لە چەند هەفتەی ڕابردوودا، تورکیا سێ ڕێوشوێنی کردەیی گرتەبەر بۆ ئەگەری ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ ئیسرائیل، هەروەک لە ڕاپۆرتێکی هەواڵگری تورکیا هۆشداریی داوە. ئەم ڕێوشوێنانە بریتین لە پەرەپێدانی سیستەمی بەرگری ئاسمانی، بەهێزکردنی بەرەی ناوخۆ و دروستکردنی پەناگەی پێشکەوتوو بۆ پاراستن لە هەڕەشە ئەتۆمییەکان.

ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا ڕایگەیاند، سوپای تورکیا سیستەمی " Steel Dome "ی وەرگرتووە، کە لە 47 ئۆتۆمبێلی بەرگری ئاسمانی پێکهاتووە و بەهای نزیکەی نیو ملیار دۆلارە.

لە میانی مەراسیمی گەیاندنی سیستمەکەدا، کە لە بارەگای کۆمپانیای تورکی ئاسێلسان لە ئەنقەرە بەڕێوەچوو، ئەردۆغان جەختی لەوە کردەوە کە ئەو ململانێ گەرمانەی لە ساڵانی ڕابردوودا لە دەوروبەری تورکیا ڕوویانداوە ، گرنگیی سیستەمی بەرگری ئاسمانی و ڕاداریان نیشانداوە.

ئەم پڕۆژەیە حەوت ساڵ لەمەوبەر دەستیپێکردووە و لەلایەن کۆمپانیای ئەسەلسانەوە پەرەی پێدراوە، دەبێتە هۆی بەرزکردنەوەی سیستەمی بەرگری ئاسمانی تورکیا. سیستەمی بەرگری ئاسمانی فرە چین لەخۆدەگرێت کە لەڕێگەی تۆڕی یەکگرتووی سیستەمەکانی وەک سیستەمی ئاگادارکردنەوەی پێشوەختە و کۆنترۆڵکردنی کۆرکوت و سیستەمی بەرگری ئاسمانی مەودای مامناوەندی هیسار و سیستەمی بەرگری ئاسمانی سابر و سیستەمی جەنگی ئەلیکترۆنی پێشکەوتوو دروستکراوە، بەپێی ماڵپەڕی بەرگری تورکیا ساونماتەر و ماڵپەڕی بەرهەمهێنەرەکە.

کاتی هەستیار
کەمتر لە مانگێک دوای بڵاوبوونەوەی ڕاپۆرتێکی ئەکادیمیای هەواڵگری تورکیا، کە لێکۆڵینەوەی لە شەڕی ١٢ ڕۆژەی نێوان ئیسرائیل و ئێران کرد و پێشنیاری ڕێوشوێنی بەپەلەی کرد بۆ ئامادەکاری بۆ هەر ڕووبەڕووبوونەوەیەکی سەربازی ئەگەری لەگەڵ تەلئەبیب.

لە نێو ئەو ڕاسپاردانەدا پێویستی دروستکردنی سیستەمێکی بەرگری ئاسمانی فرە چین بوو. هەرچەندە پڕۆژەی "قوبە ئاسنین" لە ساڵی ٢٠١٨ دەستی بە پەرەپێدانی کردووە، بەڵام ڕاگەیاندنی لەم کاتەدا پەیامێکی ڕوونە بۆ تەلئەبیب کە حکومەتی تورکیا و هێزە چەکدارەکان لە هەڵە و لاوازییەکانی هەردوولا فێربوون و کاردەکەن بۆ چارەسەرکردنی هەر کەموکوڕییەک و بەهێزکردنی لایەنە ئەرێنییەکان.

هەروەها سیستەمی هێرشبەریش بە شێوەیەکی بەرچاو لە پلانەکانی تورکیادا دیارە. ڕۆکێتسان مووشەکی هایپەرسۆنیکی تایفون بلۆکی ٤ی درێژی ١٠ مەتر و ٧٢٠٠ کیلۆگرامی ڕاگەیاند، کە موراد ئاکینجی بەڕێوەبەری جێبەجێکاری کۆمپانیاکە بە ڕێگرییەکی سەرەکی لە شەڕدا وەسفی کرد.

پەناگە ئەتۆمییەکان

یەکێک لە ڕاسپاردە سەرەکییەکانی ڕاپۆرتی ئەکادیمیای هەواڵگری، کە لە ئێستادا حکومەتی تورکیا وەریدەگێڕێتە سەر هەنگاوی کردەیی، ڕاسپاردەی دروستکردنی پەناگەی پێشکەوتوو و بەباشی تەیار بۆ شەڕە نوێیەکان و پاراستن بوو لە هەڕەشە ئەتۆمییەکان. لە میانی کۆبوونەوەی حکومەتی تورکیا هەفتەی ڕابردوو، حکومەت بڕیاریدا کۆمپانیای تۆکی کە کۆمپانیایەکی دەوڵەتییە و سەر بە وەزارەتی ژینگە و گەشەپێدانی شارەکانە، ڕاسپێرێت بۆ دروستکردنی ئەو پەناگانە.

تۆکی ئەزموونێکی سەرکەوتووی هەیە لە جێبەجێکردنی بینا بەرگەگرەکانی بوومەلەرزە، کوالیتی خۆی نیشان دەدات لە کاتی ئەو بوومەلەرزانەی لە چەند ساڵی ڕابردوودا وڵاتەکەی گرتەوە، دیارترینیان بوومەلەرزە بەناوبانگەکەی بوو کە لە ساڵی ٢٠٢٣دا ویلایەتەکانی باشووری گرتەوە.

ئەم پەناگانە لە ٨١ ویلایەتدا بە قۆناغ دروست دەکرێن و لە شارە گەورەکانەوە دەست پێدەکات و دواتر فراوانتر دەبن بۆ ویلایەتی دیکە. هەروەها ئەگەری بەکارهێنانی وێستگەکانی میترۆ و نۆژەنکردنەوەی پەناگە کۆنەکان لەخۆدەگرن.

بەهێزکردنی بەرەی ناوخۆ

ئۆپەراسیۆنەکانی دامەزراندنی ئیسرائیل لە ناوخۆی ئێران و چۆن ئەم ئۆپەراسیۆنانە ئاسانکارییان بۆ ئەرکەکانی کرد بۆ لەناوبردنی ئامانجە گرنگەکان و چاودێریکردن و تیرۆرکردنی کەسایەتییە سەرەکییەکانی ئێران، تەرکیزێکی سەرەکی کردەوەکانی حکومەتی تورکیا بوو. لە مانگی تەمموزی ساڵی ڕابردوودا حکومەت سەرکەوتوو بوو لە چەکداماڵینی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) لەسەر بانگهێشتی عەبدوڵا ئۆجەلان ڕێبەری پارتی کرێکارانی کوردستان و بەو هۆیەوە یەکێک لە کێشە درێژخایەنەکانی ناو دەوڵەتی تورکیا چارەسەر بوو.

لە گەڕانەوە بۆ ڕاپۆرتی هەواڵگری، کە جەختی لەسەر گرنگی بەهێزی بەرەی ناوخۆ و هەر هۆکارێک کردەوە کە کاریگەری لەسەر ئاسایشی ناوخۆ هەبێت، ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا لە میانی وتارێکیدا بۆ ساڵیادی دامەزراندنی پارتی داد و گەشەپێدان لە ئەنقەرەی پایتەخت، جەختی لەوە کردەوە کە حکومەت ڕێگە نادات دەرفەتی مێژوویی "تورکیایەکی دوور لە تیرۆر" بە فیڕۆ بچێت، و بۆ ئەوەی بە تەواوی ئەو دەرفەتە نەهێڵێت هەڕەشەی "تیرۆریستی" و هەر ئەگەرێکی سەرهەڵدانی.

بە لەبەرچاوگرتنی ئەو مەترسییەی کە بزووتنەوەی فەتحوڵڵا گولەن لەسەر ئەنقەرە دروستی کردووە، کە حکومەت تۆمەتباری دەکات بە ڕێکخستنی کودەتا شکستخواردووەکەی ساڵی ٢٠١٦، لێکۆڵینەوەکان بووە هۆی دەستگیرکردنی ئیمین ئۆنەر، خاوەنی کۆمپانیای ئاسانی پیشەسازی بەرگری و گورکان ئۆکوموش، بەڕێوەبەری گشتی ئەو کۆمپانیایە، بە تۆمەتی سیخوڕی سەربازی و پەیوەستبوون بە بزووتنەوەی قەدەغەکراوی گولەن.

بەگوێرەی بەیاننامەیەکی داواکاری گشتیی ئەستەنبوڵ، کە ئاژانسی ئانادۆڵو بڵاویکردۆتەوە، لێکۆڵینەوەکان لە دۆسیەی "سیخوڕی سەربازی" کە بەشێوەیەکی گشتی ناسراوە، دەرکەوتووە کە خاوەن و بەڕێوەبەری گشتی گروپەکە بە تۆمەتی "ئەندامبوون لە ڕێکخراوێکی تیرۆریستی چەکدار" و "سیخوڕی سەربازی" دەستگیرکراون، بە لەبەرچاوگرتنی گرنگی بواری کارکردنی گومانلێکراوان.

هەروەها لە ڕاگەیەندراوەکەدا هاتووە، سندوقی بیمەی پارەی پاشەکەوتکراو بیمەی 10 کۆمپانیای کردووە کە لە ژێر دەستی گروپی ئاسان کاردەکەن.

تورکیا هەوڵ دەدات ئامادەیی جیهانی خۆی بەهێز بکات و خۆی وەک یاریزانێکی سەرەکی لە هەر گۆڕانکارییەک لە گۆڕەپانی نێودەوڵەتی و لە هاوسەنگی هێزدا جێگیر بکات. ئەمەش بە بەرزکردنەوەی توانا سەربازییەکانی و پەرەپێدانی پیشەسازییە بەرگرییەکانی و پاراستنی ئامادەیییەکی چالاکانەی دیپلۆماسی لەسەر گۆڕەپانی نێودەوڵەتی و کارکردنی بەردەوام بۆ زیادکردنی توانا ئابوورییەکانی بەدەست دێت. بەرهەمی ناوخۆیی 1.3 تریلیۆن دۆلاری تێپەڕاندووە، ئامانجیشی داناوە بۆ ئەوەی بچێتە لیستی 10 ئابوورییە سەرەکییەکانی جیهانەوە.