبكرێنەوە دەبێت روپێوو سەرژمێری تازە بكرێت و بەهەماهەنگی لەگەڵ ئێمە بێت ئینجا داتا دیاریبكرێت».

هۆشیار حەمەد حاجی دەشڵێت، « ئێمە لەوەزارەتی پەروەردە گرنگیەكی زۆر بەنەهێشتنی نەخوێندەواری دەدەین لەهەموو پارێزگاكان بنكەی جێگیرمان هەیە، ئەوەی كراوە دوورو نزیك پەیوەندی بەئێمەوە نیە، بۆ ئەمساڵیش چەندین بنكەی تازە دەكەینەوە هاوكات هەڵمەتی تایبەتیشمان دەبێت بۆ نەهێشتنی نەخوێندەواری لەسەرانسەری هەرێمی كوردستان».