د. کامەران مەنتک

بەشی سێیەم

دوای زیاتر لەیەك سەدە قوربانیدان، ئێستا باشووری ناوەڕاست، واتە هەرێمی كوردستان، لەسەر هەموو ئاستەكاندا لەقۆناغی شكستێكی گەورەدا دەژی، لە رووی جوگرافیاوە پانتاییەكی فراوانی ئەو بەشە لەلایەن توركیاوە بە شێوەیەكی راستەوخۆ داگیركراوە و لەو بەشانەش داگیر نەكراوە، توركیا لە رێگەی كۆمەڵێك هێزی بەرژەوەندی خۆخوازەوە بە ناڕاستەوخۆ حوكمی تیادا دەكات، بەشێكی تریشی كەوتۆتە ژێر هەژموونی ئێران و بە تەواوی ئیرادەی سیاسی خۆی لەدەستداوە!

لەسەر ئاستی ناوخۆدا، دیمۆگرافیای ئەو پارچەیە بەتەواوی گۆڕاوە و ئەو تەعریبەی لەژێر دەسەڵاتی كوردیدا لەو بەشەدا كراوە، هیچ حكومەتێكی ئێراقی لە دوای دروستبوونی دەوڵەتی ئێراقەوە نەیتوانیوە بەو قەبارە و بەو سەركەوتوویی و بەو بێدەنگییە ئەو تەعریبە بكات، كۆمەڵگەی كوردی لە باشوور لەناخەوە بێهیوا كراوە و كراوەتە تاقیگەیەك و هەموو جۆرە تاقیكردنەوەیەكی ترسناكی لەسەر ئەنجام دەدرێت، نەك هیچ پەیوەندییەك لەنێوان خەڵك و دەسەڵاتدا نەماوە، بگرە دوژمنداری و رقێكی گەورەش لەنێوانیاندا دروستبووە، خەڵك چاوەڕوانی دەرفەتێك دەكات تۆڵەی ئەو هەموو ستەمە لەدەسەڵاتداران بكاتەوە، ئەو تووڕەییە وەك رایەكی گشتی شاراوە لەناخی خەڵكی باشووردا چرۆی كردووە، چاوەڕێێ دەرفەتێكە بۆئەوەی كڵپە بكات و بتەقێتەوە، كە بەداخەوە هەموو ئاماژەكان بۆ ئەوە دەچن تەقینەوەیەكی چەكداری و خوێناوی دەبێت، لەبەرئەوەی دوا هەڵبژاردنی هەرێم هەموو هیوایەكی ئاڵۆگۆڕكردنی دەسەڵاتی لەرێگەی سندووقەكانی دەنگدانەوە لەگۆڕنا، ئەو دەسەڵاتەی لە ئێستادا هەرێم بەڕێوە دەبات هیچ شەرعیەتێكی یاسایی نەماوە و زۆرینەی ئەو بڕیارانەی دەریدەكات لەدەرەوەی دەسەڵاتەكانی ئەودان، خەریكە دەسەڵات لەهەرێم لەرێگەی كۆمانیاكانەوە هەموو خێروبێرەكانی ئەو وڵاتە هەڵدەلووشێت.

هیچ مەسەلەیەك لەو بەشەدا بەناوی مەسەلەی نەتەوەیی و نیشتمانییەوە نەماوە، ئەو پیرۆزییانەی چەندین ساڵ بوو مێشكی ئەو خەڵكەیان داگیركردبوو، ئێستا بوونەتە جێگەی گاڵەتەجاڕی خەڵك، مەسەلەی نەتەوە و نیشتمان و سەربەخۆیی و ... هتد لە مووچەدا كورتكراوەتەوە، كە بەئارەزووی خۆیان یاری پێدەكەن و رای گشتی پێوە خەریك دەكەن، هەواڵی هاتن یا نەهاتنی مووچە ئێستا پڕ خوێنەرترین ئەو هەواڵانەن، كە زۆربەی لاپەڕە و سایتەكانی میدیای كوردیان داگیركردووە.

لەرووی چینایەتییەوە خەریكە چینی سێیەم لە هەرێم تا رادەی نەمان ناهێڵڕێت، كۆمەڵێك بازرگانی چاوچنۆك، كە لەرێگەی فرۆشتن و دزینی خاكی كوردستانەوە هەڵتۆقیون؛ وەك خاوەن موڵكێكی تایبەت رەفتار لەگەڵ ئەو وڵاتەدا دەكەن، دەستیان بەسەر هەموو شتێكدا گرتووە، بەكورتی باشوور لە چاوەڕوانی كەوتنی یەكجارەكی و بەكاركەوتنی ئەو دادگایەدایە، كە لەواشنتۆن بۆ بەرپرسانی ئەو هەرێمە دانراوە، كە بە دەیان تاوانی نێودەوڵەتی و ترسناك تۆمەتبار كراون، كە رەنگ بێت لە ئایندەدا ئەم دادگایە نمونەیەكی نوێ لەداگاییكردنی تۆمەتباران بخاتە سەر لاپەڕەی مێژوو، كە تا ئێستا وێنەی نەبوو بێت!

ئەو ئەزموونەی لەماوەی سی وسێ ساڵی رابردوودا لەهەرێم بەڕێوەچوو، باشووری نەك وەك سەنتەری هێزی كوردایەتی نەهێشت، بەڵکو كردی بەگۆڕستانێك بۆ هەموو هەستێكی نەتەوەیی و نیشتمانی، لەو ماوەیەدا، بەتایبەتی لەو ماوەیەی دواییدا هێندە هەوڵدرا مەسەلەی كوردی لەمەسەلەیەكی نەتەوەییەوە بكرێتە مەسەلەیەكی ئاینزایی (طائفی) هێندە هەوڵ بۆ پاراستنی ئەو بەشە وەك بەشێك لەخاكی كوردستان و هێشتنەوەی مۆركی كوردبوون نەدراوە، ئەو تەعریبە چڕەی لە هەرێمیش بەڕێوەچوو و بەڕێوە دەچێت، لەژێر رۆشنایی ئەو هەوڵەدایە، كەواتە ئێستا خەریكە هەوڵی لەبەریەكتر هەڵوەشاندنەوەی باشووری كوردستان لەناوەڕاستەوە، بەتەواوەتی سەردەكەوێت و تا ئەو رادەیە رۆیشتووە، كە نەك ناتوانێت نوێنەرایەتی سەنتەری هێزی كوردی بكات، بەڵكو بۆتە ئەو كۆسپەی كێشە بۆ هەموو بەشەكانی تری كوردستان دروست دەكات، ئێستا باشوور بۆتە ئەو بنەكەیەی تیایدا لەهەموو جولانەوەیەكی نەتەوەیی نیشتمانی لەبەشەكانی تری كوردستان دەدرێت، بۆیە دەتوانین بڵێین دارەكە نەك بە تەنیا لەناوەڕاستەوە بەتەواوی شكاوە، بەڵكۆ بۆتە ئەو خەنجەرە ژەهراوییەی لەسەر پشتی هەموو بەشەكانی تری كوردستان كاردەكات.

لەو جەنجاڵی و رەشبینی و بێئومێدی و شكستەی لە هەرێمدا بەڕێوە دەچێت، لە رۆژئاوا، كە زۆرجاران بە باشووری بچووك پێناسە دەكرێت، تروسكاییەك سەری هەڵداوە و ئومێدێكی نوێی بۆ هەموو خەڵكی كوردستان دروست كردووە، ئێستا سەنتەری هێز پەڕیوەتە رۆژئاوای كوردستان، واتە بچووكترین بەشی كوردستان ئێستا بۆتە سەنتەری هێزی نیشتمانی، ئەمەش هێندەی دەرئەنجامی ئەو ئیدارەدان و رێكخراوەیی و ئیرادە بەهێز و راستگۆیەیە، كە لەو بەشەدا پێشەنگایەتی بزووتنەوەی رزگاریخوازی نیشتمانی دەكات، هێندە دەرئەنجامی خودی گەورەیی ئەو هێزە نییە، لەبەرئەوە وەك دەزانین ئەو هێزە بە كۆمەڵێك هێز و دوژمنی زۆر گەورە دەورە دراوە، كە لەو زۆر بەهێزترن، بەڵام ئەو نمونە جوانانەی ئەو پارچەیە لە خۆڕاگری و بەشداری كۆمەڵایەتی نیشانی دەدات، لەمێژووی مرۆڤایەتیدا نمونەی زۆر كەم بووە.