سوارە محەمەد

رۆژگارمان بەهۆشیاریی مێژوویی رووناک دەکرێتەوە. مێژوو، فانۆسی هۆشمەندیی مرۆڤەکانە، رووناکایی فانۆسی مرۆڤەکان چەند بەهێزو گەشاوە بێت، هۆشیاربوونی مێژووییش ئەوەندە بەهێز دەبێت، هۆشیاربوونی مێژوویی چەند بەهێزبێت، ژیانی رۆژانەش بەو رادەیە راست، باش و جوان دەچنرێت، لەعەقڵییەت و سیاسەتی ئێمەدا مێژوو، نە رۆژانی پێشترو چیرۆکە، نە رووداوەکان و دیاردە ‹مردووەکانە›. مێژووش وەک تێگەیشتن، عەقڵییەت، کولتور، سیاسەت و ئەخلاقمانە، کە لەڕۆژگاری ئەمڕۆماندا بەردەوامییان هەیەو زیندووە. کاتێک بابەتەکە مێژوو و کۆمەڵگەی کورد بێت ئەو راستییە زۆر بەهێزتر خۆی دەردەخات و دەبێتە راستییەکی بنەڕەتی،  بۆیە بەوتەی رێبەرو فەیلەسوفی گەلی کورد «مێژوو لەڕۆژگاری ئێستاماندا شاراوەیە، ئێمەش لەسەرەتای مێژوودا شاردراوینەتەوە!».

بەو ئەندازەیە، کە تاوەکو ئێستا زانراوەو شوێنەوارو بەرهەمە مێژووییەکان دەرکەوتوون، کورد کۆنترین رۆڵەی ئەم خاکە دێرینەیە. کورد، گەل و کۆمەڵگەی ئەم خاکە مێژووییەن، مێژووی ئەم جوگرافیایەش دایکی مێژوویی هەموو کۆمەڵگەکانن. ئەوە سەلمێندراوەو روون بووەتەوە، کە خرابەرەشکێ لە رحا، دۆڵی چۆری ... هتد لەباکووری کوردستان، شانەدەر لەباشووری کوردستان، ئورکیش لە رۆژئاوای کوردستان و ئیلام لە رۆژهەڵاتی کوردستان... هتد لەدێرینترین شوێنەکانی ژیانی مرۆڤ و کۆمەڵگەی مرۆڤ بووە. هەموو داتاو ئامارە شوێنەوارناسییەکان، پێوەری ئیتمۆلۆجی (زانستی ریشەناسیی وشەکان) کۆن، شێوازی ژیان، ئەو کولتورەی تاوەکو رۆژگاری ئەمڕۆمان هاتووەو زۆر دەرەنجامی لێکۆڵینەوەی تر، ئەو راستییەیان پشتڕاست کردووەتەوە. ئیدی دوژمنانی کوردیش ناتوانن نکۆڵی لەو راستییە بکەن.

هەموو گیایەک لەسەر بنج و رەگی دەڕوێت، مرۆڤیش وەک گیانەوەرێکی سروشتی لەسەر جوگرافیای خۆی بەهێزە، دەوڵەندە، زانایەو نزیکە لە راستیی خۆیەوە، کاتێک مرۆڤێک لەخاکی خۆی داببڕێندرێت، وەک ئەوە وایە گیایەک، یان دارێک لە رەگی خۆیەوە هەڵکەنرێت، کە لەئەنجامدا وشک دەبێت. دوورکەوتنەوە لەوڵات کاریگەری لەسەر کولتور، ژیان، عەقڵییەت، ورە و موراڵ و تێگەیشتنی مررۆڤ دروستدەکات، مرۆڤێک لەوڵاتی خۆی دوور بێت، ئەگەر بەتێگەیشتن و حەزێکی زۆر تایبەت خۆڕاگر نەبێت، بەدڵنیاییەوە تووشی توانەوە دەبێت و دەبێت بەکەسێکی تر! هۆکاری ئەوەی، کە ئەمڕۆ گەلی کورد دەتوانێت بەرەنگاری و خۆڕاگری بکات و لە ناویش نەچێت پەیوەستبوون و مانەوەیەتی لەسەر خاکی خۆی. لەهەمان کاتدا هۆکاری ئەوەی، کە دوژمنانی کورد هەموو کات خواستویانە کورد لەوڵاتی خۆی دوور بخەنەوە، بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، مرۆڤ دەتوانیت بۆ ئەوە نموونەی شەنگال – لالش، عەفرین، کۆبانێ، موسڵ – کەرکوک و گوندو شارەکانی باکووری کوردستان، کە خاپوورکراون لەگەڵ چەندین نموونەی تر لەوڵاتەکەماندا بەو نموونانە زیاد بکەیت.

بۆچوونە مێژووییەکان، گیانی ژیان بەبەر مرۆڤدا دەکەنەوە، پێش ٢٦٣٣ / ٢٧٢١ (بەپێی لێکدانەوەی لایەنەکان دەگۆڕدرێت) ساڵ چیرۆک و مێژووی نەورۆز دەستیپێکرد، بەڵێ دەبێت لەسەرەتادا بڵێین، کە نەورۆز بەتەنها عایدی گەلی کورد نییە، بەڵام مرۆڤ دەتوانێت بڵێت، گەلی کورد پێشەنگایەتیی کولتورو بەرخودانی نەورۆزی کردووە، وەک ئەوەی ئەمڕۆ لەجیهاندا گەورەترین هێزی رێکخستنکراو بۆ ئازادی و دیموکراسی بزووتنەوەی ئازادیی کوردستانە، لەو سەردەمەشدا ئاڵای ئازادی و دیموکراسی لەدەستی پێشەنگەکانی کورددا بووە، بەڵام لەبەرئەوەی ٢١ی ئادار وەک جەژنی ژیانەوەو ئازادییە، لەکولتورو باوەڕە جیاجیاکانی تریشدا ئەو رۆژە بەپیرۆز دەزانرێت و هەمووشیان راستن. لەبەرئەوەش نەورۆز تەنها هی گەلێک و هیچ باوەڕێک نییە، هەر کات زوحاکی زاڵم پەیدا بووەو زوڵم و زۆرداریی بەسەر گەلان و بندەستاندا سەپاندبێت، بەدڵنیاییەوە کاوەیەکیش لەبەرامبەریاندا پەیدا دەبێت و دەیبینن. تاوەکو مرۆڤایەتی هەبێت، ئەوەش هەر وا دەبێت، بۆیە لە شوێنێکدا ناهەقی هەبێت، ئەوا لەبەرامبەر ئەو ناهەقییەدا ئەهەلی حەقیش هەیە! هەروەک ئەوەی ئەمڕۆ هەیە!.

پێش ٢٦٣٣ / ٢٧٢١ ساڵ لەلوتکەی چیای گارە، لەشارەکانی باشووری کوردستاندا ژنان و گەنجان و منداڵانی گەلی کورد وەک نیشانەی سەرکەوتن و سەرفرازی ئاگری نەورۆز (رۆژی نوێ)یان هەڵکرد، کۆشکی زاڵمەکانیان بەسەریاندا رووخاندو عەقڵییەتی فاشیست، بەرخۆرو رەنجخۆر و خوێنخۆرییان لەناوبرد. ئەمڕۆش لە گارەو سیانێ رۆڵەکانی کاوەی ئاسنگەر لەکاتی هێرشی نەوەی تۆرانی / عوسمانییەکاندا بەهەمان هۆشمەندی و راوێژ، لەناکاوو رەنگە لەشەوە رێگاکانیشدا خۆیان کردبێت بەناو دڵی دوژمندا. کاتێک فەرماندە شۆڕش بەیتوشەبات پشتی خۆیدایە پشت گابەردو زنارەکان و خۆی لەفڕۆکە و هێرشەکانی دوژمن پاراست، رەنگە پشتی بەو گابەردو زنارانەوە دابێت، کەژنان و منداڵان پێش ٢٦٣٣ / ٢٧٢١ ساڵ پشتیان پێ سپاردبێت و خۆیان پێ پاراستبێت!. شۆڕش، سەیفی و گەلهاتیش رۆڵەکانی کاوەی ئاسنگەرن، نەوەی تۆرانی / عوسمانییەکانیش وەچەی زوحاکن. بۆچوون و رێگای ئێمە نەتەوەییە، هی ئەوانیش (لەو سەردەمە کۆن و دێرینەدا) هاوبەشی و یەکسانبوون و هۆشمەندیی یەکسانیان بووە.

لەبنەڕەتدا گۆڕانکاریی زۆر رووینەداوە، وەک وتمان، ناهەقی و زوڵم هەیە، لەبەرامبەر ئەوانیشدا ئەهلی حەق و مەزڵومە خۆڕاگرو بەرخودێرەکان هەیە. بەهەمان هۆشیاری و هۆشمەندییەوە ٢١ی ئاداری ١٩٨٢ لەناوەندی تۆقاندن و ئەشکەنجەدا لەزیندانی ئامەد کاوەی هاوچەرخ مەزڵوم دۆغان لەبەرامبەر زاڵمەکاندا سێ دانە داری چەمچەی داگیرساندو نەورۆزی پیرۆزکردو بەچالاکیی فیدایی و مێژوویی کۆتایی بەژیانی بایۆلۆژی و جەستەیی خۆی هێناو بووە هێڵی سەرکەوتن و بەرخودان و ئازادی و لەدەستی زیندانیانی ترو گەریلاکانی ئازادیی کوردستاندا. 

هەر چۆن نیشانەی سەرکەوتنی کاوەی ئاسنگەر داگیرساندن و هەڵکردنی ئاگری نەورۆز بوو؛ شەهیدی نەورۆز مەزڵوم دۆغانیش لەتاریکستانی ئەوکاتی ئامەددا بەسێ چەمچە بووە رووناکی و دڕی بەتاریکی داو رێگای سەرکەوتنی دیاریکرد.

عەبدوڵا ئۆجالان بۆ هەموو کوردان و بۆ هەموو بەشەکانی کوردستان (٥٠) ساڵە بەبێ پسانەوە تێکۆشان بەڕێوەدەبات، (٢٢) ساڵە لەزیندانی تایبەتی ئیمراڵی لەژێر ئەشکەنجەیەکی قورس و تایبەتدایە. خاوەنداریکردن لە رێبەر ئاپۆ ئەرکی هەموو ژنان، گەنجان، منداڵان، بە تەمەنەکان، رۆشنبیران، هونەرمەندان و سیاسەتمەدارانی کوردی خاوەن شکۆو کەرامەتە، چونکە ئەو خاوەنداریی لەهەموومان کردووە

دوژمنانی کوردیش بەباشی لەگرنگی و واتا مێژووییەکان تێدەگەن. بۆیە ئەگەر ئێمە سەرنج بدەین زۆربەی هێرشەکانیان لەڕۆژە گرنگ و مێژوویەکانماندا لە دژمان ئەنجامدەدەن. بۆ نموونە، سێ ساڵ لەوە پێش عەفرینیان لەعەرەفەی نەورۆزدا داگیرکردو پەیکەری کاوەی ئاسنگەریان شکاند. ئەمساڵیش بۆ ئەوەی جۆش و خرۆشی نەورۆزو بای سەرکەوتنی گارە بشکێنن، لەبارەی ژیانی عەبدوڵا ئۆجالان رێبەری گەلی کوردەوە هەواڵی ئاراستەکراو لەچوارچێوەی شەڕی تایبەتدا بڵاوکرایەوە. بەماوەیەکی کەم پێش نەورۆز سکاڵایان بۆ داخستنی هەدەپە حزبی کوردو ئازادیخوازانی هەڤاڵ و دۆستانی تورکمان و نەتەوەیەکانی تر لەدادگای باڵای دەستوریی تۆمارکرد.

 رێبەر عەبدوڵا ئۆجالان بۆ هەموو کوردان و بۆ هەموو بەشەکانی کوردستان (٥٠) ساڵە بەبێ پسانەوە تێکۆشان بەڕێوەدەبات، (٢٢) ساڵە لەزیندانی تایبەتی ئیمراڵی لەژێر ئەشکەنجەیەکی قورس و تایبەتدایە. خاوەنداریکردن لە رێبەر ئاپۆ ئەرکی هەموو ژنان، گەنجان، منداڵان، بە تەمەنەکان، رۆشنبیران، هونەرمەندان و سیاسەتمەدارانی کوردی خاوەن شکۆو کەرامەتە، چونکە ئەو خاوەنداریی لەهەموومان کردووە!.

بۆ نموونە ئەگەر رێبەر ئۆجالان نەبوایە و شۆڕشگێڕیی نەکردایە، ئەمڕۆ هیچ کەس نەیدەتوانی لەباکووری کوردستان باسی کوردایەتی بکات. ئەگەر تێکۆشانی پەکەکە نەبوایە دەوڵەتی تورکیای داگیرکەر، پاکتاوکارو فاشیست لەمێژ بوو چووبووە هەولێرو سلێمانی، رەنگە ئێستاش موسڵ و کەرکوک داگیربکات، (چونکە لەئەنجامدا بۆ خۆیان حساباتیان هەیە). ئەوانەی ئەم شیکارییە بە راست نەزانن، با ئاوڕێک لەساڵی ٢٠١٧و ریفراندۆم بدەنەوە، لەوەش نزیکتر بابەتی «پولەکەی پاپا» بوو، کە چ هەڵوێست و قسەیەکی دەوڵەتە داگیرکەرەکانی لێکەوتەوە.

ئاخر بۆ ئێمەی کوردان رێگای چارەسەری و سەرکەوتن پێش ٢٦٣٣ / ٢٧٢١ ساڵ دیاریکراوەو راستبوونەکەیشیمان لەدواینجاردا لەگارە بینی؛ لەبەرامبەر داگیرکەری و پاکتاوکاری رێگای سەرکەوتن لە رۆحی نەورۆزدایە. مرۆڤ ناتوانێت لەزاڵمەکان بلاڵێتەوە و تکایان لێ بکات. هیچ کەس بەداوای شەرمنانەو بەزمانی کۆیلەیەتی هیچ گرنگییەک بەئێمە نادات. گرنگترین خاڵیش ئەوەیە، مرۆڤ ناتوانێت بەهێزی ئەوانی ترو هەندێکان ئازاد ببێت، بۆیە ئەو «ئازادییە» پەیوەندیی بەو کەسانە دەبێت، کە خاوەن هێزن. لەبەرئەوەش  ئەگەر مرۆڤ یەک کەسیش بێت دەبێت شکۆو ئیرادەی ئازاد بەبنەما بگرێت و بەپێی ئەوە خۆی و دەورووبەری خۆی رێکخستن و چالاک بکات، ئەگەریش پێویستی کرد لەقوربانیدان و باجدانیش نەترسێت، بەدڵنیاییەوە ئازادی و سەرفرازی بۆ ئێمە دەبێت، لەدەرەوەی ئەوە حەقیقەتە، هەموو گەڕانەکان بەدوای ئازادیدا دەبنە چیرۆکی فریودەرانەو پاساوی رادەستبوون بەزاڵمەکان.

دوژمنانی کوردیش بەباشی لەگرنگی و واتا مێژووییەکان تێدەگەن. بۆیە ئەگەر ئێمە سەرنج بدەین زۆربەی هێرشەکانیان لەڕۆژە گرنگ و مێژوویەکانماندا لە دژمان ئەنجامدەدەن. بۆ نموونە، سێ ساڵ لەوە پێش عەفرینیان لەعەرەفەی نەورۆزدا داگیرکردو پەیکەری کاوەی ئاسنگەریان شکاند. ئەمساڵیش بۆ ئەوەی جۆش و خرۆشی نەورۆزو بای سەرکەوتنی گارە بشکێنن، لەبارەی ژیانی عەبدوڵا ئۆجالان رێبەری گەلی کوردەوە هەواڵی ئاراستەکراو لەچوارچێوەی شەڕی تایبەتدا بڵاوکرایەوە. بەماوەیەکی کەم پێش نەورۆز سکاڵایان بۆ داخستنی هەدەپە حزبی کوردو ئازادیخوازانی هەڤاڵ و دۆستانی تورکمان و نەتەوەیەکانی تر لەدادگای باڵای دەستوریی تۆمارکرد

لەپێش هەمووانەوە لەخۆڕاگرانی ناو زیندانەکان و سەر چیاکان، نەورۆزی گەلی کوردو هەموو گەلانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئاسیا پیرۆز دەکەم و نەورۆز پیرۆز بێت!.