تورکیا بەهەمان رێڕەوی ئێراندا دەڕوات و دەیەوێت بە نانەوەی شەڕ خۆی لە ئاگری شەڕ بپارێزێت. ئایا سەرکەوتوو دەبێت؟

لە غیابی هەڵوێستێکی یەکگرتووی وڵاتانی عەرەبی، تورکیا بە نیازە هەژموونی خۆی بەسەر تەواوی خاکی سوریادا بسەپێنێ.

ئامادەکردنی: هاوڵاتی

دوای 11 رۆژ لە هەڵهاتنی بەشار ئەسەد و دورکەوتنەوە و نەمانی دارودەستەکەی لەسەر گۆڕەپانی سیاسی و سەربازی سوریا، هەڵپەی تورکیا بۆ داگیرکاری و خوێنرشتنی زیاتر تەواو بەدەرکەوت و نیازی ئەو وڵاتە ئاشکرابوو کە هەردەم بەشێک بووە لە کێشە و ناکۆکییەکان و رێگە نادات هاوڵاتیانی سوریا و رۆژئاوای کوردستان کە زۆر نیە لە دیکتاتۆرێکی خوێنرێژ رزگاریان بووە، کەمێک پشوو بدەن و وڵاتێکی دوور لە کێشە و ناکۆکی بنیاد بنێن.

لەوبارەیەوە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لە بەیاننامەیەکدا بە کۆی دەنگی هەر پانزە ئەندامەکەی لە نێویشیاندا روسیای هاوپەیمانی پێشووی سوریا، داوا دەکەن گەلی سوریا تەنها خۆیان بڕیار لەسەر ئایندەیان بدەن، داواش لە دراوسێکانی ئەو وڵاتە دەکات خۆیان لەهەر جۆرە کردارێک بەدوور بگرن کە ئاسایشی هەرێمایەتی بخاتە مەترسییەوە، هەر لەو بەیاننامەیەدا ئەنجومەنی ئاسایش پابەندبوونی تەواوی ئەندامانی نیشانداوە بە سەروەری و سەربەخۆیی و یەکێتی و سەلامەتی خاکی سوریا و داواشیان لە هەموو لایەک کردووە رێز لەو بنەمایانە بگرن. جگە لەوە داواشی لە سوریا و دراوسێکانی کردووە دەستوەردان لە کاروباری ناوخۆی یەکتریدا نەکەن.

ئەم داوایەی ئەنجومەنی ئاسایش لە کاتێکدایە سوپای تورکیا و بەکرێگیراوانی هێزێکی زۆریان لەسەر سنورەکانی رۆژئاوای کوردستان بە تایبەت شاری کۆبانێ کۆکردۆتەوە و خۆیان بۆ شەرێکی تری خوێناوی ئامادە دەکەن، لەو بارەیەوە فەرهاد شامی وتەبێژی هێزەکانی سووریای دیموکرات دەڵێت: سێ کۆبوونەوەی مەیدانیان لەگەڵ سوپای تورک ئەنجامداوە، بەڵام كۆبوونەوەكان بەهۆی پێداگریی توركیا لەسەر شەڕ نەگەیشتوونەتە هیچ ئەنجامێك و دەشڵێت: تورک پلانی هەیە بۆ داگیرکردنی تەواوی خاکی سووریا.

ئەوەش لە کاتێکدایە هەریەک لە تورکیا و ئیسرائیل ئێستا ناکۆکییەکی قوڵی دیبلۆماتییان هەیە و هەریەکەیان ئەوی تر بە هەوڵی داگیرکردنی خاکی سوریا تۆمەتبار دەکات.

لەو بارەیەوە وەزارەتی دەرەوەی تورکیا ئیدانەی بڕیارێکی ئیسرائیل دەکات بۆ فراوانکردنی سنورەکانی لە بەرزاییەکانی جۆلان، ئەو کارەش بەداگیرکاری لەقەڵەم دەدات و داوا دەکات ئیسرائیل بە رێکەوتنی ساڵی 1974 وە پابەندبێت، لە کاتێکدا خۆی ناوچەیەکی فراوانی خاکی سوریای داگیرکردووە و بە هاوکاری بەکرێگیراوەکانیشی پیلانگێری بۆ داگیرکاری زیاتر دەکات.

لەبەرامبەردا وەزارەتی دەرەوەی ئیسرائیل دەڵێت: تورکیا بە شێوەیەکی بەرنامە بۆدارێژراو دوژمنکاریەکانی خۆی لەناو خاکی سوریا ئەنجامداوە و لە رێی پرۆسەی سەربازییەوە لە ساڵەکانی 2016 و 2018 و 2019دا، ئێستاش بێ هیچ پاساوێک بە نیازی پەلاماردانی کوردی سوریایە، هەر لەو بەیاننامەیەدا وەزارەتی دەرەوەی ئیسرائیل دەڵێت: تورکیا % 15 خاکی سوریای داگیرکردووە و گروپی چەکداری هەیە وەک ئەوەی ناونراوە سوپای نیشتمانی سوریا، لەو ناوچانەش کە داگیریکردوون دراوی تورکیا بەکاردێت و لقی بانقەکانی خۆی لەناویاندا کردوەتەوە.

سەرەڕای کۆی ئەم روداو و داگیرکارییەی تورک بۆسەر خاکی سوریا و دەستوەردانەکانی لە کاروباری ئەو وڵاتە و پیلانەکانی بۆ نانەوەی شەڕ و ئاژاوە و داگیرکاری زیاتر، کەچی هیچ هەڵوێستێکی جدی وڵاتانی عەرەبی بەدیناکرێت و بچوکترین جوڵەی دیبلۆماتییان بۆ بەرگرتن لە تەماع و پێشێلکاریەکانی تورکیا دەرحەق بە خاک و گەلی سوریا نیشان نەداوە، جگە لە هەندێ بەیاننامەی شەرمن  سەبارەت بەسەروەری و یەک پارچەیی خاکی سوریا، کە هیچ بەها و نرخێکیان نییە.

سەبارەت بە رۆژئاوای کوردستانیش تا ئێستا حزبە دەسەڵاتدارەکانی هەرێمی کوردستان بە روونی هەڵوێستی خۆیان دەرحەق بە داگیرکارییەکانی تورکیا بۆ سەر رۆژئاوای کوردستان نیشان نەداوە، بەڵام لەسەر ئاستی جەماوەری دانیشتوانی هەرێم خۆیان بە پشتوپەنای رۆژئاوا دەزانن و هەڵمەتێکی بەرفراوانیان بۆ کۆکردنەوەی کۆمەک رێکخستووە بۆیان.