عەتا شەمیرانی

دوای ساڵێک لە دەستبەکاربوونی ئەحمەد ئەلشەرع وەک سەرۆکی کاتی ئەو وڵاتە، سوریا ڕووبەڕووی قورسترین پرسیاری خۆی دەبێتەوە: چۆن دەکرێت دەوڵەتێک دوای شەڕێکی درێژخایەن بنیات بنرێت بەبێ ئەوەی هۆکارەکانی بەرهەمبهێنرێتەوە؟!!  ئەم پرسیارە چڕ دەبێتەوە بۆ پرسێکی زۆر هەستیارتر : پەیوەندی نێوان دیمەشق و هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە). لێرە لە گۆڕەپانی سیاسەت و شوناس و جوگرافیادا، مانای دەوڵەتی نوێ و توانای گواستنەوەی لە لۆژیکی باڵادەستییەوە بۆ لۆژیکی هاووبەشی ،تاقیدەکرێتەوە!!

بۆ کورد لە سووریا، پرسی ( هێزەکانی سوریای دیموکرات) تەنیا بابەتی سەربازی یان ئەمنی نییە، بەڵکو درێژکراوەی مێژوویەکی دوور و درێژی سیاسی و ئینکاری یاساییە. کورد بۆ دەیان ساڵ لە دەرەوەی هاوکێشەی دەوڵەتی سوریا دانرابوو، لە بۆشایی شەڕدا دەرفەتێکی سەختی بۆ دووپاتکردنەوەی بوونی دیفاکتۆی خۆی دۆزییەوە، نەک بە پاڵنەری جیابوونەوە، بەڵکو بە پاڵنەرێکی مانەوە و دانپێدانان. لێرەوە مامەڵەکردن لەگەڵ هێزەکانی سوریای دیموکرات ٫وەک  “کێشەی سەروەری” ئەو ڕاستییە پشتگوێ دەخات کە ئەوەندەی بەرهەمی نەبوونی دەوڵەتە، ئەوەندەش بەرهەمی شەڕە!!

ئەزمونی کورد لە سوریا٫ لە مێژووی ناوچەکەدا بێ وێنە نییە. لەدوای ڕێککەوتنەکانی دوای جەنگی جیهانی یەکەمەوە، کورد بە پەرشوبڵاوی لەنێو ئەو دەوڵەتانەدا ماوەتەوە کە نەیانتوانیوە  وەک هاوڵاتییەکی تەواو مامەڵە لەگەڵ کورددا بکەن. لە دۆسیەی سوریادا بە تایبەتی، سیاسەتەکانی پەراوێزخستن و نکۆڵیکردن لە هاووڵاتیبوون و مافی کولتووری و نوێنەرایەتی کەڵەکەبوون،ڕەنگی دایەوە، ئەمەش وایکردووە هەر باسێک لە "گەڕاندنەوەی دەوڵەت" لە بنەڕەتدا بکەوێتە بەر ئاڵەنگاری ئەو پرسیارە: چ دەوڵەتێک دەگەڕێتەوە؟!! وە بە چ گرێبەستێکی کۆمەڵایەتییەوە؟!!

لەم چوارچێوەیەدا، ڕێککەوتنی مانگی ئازاری ٢٠٢٥ی نێوان ئەحمەد ئەلشەرع و مەزلوم عەبدی، بە نێوەندگیری ئەمریکا، ساتێکی سەرەکی بوو. ئەو ڕێککەوتنە کە یەکخستنی هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) بە دامەزراوەکانی دەوڵەتی سوریا و گواستنەوەی وردە وردەی هێزەکانی بۆ وەزارەتەکانی بەرگری و ناوخۆ تا کۆتایی ساڵی ٢٠٢٥ دیاری کراوە، گرنگییەکی زیاتری لە دەقی یاسایی خۆیدا هەڵگرتووە. دانپێدانانێکی ئاشکرایە کە ئیتر چارەسەری سەربازی یان ئەمنی لە ئارادا نییە و یەکگرتوویی سوریا بە تەنیا بە هێز ناپارێزرێت، بەڵکو بە دووبارە پێناسەکردنەوەی پەیوەندی نێوان حکومەتی ناوەندی و پەراوێزەکان!!

بەڵام ڕەهەندی کوردی ئەم ڕێککەوتنە ئاڵۆزتر دەکات. کورد بە دوای یەکگرتنی فەرمیدا نییە کە بیانخاتە پەراوێزەوە؛ بەڵکو داوای گەرەنتی سیاسی و کولتووری ڕوون دەکەن: دانپێدانانی دەستووری، حوکمڕانی ناوخۆیی ڕاستەقینە و بەشداریکردنی دادپەروەرانە لە بڕیاردانی نیشتمانیدا. بەبێ ئەم توخمانە یەکگرتن دەبێتە پرۆسەی بێدەسەڵاتکردن بەبێ هیچ ئیمتیازێکی سیاسی، کە لەناو خۆیدا تۆوی ململانێیەکی داهاتوو هەڵدەگرێت!!

ئەو ڕەخنەیەی لێرەدا ئاراستەی دیمەشق دەکرێت، پەیوەندی بە بنەمای گەڕاندنەوەی سەروەرییەوە نییە، بەڵکو پەیوەندی بە شێوازی جێبەجێکردنیەوە هەیە. دەوڵەتێک کە هەوڵی هەڵگەڕانەوەی لاپەڕەی شەڕ دەدات، ناتوانێت بە عەقڵیەتی پێش جەنگەوە بگەڕێتەوە. مامەڵەکردن لەگەڵ کورد وەک "پرسێکی ئەمنی" دژایەتی گوتاری دەوڵەتی نوێ دەکات و چانسی دروستکردنی متمانەی یەکتر تێکدەدات. مێژووی ئەم دواییە لە ناوچەکەدا دەیسەلمێنێت کە پشتگوێخستنی پرسی کورد هەرگیز نەبووەتە هۆی سەقامگیری، بەڵکو بووەتە هۆی دووبارەبوونەوەی خولگەی گرژی و تەقینەوە!!

نێوەندگیری ئەمریکا سەرەڕای هەستیارییە سروشتییەکانی، واقیعێکی سیاسی حاشا هەڵنەگریشی ئاشکرا کرد: کە چارەسەرە ناوخۆییەکان هێشتا بە ڕادەیەکی پێویست پێنەگەیشتوون. دەوڵەتێکی بەهێز تەنها بە توانای کۆنتڕۆڵکردنی ناپێورێت، بەڵکو بە توانای جێگیرکردنی فرەچەشنی لە چوارچێوەیەکی یاسایی گشتگیردا. لێرەدا ڕێکەوتنەکە دەبێتە تاقیکردنەوەیەک بۆ دەسەڵاتی ئەحمەد ئەلشەرا: ئایا لە دەسەڵاتێکی ڕاگوزەرەوە دەگۆڕێت کە هاوسەنگی ناسک بەڕێوەدەبات بۆ دەوڵەتێک کە گرێبەستێکی نوێی نیشتمانی دروست دەکات؟!!

ئاڵەنگاری ڕاستەقینە لە گواستنەوەی شەڕڤانان یان گۆڕینی ناوی دامەزراوەکاندا نییە، بەڵکو لە گۆڕانی دەروونی لە لۆژیکی شەڕەوە بۆ لۆژیکی دەوڵەتداریدایە. لە دۆسیەی کورددا، ئەم گۆڕانکارییە پێویستی بە بوێری سیاسی هەیە بۆ داننان بە نادادپەروەرییەکانی ڕابردوو، بوێری دەستوری بۆ چەسپاندنی شەراکەت و ئیرادەیەکی ڕاستەقینە بۆ جیاکردنەوەی دەوڵەت لە وەسوەسە ئەمنییە کۆنەکانی!!

لە کۆتاییدا سوریا تەنها ئایندەی هێزەکانی سوریای دیموکرات تاقی ناکاتەوە، بەڵکو توانای چارەسەرکردنی یەکێک لە قووڵترین دووڕیانەکانی مێژوویی خۆی تاقیدەکاتەوە. یان ڕێککەوتنەکە دەبێتە دەروازەیەک بۆ بنیاتنانی دەوڵەتێک کە دان بە فرەچەشنییەکەیدا بنێت، دەسەڵات بگۆڕێت بۆ دامەزراوەسازی و لۆژیک بۆ سەرچاوەی هێز، یان وەک چارەسەرێکی کاتی دەمێنێتەوە کە قەیرانەکە بۆ نەوەیەکی نوێ دوادەخات. لەم ساتەوەختە گرنگەدا، پرسیارەکە هەر دەمێنێتەوە: ئایا سوریا ئەو بوێرییەی هەیە کە دەوڵەتێک بێت بۆ هەموو هاووڵاتیانی، یان تەنها بەبێ ئاشتەوایی مێژوویی، دەسەڵات دەگەڕێنێتەوە؟!!