سەركۆ جەمال

سەركردایەتیەكی یەكێتی ئەوە دووپاتدەكاتەوە لەكاتی پەیماننامەی لۆزاندا  گەلی كورد بێكەس بووەو وتەبێژی كۆمەڵی دادگەریش دەڵێت:» جگە لەوڵاتانی زلهێز وڵاتانی ئیسلامی ستەمیان لەكورد كردووە».

هەروەها ئەندامێكی مەجلیسی پژاك پێیوایە كە قۆناغی ئەوە هاتووە كە دەستنیشانی ئەوە بكرێت كێ ناهێڵێت كورد یەكبگرێت و یەكهەڵوێست بێت لەبارەی دۆزی كوردەوە، ئەندامێكی سەركردایەتی دیموكراتیش جەختلەوە دەكاتەوە:» ئەگەر كورد بۆ خۆی تێڕوانینی روونی نەبێت بۆ هاوكێشە سیاسییەكان لۆزانی دیكە بەسەر كورد دووبارە دەكرێتەوە.

پەیماننامەی لۆزان لە 24ی تەمموزی 1923دا، لەشاری (لۆزان)ی سویسرا لەنێوان دەوڵەتانی (بەریتانیا و فەڕەنساو ژاپۆن و یۆنان و رۆمانیا و سڕبیا و كرواتیاو سلۆڤینییا و توركیا)، بۆ ناسینی دەوڵەتی نوێی توركیاو پێداچوونەوە بەپەیمانی سیڤەردا ئەنجامدرا.

دەرئەنجامی ئەو پەیماننامەیە بەزیانی كورد شكایەوە و جارێكی دیكە خاكەكەی بەسەر دەوڵەتانی عێراق و ئێران و توركیاو سوریا دابەشكرا، لەبارەی پەیماننامەكەوە زۆربەی سیاسیەكانی كورد بەستەمی دەبینن بەڵام رای جیاوازیشیان لەبارەیەوە هەیە.

ئەندامێكی سەركردایەتی یەكێتی پێی وایە كورد لەوكاتەدا بێكەس بوو بۆیە ئەو رێككەوتنەی بەسەردا تێپەڕی

بێستوون سابوراوایی، ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» پەیماننامەی لۆزان لەكاتێكدا جێبەجێكرا كە گەلی كورد بێكەس بوو، بۆ لەباربردنی چەند ماددەیەكی سیڤەر بوو كە جۆرێك لەدەوڵەتی دەبەخشییە گەلی كورد».

هەروەها باسی لەوەشكرد ئەوەی زۆر كاریگەری هەبوو دەوڵەتی ئەوسای توركیا بوو بەسەركردایەتی ئەتاتورك، بە مانەوەی كوردستان بەداگیركراوی چەندین كارەساتی بەسەر گەلی كورددا هێناوە، چەندین شۆڕش دواتر سەریانهەڵدا و تائێستاش بەردەوامە.

ئەو ئەندامەی سەركردایەتی یەكێتی پێشیوایە دەبێت كورد بەخۆیدا بچێتەوە و یەكگرتوو بێت تا ئەو كارەساتە دووبارە نەبێتەوە، دەسەڵاتدارانی هەرێم و رۆژئاوای كوردستانیش دەبێت كوردایەتیەكی بێ دروشم پەیڕەو بكەن، دەشڵێت:» دەبێت كورد وانەیەكی زۆری لە پەیماننامەی لۆزان وەرگرتبێت و ئەو دانیشتنەش ئەمساڵ لەلۆزانی سویسرا كرا ببێتە بەشێكی گرنگ بۆ ئاوڕدانەوە لەخەڵكی كوردستان بەتایبەت ئەو وڵاتانەی كە كوردستانیان دابەشكرد».

«ئەو وڵاتانەی پەیماننامەكەیان واژۆكرد خۆیان بە ئاڵاهەڵگری مافی مرۆڤ و تەنانەت مافی ئاژەڵیش دادەنێن، بۆیە پێویستە پابەندی پرەنسیپەكانی خۆیان بن و فشار بكەن بۆ ئەوەی داگیركەرانی كوردستان كۆتایی بەسەركوتی كورد بهێنن، بەتایبەت لەباكور و رۆژئاوا دەبێت رێ لە پێشێلكاریەكانی توركیا بگرن و لەڕۆژهەڵاتیش ئازارەكانی خەڵكی كوردستان تادێت زیاتر دەبێت، لەباشوری كوردستانیش كێشەی ناوچە كوردستانیەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم بەردەوامە، ئەمانە هەمووی ئازارەكانی خەڵكی كوردستانن و دەبێت رابوەستێندرێن». بێستوون سابوراوایی وای وت.

ئەندامێكی مەجلیسی پژاك ئەوە دەخاتەڕوو كە ئێستاش نەیارانی كورد سەرەڕای ناكۆكیەكانیان دژی كورد رێككەوتنیان هەیە.

جوامێر مارابی ئەندامی مەجلیسی پژاك لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت» هێشتا كورد لەئاستی حزب و پارتەكانیدا كە بەداخەوە بەشێكی زۆر لەكۆمەڵگای كوردستانیش بەسەریاندا دابەش كراوە، پارچە پارچەو بڵاوە، هێشتاش زلهێزەكان لە رێگەی سەودا كردن لەگەڵ داگیركەرانی كوردستان لەهەموو پارچەكان و بۆ دابینكردنی بەرژەوەندییەكانی خۆیان، دەیانەوێ جارێكی دیكە لە درەوەی ئێرادەی كوردان، بڕیار لە سەر چارەنووسیان بدەن».

هێمای بۆ ئەوەشكرد كە داگیركەرانی كوردستان سەرەڕای هەر ناكۆكییەك كە لەنێوان خۆیاندا هەیانبێت، لەسەر پرسی كورد و بەرەنگاربوونەوەی مافەكانی گەلی كورد، هاودەنگن.

«سەردەمەكە گۆڕاوە كوردی ئێستا، كوردی سەد ساڵی پێشوو نییە، لەدوای پەیمانی لۆزانەوە، بەدەیان پارت و رێكخراوە دامەزراون هەر كامیان بەپێی سەنگی خۆیان رۆڵیان هەبووە، ئەگەرچی لە ئاستی پارتەكاندا پارچە بوون هەیە، بەڵام لە ئاستی گەلدا، یەكێتییەكی بەهێز هەیە و گەلی كورد بەخوێنی خۆی ئەو سنوورە دەستكردانەی سڕیوەتەوە، دوو پارچە لە كوردستان، كورد خۆی بەڕیوەی دەبات». جوامێر مارابی وای وت.

ئەو ئەندامەی مەجلیسی پژاك دەشڵێت: ئێستا قۆناغی ئەوەیە دەستنیشانی بكەین كەكێ ناهێڵێت كورد یەك بگرێت، خوێندنەوەی راست و دروست بۆ قۆناغی ئێستا بكرێت دەتوانرێت هەنگاوی راست و دروست هەڵبگیرێت.

جوامێر مارابی پێیوایە سەردەمی كڕوزانەوە و پاڕانەوە بەسەر چووە و دەڵێت:  كە تۆ بەهێز بوویت، دۆست و دوژمن بەجدی وەرت دەگرن، بەڵام مەترسی بەردەوامی ئەو جۆرە رێككەوتنانە كە مافەكانی گەلی كوردیان تێدا كراوەتە قوربانی، لەئارادایە.

ئەندامێكی سەركردایەتی حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران پێی وایە نەبوونی یەكڕیزی كورد رۆڵی هەبووە لەسەرخستنی ویستی داگیركەران

كاوە بەهرامی ئەندامی سەركردایەتی حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی ئاماژەی بەوەكرد دابەشكردنی خاكی كوردستان لەقۆناغە جیاوازەكاندا  بەسەر چوار جوگرافیای جیاواز، ئەو دەرفەتەی بۆ رەخساندن كە لەهەلومەرجە نێودەوڵەتی و ناوچەیەكان بۆ سەركوت و چەوسانەوەی گەورەترین نەتەوەی بێ دەوڵەت كەڵك وەربگرن.

هەروەها وتیشی:» حاشاهەڵنەگرە نەبوونی یەك وتاری نێوان نەتەوەی كورد و پاڵپشتی و خیانەتی ناوخۆیی دەوری سەرەكییان لەسەرخستنی ویستی داگیركەران و وڵاتانی بەرژەوەندیخواز لەئاستی نێوەدەوڵەتی هەبووە و ئەگەر تێروانینمان بەنیسبەت بارودۆخی ئەمرۆ و هاوكێشە سیاسییەكان نەبێ گەلێك لۆزانی دیكەمان بۆ دووپات دەبێتەوە.

«لەو باوەڕەدام لایەنە كوردیەكان و بەرزبوونەوەی ئاستی هەستی نەتەوایەتی نەتەوەی كورد لەم سەردەمەدا، زۆر باش ویست و خواستی پیلانەكانی دژ بە نەتەوەكەمان دەرك دەكەن ، بەس بەداخەوە هەندێك بەرژەوەندی تەسكی حزبی و تاكەكەسی زۆر جار هاندەرن بۆ ئەوەی زلهێزەكان بە لەبەرچاگرتنی قازانج و بەرژەوەندی تایبەتی خۆیان ئێمەی كورد بكەنە قوربانی» كاوە بەهرامی وا دەڵێت.

ئەو ئەندامەی سەركردایەتی حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران پێشیوابوو كە هەلومەرجەكە هەستیارە و دەبێ پاراستنی بەرژەوەندی باڵای نەتەوەییمان لەسەرووی هەموو ویستە حزبی و بچووكەكانەوە بێ ، چونكە گەر تووشی كارەساتی دیكەی چەشنی لۆزان بن ئەوە هەمووان تێدا زەرەرمەند دەبین.

نوێنەری پەیەدە لەهەرێمی كوردستان دەڵێت كورد دەستكەوتی بەدەستهێناوە لەئێستادا، بەڵام پێویستە لایەنە سیاسییەكان ناكۆكیەكانیان چارەسەربكەن.

جاویدان كەمال، نوێنەری پەیەدە لەهەرێمی كوردستان بۆ هاوڵاتی باسی لەوەكرد بارودۆخی كورد وەك ١٠٠ ساڵ پێشتر نییە، ئەو كاتە كورد نەیتوانی دەنگی بگەیەنێتە لۆزان، ئەمڕۆ كورد لەلۆزان پاش ١٠٠ساڵ كۆنفڕانسێك سازدەكات بۆ ئەوەی بڵێن پەیماننامەی لۆزان رەتدەكاتەوە تا كۆمەڵگای نێودەوڵەتی پێداچوونەوەیەك بەپەیمانننامەی لۆزاندا بكات.

جاویدان وتیشی:» هەموو ئەو نەهامەتی و جینۆسایدانەی بەسەر كورددا هات دەرئەنجامی پەیماننامەی لۆزان بوو بەڵام كورد توانیویەتی لەم ١٠٠ ساڵەدا بەرخۆدانی خۆی بكات و دەستكەوتی گەورە بەدەستبێنێت، بۆ نموونە لەباشوری كوردستاندا توانیویەتی فیدڕالیزمی بەدەستبێنێت، لەڕۆژئاوای كوردستانیش خۆسەری رۆژئاوای دامەزراندووە».

جاویدان كەمال دەشڵێت: كورد بەدونیای نیشانداوە كە لەئێستاداو پاش شەڕی داعش فاكتەرێكی سەرەكییە لەنەخشەی نێودەوڵەتی و توانیویەتی ئاسایشی ناوچەكە بپارێزێت، پاش لۆزان كوردستان لەلایەن چوار دەوڵەتەوە داگیركراوەو لەئێستادا گەلی كورد بەیەك دەنگ داوای مافی چارەی خۆنووسین دەكەن، رەنگە لەنێوان پارچەكاندا هەندێك لاوازی هەبێت.

« لەناو سیاسەتی نێودەوڵەتیدا بەلایەنی كەمەوە داواكاری ئەوە هەیە كەگەلی كورد وەك نەتەوەیەك مافی پارێزراوبێت، داوادەكەین لەو لایەنانەی كە پەیماننامەی لۆزانیان واژۆ كردووە بێنە ژێر باری بەرپرسیارێتی و سنوورێك دابنێن بۆ  جینۆسایدی گەلی كورد، زۆر گرنگە لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان لایەنە سیاسیەكان زیاتر هەوڵبدەن رێكبكەون و پەیوەندی نێوان پارچەكانی كوردستان بەهێزتربكرێت». نوێنەری پەیەدە لەهەرێمی كوردستان وای وت.

وتەبێژی كۆمەڵی دادگەری: جگە لەوڵاتانی زلهێز وڵاتانی ئیسلامی ستەمیان لەگەلی كورد كردووە

محەمەد حەكیم، وتەبێژی كۆمەڵی دادگەری كوردستان لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی ئەوەی دووپاتكردەوە كە دۆخی نێودەوڵەتی و جیهان لەئێستاداو لەكاتی ئەنجامدانی پەیماننامەكەدا جیاوازی هەیە و تێڕوانینی جیهان بەرامبەر بەدۆزی كورد وەك خۆیەتی.

وتەبێژی كۆمەڵی دادگەری وتیشی:» نەمزانیوە كورد ئەمڕۆی لەڕۆژی پێشتر باشتربووبێت، پێموایە كورد لەمكاتە خراپتر نابێت، هەر وەك ئەو كاتەیە هەمان ئەقڵیەتی بەڕێوەبردن و پێشبینی هەیە، بەڵام بەپێی پێی پێشكەوتنەكانی جیهان كوردیش گۆڕاوە لەهەندێك رووەوە.

«كورد هیچی نەكردووە تا جارێكی دیكە نەبێتەوە بەقوربانی و هیچیشی پێناكرێت، هۆكاری سەرەكیش ئەوەیە كە بەرژەوەندی نێودەوڵەتی وا دەخوازێت كە كورد هیچ نەبێت، هەندێكیشی خراپی كورد خۆیەتی و یەكگرتوو نییەو هیچ ستراتیژییەكی بۆ داهاتووی خۆی نییە و سود لەهەل و دەرفەتەكان نابینێت». محەمەد حەكیم وای وت.

وتەبێژی كۆمەڵی دادگەری دەشڵێت: پێموایە بنەڕەتی ئەوەی كەچیبكات ئەوەیە كە یەكگرتوو بێت، ئەو لەبەشێكیدا كەباشوورە یەكگرتوو نیە چ جا لەپارچەكانی دیكە لەهیچ پارچەیەكداو چەند لایەن هەبێت یەكتر ناخوێننەوە.

هەروەها محەمەد حەكیم باسی لەوەشكرد هیچ ئەنجومەنێك نییە كە هەموو كورد لەخۆ بگرێت، تەنها كۆنگرەی نەتەوەیی هەبوو ئەویش دوو لایەن كە پەكەكەو پارتین بوون بەگرفت لەنێوانیان و ئەو كۆنگرەیەش نەگیرا .

وتەبێژی كۆمەڵی دادگەری ئەوەشی خستەڕوو: لایەنە كوردییەكانی هەرێم نەیانتوانیووە پێشمەرگە یەكبخەنەوەو ئەمریكاش هەڕەشەی بڕینی هاوكارییەكان دەكات، ستەمێكی گەورە لەلایەن وڵاتانی زلهێزو جیهان و وڵاتە ئیسلامییەكان و دراوسێكانەوە بەرامبەر بەكوردو میللەتی كورد كراوەو ئەم میللەتە مافی خۆیەتی خاوەن دەوڵەت بێت.