هاوڵاتی
حكومەتی هەرێم لەكۆبونەوەی ئەمڕۆیدا ئەوە دووپاتدەكەنەوە كە دەستبەرداری ماف و شایستە داراییەكانی خەڵك نابن، ملكەچی هیچ فشار و هەڕەشەیەكی حكومەتی فیدراڵی نابن كە دەیەوێت مافەكانی خەڵكی كوردستان پێشێل بكات .

دەقی راگەیەندراوی حكومەتی هەرێم:
هەولێر، هەرێمی كوردستان، عێراق (GOV.KRD)- ئەمڕۆ چوارشەممە 6 ی تەمموزی 2022 ، بە سەرپەرشتی مەسرور بارزانی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران و ئامادەبوونی قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی ئەنجومەن، ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان كۆبووەوە.

بڕگەی یەكەمی كۆبوونەوەكە، بریتی بوو لە خستنەڕووی ڕاپۆرتی وەزارەتی ناوخۆ  لە لایەن ڕێبەر ئەحمەد وەزیری ناوخۆ سەبارەت بە بەرەوپێشچوون و ڕێوشوێنی جێبەجێكردنی فەرمانی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران تایبەت بە داخستنی شوێنەكانی فرۆشتنی چەك و دەستبەسەرداگرتنی چەكی بێ مۆڵەت لە سەرتاسەری هەرێمی كوردستان.

وەزیری ناوخۆ وردەكاری پێوبستی سەبارەت بە ڕێكارەكانی جێبەجێكردنی فەرمانەكە بۆ نەهێشتنی چەكی بێ مۆڵەت، بۆ ئەنجومەنی وەزیران خستەڕوو. وەزیری ناوخۆ ئاماژەی بە هەنگاوەكانی وەزارەت دا بۆ جێبەجێكردنی یاسای نوێی چەك لە هەرێمی كوردستان ژمارە 2 ی ساڵی 2022 و بڕگەكانی ڕەشنووسی ئەو ڕێنماییانەشی خستەڕوو كەوا بڕیارە وەزارەتەكەیان دەری بكات بۆ ئاسانكاریی جێبەجێكردنی یاسای نوێی چەك بە ئاڕاستەی داماڵینی چەكی بێ مۆڵەت و ڕێكخستنەوەی مۆڵەتپێدان و بەرگرتن لەو توندوتیژیانەی بەهۆی چەكەوە ڕوودەدەن.

سەرۆك وەزیران جەختی لەوە كردەوە كە دەبێ بە هەموو شێوەیەك، ڕووبەڕووی تاوانكاران ببینەوە و كۆتایی بە دیاردەی چەكهەڵگرتن لە دەرەوەی یاسا و بەبێ مۆڵەت بهێنین، بۆ ئەوەی سنوورێك بۆ تاوانكاری و توندوتیژی دابنرێت.

لە بڕگەی دووەمی كۆبوونەوەدا، ڕەشنووسی پڕۆژە یاسای نوێی كار، لە لایەن كوێستان محەمەد وەزیری كارو كاروباری كۆمەڵاتی خرایەڕوو.

سەرۆك وەزبران، وێڕای دەستخۆشیكردن لە وەزارەتی كارو و كاروباری كۆمەڵاتی و هەموو وەزارەت و لایەنە بەشداربووەكان لە ئامادەكردنی پڕۆژە یاسایەكە، ئاماژەی بە گرنگیی هەبوونی ئەم پڕۆژە یاسایە كرد كە یەكێك بوو لە هێڵە گشتیەكانی بەرنامەی كاری كابینەی نۆیەم،  بە ئامانجی ڕێكخستنی پەیوەندییەكانی كار لە نێوان كرێكاران و خاوەنكاران، لەسەر بنەمای نوێ و پاراستنی مافەكانی هەر یەكێكیان و مافەكانی مرۆڤ بەگشتی و یەكسانی ڕەگەزی و بە تایبەتی پاراستنی مافی كرێكاران و تەندروستی و سەلامەتی پیشەییان و پەرەپێدانی كەرتی تایبەت و ڕەخساندنی هەلی كاری زیاتر  و جێگرتنەوەی كرێكارانی بیانی بە دەستی كاری ناوخۆیی و داڕشتنەوەی یاساكە لەسەر پێوەرە هاوچەرخەكانی نێودەوڵەتی، لە كاتێكدا یاساكەی ئێستا دەگەڕێتەوە بۆ ساڵانی هەشتاكانی سەدەی پێشوو، كە لەسەر بنەمای مەركەزییەت داڕێژراوە و هێنانەكایەی ئەم یاسا نوێیە، پێویستیەكی حەتمی بوو بۆ قۆناغی ئێستا.

سەبارەت بە گرنگی پڕۆژە یاسای كار، جێگری سەرۆك وەزیران كە سەرپەرشتی لیژنەی وەزاریی ئامادەكردنی ئەم پڕۆژە یاسایەی دەكرد، سوپاسی وەزارەتی كارو  كاروباری كۆمەڵایەتی و وەزارەتی پلاندانان و هەموو ئەو لایەنانەی كە بەشداربوون لە داڕشتنی ئەم یاسایە كرد و گوتی، ئەم یاسایە یەكێكە لە یاسا هەرە گرنگەكان و یاسایەكی سەردەمیانەیە و كۆڵەكەی برەودانە بە ئابووریی و بازاڕ وكەرتی تایبەت و بەهاوكاری ڕێكخراوی جیهانی كارو پشت بەست بە پێوەرە نێودەوڵەتییەكان داڕێژراوەو هەموو بنەماكانی مافی مرۆڤ و یەكسانی رەگەزی تێدا پارێزراوە. گوتیشی: لەڕێی ئەم یاسایەوە، بەشێوازێكی ڕێكخراوتر و باشتر مامەڵە لەگەڵ كرێكاری بیانی دەكرێت و مافەكانیان پارێزراوتر دەبێت لەگەڵ رەچاوكردنی مافەكانی كرێكاری خۆماڵی لە پرسی دابینكردنی هەلی كار بۆ دەستی كاری خۆماڵی و رێكخستنی گرێبەستی كار و كاتەكانی دەوام كردن و مۆڵەت وەرگرتن، بەتایبەتیش مافی منداڵ و ژن پارێزراوتر دەبێت. هەروەها ئاماژەیدا بە ڕەشنووسی پڕۆژە یاسای خانەنشینی و بیمەی كۆمەڵایەتی كە تەواوكاریی یاسای كارە و كاری باشی لەسەركراوە و لە داهاتوویەكی نزیكدا، لە كۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیران گفتوگۆی لەبارەوە دەكرێت.

ئەنجومەنی وەزیران بە كۆی دەنگ پڕۆژە یاسای نوێی كاری پەسەند كرد و ئاراستەی پەرلەمانی كوردستان كرا بۆ تەشریعكردنی.

بڕگەی سێیەم، تایبەت بوو بە خستنەڕووی پوختەی ڕاپۆرتی دارایی هەرێم بۆ شەش مانگی یەكەمی ساڵی 2022 سەبارەت بە داهاتی نەوتی و نانەوتی و خەرجییەكانی (بەكاربردن، پڕۆژەكانی وەبەرهێنان ، خەرجییەكانی نەوت و گاز ، پشتیوانیی حكومەتی هەرێم بۆ دابینكردنی سووتەمەنی بۆ وێستگەكانی بەرهەمهێنانی كارەبا و كڕینەوەی وزە لەو وێستگانەی كەرتی تایبەت لە بواری كارەبا و دابینكردنی بەنزین بە نرخی پاڵپشتی)، هەروەها قەرزەكانی پەیوەندیدار بەنەوت. ئەم بابەتانە لە لایەن ئاوات شێخ جەناب وەزیری دارایی و ئابووری و ئومێد سەباح سەرۆكی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران و ئامانج ڕەحیم سكرتێری ئەنجومەن و كەمال محەمەد وەزیری سامانە سروشتییەكان بە وەكالەت خرایەڕوو.

ئاماژە بەوە درا كە وێڕای ئەوەی كابینەی نۆیەم توانیویەتی لە داهاتی نەوت پارەی پێویست بۆ مووچەی تەواوی شەش مانگی یەكەمی ساڵی 2022ی دابین بكات كە خەرجیی تێكڕایی مانگانەی مووچە 900 ملیار دینارە، لە كاتێكدا حكومەت فیدرالی بۆ  شەش مانگی ساڵی2022، دەبووایە ترلیۆنێك و دوو سەد ملیار بنێرێت بەڵام تەنیا دوو مانگی لەمساڵەدا ناردووە كە تەنیا 400 ملیار دینارە. بەڵام حكومەتی هەرێم، هەموو مانگێك مووچەی تەواوی دابەش كردووە. جگە لە دابینكردنی مووچە، لە ماوەی تەمەنی كابینەی نۆیەم و لە سێ ساڵی ڕابردووشدا و تا دەگات بە ئێستا بڕی زیاتر لە ملیار و نیوێك دۆلاریش لە قەرزە كۆنەكان دراوەتەوە. هەروەها حكومەت پارەشی بۆ خەرجییەكانی بەكاربردن و پێشینەی پڕۆژەكانی پلانی وەبەرهێنانیش خەرج كردوە و هیچ جۆرە قەرزێكی نوێش نەكراوە.

ئەمانە سەرەڕای دابینكردنی گاز بۆ وێستگەكانی بەرهەمهێنانی كارەبا كە بۆ شەش مانگی یەكەمی ساڵی 2022 بەهای ئەو غازەی لە كێڵگەی كۆرمۆر دابینكراوە بۆ ئەو وێستگانە بە پارە بڕی 566 ملیۆن دۆلار بووە، ئەمە سەرەڕای خەرجیی كڕینەوەی وزەی كارەبا لەو وێستگانە كە لەو شەش مانگەدا، 516 ملیۆن دۆلار بووە لەسەر حكومەتی هەرێم، بەڵام بە نرخێكی ڕەمزی پاڵپشتییكراو

، كارەبا بۆ هاووڵاتیان دابینكراوە ، هەروەها پاڵپشتیكردنی نرخی بەنزین و دابینكردنی بە 800 دینار بۆ یەك لیتر بۆ هاووڵاتیان، لە كاتێكدا لە سەر حكومەتی هەرێم 1200 دینار كەوتووە ، ئەمە جگە لە غازی ماڵان كە ئەویش بە نرخی پاڵپشتیكراو دابین دەكرێت.

لە بڕگەی چوارەمدا،  هەنگاوە دەستووری و دادوەریی و یاساییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە بەرامبەر گوشاری ناڕەوا و نادەستووریی وەزارەتی نەوتی عێراقی فیدرال لە لایەن سەرۆكی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران خرایەڕوو.

ئاماژە بەوە درا كە بەداخەوە حكومەتی فیدڕاڵیی، بە نادەستوریی بڕیاری ڕاگرتنی خەرجكردنی بەشە بودجەی هەرێمی داوە، لە هەمانكاتدا گوشاری ناڕەواش دەكات تا ڕێگربێت لەو داهاتەی كە هەرێم خۆی دەستی دەكەوێ لە داهاتیی نەوتیی و ناوخۆیی خۆی، كە هیچ ئەركێكی دارایی لەسەر حكومەتی فیدڕاڵیی دروست نەكردووە.

ئەنجومەنی وەزیران دووپاتی كردەوە كە بە هیچ شێوەیەك، دەستبەرداری ماف و شایستە دەستوورییەكانی خەڵكی هەرێمی كوردستان نابێت و بە هەموو ڕێگەیەكیش، داكۆكی لە مافە دەستوورییەكانی هەرێمی كوردستان دەكات و ملكەچی هیچ فشار و هەڕەشەیەكی حكومەتی فیدراڵی نابێت كە دەیەوێت مافەكانی خەڵكی كوردستان پێشێل بكات .

لەهەمانكاتیشدا ئەنجومەنی وەزیران جەخت لە چارەسەركردنی كێشە هەڵپەسێردراوەكان دەكاتەوە لەگەڵ بەغدا، لەناویشیاندا كێشەكانی پەیوەست بە نەوت و گاز لە سەر بنەمای دەستوور، كە دەكرێ لە ڕێگەی دەركردنی یاسای نەوت و گازی فیدراڵی پشتبەست بە دەستوور، كە ماف و ئەركەكانی هەرلایەنێك دیاری بكات، چارەسەر بكرێت.