نووسین: ئەحمەد ڕەسوڵ

ڕاپۆرتێکی شیکاریی لەبارەی گۆڕانی ناکۆکییە سیاسییەکان بۆ توندوتیژیی:
نەریتێک و ڕیشەیەکی مێژوویی:
کایەی سیاسیی لە کۆمەڵگای کورستاندا هەردەم زەمینەی سەرهەڵدانی ناکۆکییەکان و وەرگەڕانیان بۆ پێکدادانی چەکداریی خوێناویی بووە، کە هۆکارگەلی جیاوازیان لە پشتەوە بووە، لە جیاوازیی فیکریی و ئایدیۆلۆژییەوە بۆ خواستە سایکۆلۆژییەکانی کاراکتەرە سیاسییەکان  یان ویستی فراوانتربوونی هەژموون و دەسەڵاتخوازیی تا دەگات بە بەرژەوەندییە ئابوورییەکان، چ لە نێوانی باڵە سیاسیی و سەربازییەکانی هەمان پارتی سیاسیی بێت و چ لە نێوانی دوو پارتی سیاسیی بووبێت. 

ئاوڕدانەوەیەکی خێرا لە مێژووی وەرگەڕانی ناکۆکییە سیاسییەکان بۆ پێکدادانی چەکداریی:

بە گەڕانەوە بۆ مێژووی تەنها شەش دەیە لەمەوبەری کایەی سیاسیی کۆمەڵگای ئێمە، دووکەرتبوونێکی قووڵی تەنها پارتێکی سیاسیی ئەوکاتە دەبینین کە پارتی دیموکراتی کوردستان بووە. ئەو کات باڵی مەکتەبی سیاسیی کە دوو کەسایەتیی هەرە دیاری ئەو باڵە ئیبراهیم ئەحمەد و مام جەلال بوون لەگەڵ خودی سەرۆکی پارتی، مەلا مستەفا دەکەونە ناکۆکییەوە. 
زۆر سادە و ئاسان ناکۆکیی سیاسیی نێوان هەردوو باڵەکە دەگوازرێتەوە بۆ پەنابردنە بەر چەک و هەڵکوتانە سەر یەکتری و ڕاوەدوونان. دواتر دوو باڵەکە بە جەلالی و مەلایی ناسران و بۆ ماوەی زیاتر لە دوو دەیە ناکۆکییەکە بە هەردوو دۆخی سارد و گەرمییەوە درێژەی کێشا. 
ئەو ناکۆکییە بوو بە ماکی دابەشبوونێکی قووڵی هەمەلایەنەی کایەی سیاسیی لە هەرێمی کوردستان، کە تا ئێستاش درێژەی هەیە و بۆ نەوەکانیان ماوەتەوە. ئەم ڕەتکردنەوە توندوتیژانەیە بووەتە نەریتێکی ڕیشەدار لە عەقڵییەتی سیاسییدا. ئەم عەقڵییەتەی ڕەتکردنەوە و سڕینەوەی ئەویدی لە نێو کایەی سیاسیی کۆمەڵگای ئێمەدا هێندەی قوربانیی گیانیی لێکەتووەتەوە کە هێندەی قوربانییانی بەرەنگاربوونەوەی داگیرکاران و دوژمنان بووە ئەگەر زیاتریش نەبووبیت. هەروەها هێندەی ئەم نەریتەی پەنابردنە بەر توندوتیژیی، زەبری کوشندەی لە دۆزی ڕەوای ئینسانی کورد داوە، هیندە دوژمنەکەی نەیتوانیوە زیانی پێ بگەیەنێت. 
دوای تێپەڕبوون بە چەندین وێستگەی پێکدادانی کورت و درێژخایەندا لە نێوان هەموو پارتە سیاسییەکاندا لە شوێن و کاتی جیاوازدا، دواهەمین دەرکەوتنەوەی ئەو ڕووبەڕوونەوە چەکداریی و خویناوییە، لە کارەساتی لالەزارددا بەرجەستە بوو. 

هۆکارەکانی پەنابردنە بەر توندوتیژیی بۆ چارەسەری ناکۆکییەکان:

١-مێژوویەکی درێژیی خەباتی چەکداریی لە شاخ، کە بە سروشتی خۆیان، پارتە سیاسییەکان و شۆڕشەکان بە گشتی لەسەر دژایەتیکردنی سیستمی سیاسیی پایەداری دەوڵەت و یاساکانی بونیادنرا بوون. 

٢-دواکەوتوویی پەرەسەندنی کۆمەڵایەتیی و نزمیی ئاستی گەشەسەندنی ژیاریی و کولتوریی کۆمەڵگای ئیمە کە هێشتا توانای هەرسکردنی بەهاکانی قبوڵکردنی جیاوازیی و ڕێزلێگرتنی ئەویدی وەکو خۆی و هەڵکردن لەگەڵییدا نییە و هێشتا توانای دیالۆگی عەقڵانیی لاوازە.

٣-بۆماوەییبوونی دەسەڵات یان بە بنەماڵەییکردنی دەسەڵات لەنێو پەیکەری حزبی سیاسییدا کە ئەو دوانە خۆیان لە بنەمادا دژ و ناکۆکن بەیەکتری. حزب پێکهاتەیەکی سیاسیی دنیای مۆدێرنە و سەر بە چەمکەکانی دەزگا، پڕۆژەی عەقڵانیی و بە ناوەندییکردنی تاکە کەس و توانا و کارامەییەکانییەتی لەگەڵ دەنگدانی ئازادانە و هەڵبژاردن. لە کاتێکدا بۆماوەییبوونی  دەسەڵات یان بەبنەماڵەییکردنی دەسەڵات دنیای خێڵ و هۆزگەراییە و لەسەر بنەمای خوین و پشت داڕێژراوە و سەر بە چەمکەکانی بنەماڵە و خێڵ، دەمارگیریی و هێزی ڕووتە.

٤-گرێدراویی بەرژەوەندییە ئابووریی و قازانجە گەورە ماددییەکان بە تۆپەڵبوونی دەسەڵاتی سیاسییەوە

٥-نەریتێکی مێژوویی سەردەمی میرنشینەکانی سەدەی هەژدە و نۆزدە تا حزبە سیاسییە مۆدێرن-خێڵەکییەکانی سەدەی بیست و لەوێشەوە ماکی ناکۆکیی سیاسیی و چەکداریی لە شەستەکانی سەدەی ڕابردووەوە وگەیشتنی بە ئەمڕۆ.

٦-هێزی چەکداری گوێڕایەڵ و ملکەچ بۆ فەرمانی سەرۆک حزب یان تەنانەت بۆ سەرۆکی لیوایەک و هێزێک، واتا بە کەسییکردنی هێزی چەکدار. لێرەوەیە ئەم ‌هێزە چەکدارانە هێندەی لە میلیشیا و هێزی چەکداری خێڵ و بنەماڵەوە نزیکن هێندە لە هێزی نیشتمانیی و پارێزەری هاوڵاتی و نیشتمانەوە نزیک نین. 

٧-لە ڕۆژگاری ئەمڕۆدا، بەشێکی زۆری میدیاکانیش کە میدیای حزب و بنەماڵە و کەسەکانن، هێندەی ڕۆڵی فیتنەچیی و بەرپاکاری ئاشوب دەگێڕن هێندە میدیای بەرپرسیار و خاوەن ئێتیکی میدیایی نیین و هیچ ستراتیژێکی نیشتمانیی و بنەمایەکی پیشەیی ڕەچاو ناکەن.

کاریگەریی و لێکەوتەکانی پەنابردنە بەر توندوتیژیی بۆ سڕینەوەی جیاوازییەکان و یەکلاییکردنەوەی ناکۆکییەکان:

١-قوربانییبونی کۆمەڵێک مرۆڤ و تێکچوونی ژیانی دەیان خێزان
٢-شکاندنی بەندە هاوبەشەکانی یەکگرتوویی کۆمەڵگا و پارچەپارچە کردنی، هاوکات بڵاوبوونەوەی بێمتمانەیی
٣-تێكدانی ئاشتیی و ئاسایشیی کۆمەڵایەتیی و ژیانی خەڵک و هێشتنەوەیان لە نائارامییدا.
٤-بەرەو دوا گێڕانەوەی ڕەوڕەوەی گەشە و پێشکەوتنی کۆمەڵگا لەسەر هەموو ئاستەکانی.
٥-پەرەپێدانی عەقڵییەتی چەکداریی و سەروەرکردنی هێزی ڕووت، هاوکات پایەماڵکردنی تاکەکەسەکان و گروپە کۆمەڵایەتییەکان لە هێزی لۆژیک و توانای گفتوگۆی عەقڵانیی.
٦-وێناکردنی کۆمەڵگای کوردیی هەم بۆ خودی خۆی و هەم بۆ دنیای دەرەوەی خۆی، وەکو کۆمەڵێکی دوور لە ئادگارەکانی کۆمەڵگایەکی هاوچەرخ و نائاشنا بە بەها مرۆییە باڵاکانی دنیای نوێ. 
٧-هەڕەشەی جددی لەسەر قەوارەی هەرێمی کورستان، کە سەرباری قەیرانە بێشومارەکانی، هێشتا نوێنەرایەتی شوناس و بوونی ئینسانی کورد دەکات.