ئەو  پرسیارەی پێویستە هەموو کوردێک وەڵامەکەی بزانێت.. لە نێوان تورک و فارس و عەرەبدا٫ کامیان بۆ کورد ترسناکترە؟!!

عەتا شەمیرانى

 لە جوگرافیایەکدا کە ئیمپراتۆریەتەکان یەکتر دەبڕن، بوون تەنها مافێک نییە... بەڵکو شەڕێکە بۆ هۆشیاری . کورد لە پەراوێزی مێژوو لەدایک نەبووە، بەڵکو لە چاوی گەردەلوولەکەدا هاتۆتە دونیاوە، کاتێک سنوورەکان دەبنە پرسیار، دراوسێكانیش دەبنە تاقیکردنەوەیەکی درێژخایەن. لێرەدا بوێرترین پرسیار دێتە پێشەوە: کێ گەورەترین مەترسی لەسەر کورد دروست کرد؟ ئایا تورک بوو بە ئەجێندای تورکبوونەکەیەوە؟ یان فارس بوو لەڕێی پرۆژەی پەروەردەییەوە؟! یان عەرەبە بە بەیعەتی لەرزۆکەوە؟!!

ئەم پرسیارە تۆمەتبارکردن نییە، بەڵکو هەوڵێکە بۆ تێگەیشتن لەو عەقڵی سیاسییە کە چەندین سەدە کوردەکانی گەمارۆداوە. گەلان بە مەبەست حوکم نادرێن، بەڵکو بە دەرئەنجامەکان؛ مێژوو بە هەستەکان حوکم نادرێت، بەڵکو بەو شتانەی دوای زریانەکان دەمێننەوە. ڕەنگە گەورەترین مەترسی بەردەم کورد لەمڕۆدا ئەوانە نەبێت کە چەکیان لە دژی هەڵگرتووە، بەڵکو ئەوانە بن کە هەوڵیان داوە شوناسێکیان بۆ دروست بکەن کە هی خۆیان نییە، مێژوویەک بێ ناوی خۆیان و داهاتوویەکی بێ دەنگی خۆیان.

ئەوانەی لە نێوان سێ زمان و سێ کولتوور و سێ پڕۆژەی ناسیۆنالیستیدا دەژین، توانای ئەوەیان نییە واقیع بە هەڵە بخوێننەوە. لێرەدا سیاسەت لە زانکۆکان ناخوێندرێت... بەڵکو لە جوگرافیا فێربووە، لە یادەوەری ئەو شاخانەی کە ئەو شتانەیان پاراستووە کە شارەکان لەبیریان کردووە!!

مێژووی ناوچەکە لە قۆناغێکی ژاوەژاو دەچێت کە سێ زلهێزی سەرەکی لەسەر یەک دەگۆڕدرێن: تورک، فارس و عەرەب. هەر دەسەڵاتێک زیاتر لە گەلێک لە کورددا بینی؛ بەڵکو خاڵێکی هاوسەنگی جوگرافی و سیاسی و کولتووری، کە بەبێ ئەو خاڵە مرۆڤ ناتوانێت لە نێوان ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوادا بپەڕێتەوە.٫لێرەوە تاقیکردنەوەی ڕاستەقینە دەستپێدەکات: ئایا کورد پردێک دەبێت یان دیوارێک؟!!

فارسەکان تەنیا بە دوای کۆنترۆڵکردندا نەبوون، بەڵکوو بۆ سەرلەنوێ داڕشتنی ئاگایی٫ کوردیان بۆ هەڵوەشاندنەوە لەناو کولتووری ئیمپراتۆری ئێراندا.دانا بیرۆکەی ئیمپراتۆریەت لە چەک ناترسێت... بەڵکو لە یادەوەری دەترسێت. بەمجۆره هەڕەشەی  فارسەکاان قووڵ بوو: دزینی زمان و مێژوو له ڕێگەی پەروەردەو و گێڕانەوەی فەڕمیییه وه ـ به واتایه کی دیکه کوشتنی نه ته وەیەک له ناوه وه بێ ئه وەی تەقه بکه ن!!

سەبارەت بە تورکەکان، ئەوان هەوڵیاندا کوردێکی بێ ڕابردوو دروست بکەن. لە دوای ڕووخانی عوسمانییەکانەوە، سیاسەتی “تورکسازی” لەدایک بوو، ململانێ لە ململانێیەکی تەواو سیاسییەوە گۆڕی بۆ شەڕی ناسنامە. مەترسیدارترین لایەن لێرەدا سەرکوتی سەربازی نەبوو، بەڵکو گۆڕینی بوونی کورد بوو بۆ “فایلێکی ئەمنی”.  کاتێک مرۆڤێک لە فایلێکدا کورت دەکرێتەوە... مافی هەناسەدان،  تەنانەت لە مافی خەونبینینیش بێبەش دەکرێت!!

عەرەب لای خۆیەوە پڕۆژەیەکی یەکگرتوویان سەبارەت بە کورد نەبوو. بەڵام نەبوونی پڕۆژەیەک هەمیشە گەرەنتی ئاسایش نییە؛ هەندێکجار جۆرێکی مەترسیدارترە لە هەڕەشە. بە تایبەتی لە سوریا و عێراقدا کورد بە پێی ئیحراجی سیاسی مامەڵەی لەگەڵ دەکرا: هەندێکجار وەک "بەشێک لە پەیکەری نەتەوەیی"، هەندێکجار وەک "هەڕەشەیەک کە دەبێت کۆنتڕۆڵی بکرێت"، هەندێکجاریش تەنها وەک موزایەدەیەک. لێرەدا مەترسی سێیەم هەیە: هەڵاوسانی پەراوێزخستن؛ نە دەرفەتێک بۆ سەربەخۆیی دەڕەخسێنێت و نە ڕێگە بە یەکگرتن دەدات!!

بەڵام پرسیاری “کامیان مەترسیدارترە؟” لەوانەیە ناتەواو بێت. گەورەترین مەترسی تەنها لە دەرەوە نەهاتووە، بەڵکو لە ساتەوەختی دابەشبوونی ناوخۆشەوە هاتووە کە لەبیرمان دەچێت مێژوو ئەو کەسانە ناپارێزێت کە بە یەکگرتوویی چاوپێکەوتنەکەیان لەدەست دەدەن. کورد زۆرجار لە سێ بەرەدا شەڕی کردووە... لە چوارەمیشدا ناکۆک بووە!!!

گەلان لەبەر بەهێزی دوژمنەکانیان لەناو ناچن، بەڵکو لەبەر ئەوەی شکست دەهێنن لە گۆڕان لە خێڵەوە بۆ بیرۆکەیەک. کورد کاتێک دەبێتە بیرۆکەی ئازادی و زمان و بوون، لە لۆژیکی بەرژەوەندی خۆی تێدەپەڕێنێت و دەچێتە ناو لۆژیکی مێژووەوە!!

ڕەنگە هەندێکیتر هەڕەشە لە خاکەکەی بکەن... بەڵام دابەشبوون ئەوەیە کە هەڕەشە لە داهاتوو دەکات. مێژوو هەمیشە دەڵێت: ئەوەی یەکێتی دەپارێزێت... بوون دەپارێزێت!!

لە کۆتاییدا مەترسییەکە هەرگیز لە چاوی ئەوانی تردا نەبووە... بەڵکو لەو ساتەدا کورد لەبیری دەچێت کە مێژوو لەو کەسانە خۆشنابێت کە بوونەتە هۆی دابەشبوون.هەرکەسێک بیەوێت وەک نەتەوەیەکی زیندوو بمێنێتەوە، دەبێت لە سنوورەکان بەهێز ولە ناتەبایی وناکۆکی بەهێزتر بێت!!