لە نێوان جوگرافیای ئازار و فەلسەفەی بووندا... بۆچی هێشتا کورد بە دوای نیشتمانێکدا دەگەڕێت؟!!

عەتا شەمێرانی

کورد هەرگیز تەنیا کەمینەیەک نەبووە کە بەدوای مافی سیاسیدا دەگەڕێت. بە درێژایی مێژوو پرسیارێکی کراوەیه سەبارەت بە خودی مانای بوون. گەلێک کە لە دڵی جوگرافیادا دەژی، بەڵام لە دەرەوەی نەخشەکانیدا دەمێنێتەوە، تەنیا لە ڕوانگەیەکی سیاسییەوە ناتوانرێت تێبگەین... بەڵکو لە ڕوانگەیەکی فەلسەفییشەوە: چۆن ڕۆحێک دەتوانێت بەردەوام بێت لە ژیان ئەگەر ناوی خۆی لەسەر خاکەکە ڕەت بکرێتەوە؟ ئایا یادەوەری دەتوانێت بگۆڕێت بۆ نیشتمان کاتێک سنوورەکان دەرگاکانیان دادەخەن؟!!

لە سەرەتای سەدەی بیستەمەوە، کاتێک لە پەیمانی سیڤەر بەڵێنی دەوڵەت بە کورد درا و دواتر لە لۆزان نکۆڵی لێکرا، کارەساتێک بە پێچەوانەی هەموو کارەساتێکی دیکەوە دەستی پێکرد: مێژوو لە شوێنێکدا دەنووسرا بەڵام یادەوەری لە شوێنێکی دیکەدا دەنووسرایەوە. کورد نەک هەر لە ڕووی سەربازییەوە شکستی هێنا، بەڵکو لە ڕووی زمانەوانی و کولتووری و شارستانیشەوە شکستی هێنا، تا خودی بوون بوو بە کردەی بەرخۆدان. پرسیارەکە لە "دەوڵەت کەی دادەمەزرێت؟" گۆڕدرا  بۆ “ئەم گەلە چۆن ماوەتەوە سەرەڕای هەموو هەوڵێک بۆ سڕینەوەیان؟! 

هەر لێرەدایە کە هۆشیاری کورد دەبێتە دیاردەیەکی ناوازە. ئەوە تەنیا هۆشیارییەکی سیاسی نییە، بەڵکو وجودییە ​​کە وەک ئەوەی چارەنووس بێت، بە سەختییدا تێپەڕیوە، مێژووش وەک تاقیکردنەوەی هێزی ناوەوە. ئەو شەڕانەی کە کورد بەرگەی گرتووە، هەموویان لە بەرەکانی شەڕدا نەبوون، بەڵکو لە یادەوەریشدا بوون. شاخەکانی کوردستان تەنیا قەڵای بەرخۆدان نەبوون، بەڵکو کۆگای ناسنامە و کۆگای ڕۆح و فەزایەک بوون کە لە ژێر بەردەکانیان ناوی ئەو کەسانە دەشارنەوە کە لە گۆڕستانە فەرمییەکان نەنێژراون!!

بەڵام جیهان گۆڕاوە. هاوسەنگی هێز لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا چیتر مێژوو لێک ناداتەوە وەک ئەوەی ڕژێمەکان سەردەمانێک دەیانکرد. بۆ یەکەمجار وا دیارە کورد بەرەو قۆناغێکی نوێ هەنگاو دەنێت؛ یەکێکیان نەک تەنها لەسەر چەک، بەڵکو لەسەر بنەمای بیرۆکە. ئەم گۆڕانکارییە لەو وێنانەدا بەرجەستە بوو کە لەم دواییانەدا لە کۆڕبەندی MBIS لە دهۆک سەریان هەڵدا، کە سەرکردە کوردەکان- لە قوتابخانە سیاسییە جیاوازەکانەوە- شانبەشانی یەکتر دانیشتبوون، زەردەخەنەکانی سەر دەموچاویان نەک تەنها فۆرماڵیزمێکی سیاسی، بەڵکو نیشانەیەک بوو بۆ ئەوەی کە ڕەنگە ساتێکی مێژوویی بە بێدەنگی دەستی بە هەڵدانەوەی کردبێت!!

لەو ساتەدا ململانێکە تەنیا ناکۆکییەکی حزبی نەبوو، بەڵکو بەشێک بوو لە مێژوویەکی دوورودرێژی دابەشبوون کە دەیان ساڵە دۆزی کوردی بە کۆت و بەند بەستووە. بۆیە بوونی کەسایەتییەکانی وەک مەسرور بارزانی و مەزڵووم عەبدی لە یەک دیمەندا تەنیا گردبوونەوەیەکی سیاسی نییە، بەڵکو هەوڵێکە بۆ دروستکردنی "فەلسەفەیەکی نوێ بۆ سەردەم". فەلسەفەیەک کە دان بەوەدا بنێت کە شەڕ تێچووی زۆری دەوێت... دابەشبوون لە فیشەک بەنرخترە...  کاتێک ناسنامە دەشکێت، تەنها بە چەک ناتوانرێت چاک بکرێتەوە، بەڵکو تەنها بە حیکمەت و دانایی!!

کورد تێگەیشتووە- ئەگەرچی دواکەوتووە- کە دەسەڵات هەمیشە لە تەقاندنی چەکدا نییە، بەڵکو هەندێکجار لە توانای ڕاوەستاندایە. کە سوپاکان تەنها لەسەر ئاسن بنیات نراون، بەڵکو لەسەر ئەمانەتیش بنیات نراون. کە سیاسەت تەنها هونەری مومکین نییە... بەڵکو هونەری ناسینەوەشە: ناسینی ئەویتر، ناسینی یادەوەری، داننان بەوەی کە مێژوو تەنها کاتێک دەسڕدرێتەوە کە دەنووسرێتەوە!!

بۆ کورد چیتر سیاسەت تەنیا بابەتی دووپاتکردنەوەی بوون نییە، بەڵکو مەسەلەی مانەوەیە. لێرەدا ڕەهەندی قووڵی فەلسەفییە: ئایا نەتەوەیەک تەنیا لەسەر ڕابردوو بنیات نراوە؟ یان لەسەر توانای گۆڕینی ئازار بۆ پڕۆژەیەک؟ ئەو گەلانەی لە مێژوودا نێژراون لەناو دەچن، بەڵام ئەو گەلانەی بڕیار دەدەن خۆیان بدۆزنەوە سەرلەنوێ دەست پێدەکەن، وەک ئەوەی هەرگیز لەدایک نەبووبن. هەر ئەمەیە کە کورد لەمڕۆدا پێویستی پێیەتی: لە هۆکارێکەوە بگۆڕێت بۆ دیدگا، لە بەرخۆدانەوە بۆ پڕۆژەیەکی شارستانی.

ڕەنگە نیچە کوردی لە مێشکیدا بووبێت کاتێک دەیگوت “ئەو کەسەی هۆکارێکی هەیە بۆ ژیان... بەرگەی هەموو شتێک دەگرێت.” کورد هەزار هۆکاری مردنی هەبووە، بەڵام ئێستا بانگەوازی بۆ دەکرێت کە یەک هۆکار بۆ ژیان بدۆزنەوە. چونکە جیهانی ئەمڕۆ گوێ لەو کەسانە دەگرێت کە خاوەنی زمانێکن... نەک تەنها ئەوانەی خاوەنی چەکن. وە مێژوو هەمیشە لەلایەن کەسانی بەهێزەوە نانووسرێت، بەڵکو لەلایەن ئەو دانایانە دەنووسرێت کە تێدەگەن کەی بوێری لە شەڕکردندایە... و کەی لە گفتوگۆدایە.

پرسی کورد زیاتر لە داواکارییەکی سیاسی دەمێنێتەوە... پرسیارێکی فەلسەفییە سەبارەت بە مانای نیشتمان لە سەردەمی مۆدێرندا: ئایا نیشتمان فەزایە لەسەر نەخشە... یان ساتێکە کە گەلان ڕێکدەکەون لەسەر دەستپێکردنی مێژووی ڕاستەقینەی خۆیان؟!

ڕەنگە کاتێک ئەمجارە وەڵامی ئەم پرسیارە دەدرێتەوە، مێژوو- نەک ڕژێمەکان- بابەتی نوێ لە چیرۆکی گەلێکدا بنووسن کە نەمردوون... چونکە دواجار بڕیاریان داوە لە خۆیان تێبگەن!!