عەتا شەمێرانى

بۆ چەندین سەدە کورد توخمێکی بەردەوامی هاوکێشەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بووە، لەگەڵ ئەوەشدا بە زۆر لە نەخشەی دەوڵەتە مۆدێرنەکاندا غیابی هەیە. ئەم نەبوونە بەهۆی لاوازی شوناسەوە نییە، بەڵکو دەرئەنجامی لێکنزیکبوونەوەی بەرژەوەندییە نێودەوڵەتی و ئیقلیمییەکانە کە بڕیاریاندا کوردستان وەک "کێشە" بەڕێوەببەن، نەک وەک " بوون! 

لە ساتەوەختی داڕمانی ئیمپراتۆریەتی عوسمانیدا، بەڵێنی مافی چارەی خۆنووسینش بە کورد درا. بەڵام سیاسەتی نێودەوڵەتی پاداشتی بەڵێن ناداتەوە، بەڵکو بەرژەوەندییەکان دەباتەوە. دەقەکان سێبەری نەخشەیان لەسەر بوو، کوردستانیش کەوتە نێوان سنووری چوار دەوڵەت کە هەریەکەیان لە جوگرافیای کوردیدا سەرچاوەیەکی ئەمنی، ئابووری، یان مرۆیی دەبینی، نەک پڕۆژەیەکی دەوڵەتی. لەو کاتەوە پرسی کورد لە ململانێیەکی دوورودرێژدا لە دژی زەمەن قفڵ بووە!!

بەڵام مێژوو بە هێڵێکی ڕاست ناجوڵێت. ئەو جیهانەی دوای جەنگی جیهانی یەکەم سەریهەڵدا، ئیتر وەک خۆی نییە. دەوڵەتان چیتر تەنها بە قەبارەی سوپاکانیان ناپێورێت، بەڵکو بە توانای سەقامگیری و پێگەی خۆیان لە زنجیرەکانی دابینکردنی وزە و توانای هاوبەشبوونیان نەک بارگرانی. لێرەدا کوردستان لە پەراوێزی هەستەوە بەرەو دڵی حیساباتی پراگماتیک دەڕوات!!

لە هاوسەنگی بەرژەوەندییە نێودەوڵەتییەکاندا، کوردستان یەکێکە لە ناوچە تاڕادەیەک سەقامگیرەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، لەنێو ژینگەیەکی پشێودا. ئەم سەقامگیرییە لە بۆشایییەکەوە سەری هەڵنەداوە، بەڵکو لە ئەزموونێکی سیاسیی جیاواز و ئیدارەیەکی خۆبەڕێوەبەرییەوە سەریهەڵداوە کە هەم وانەی فێربوو و هەم وانەی فێربووی کەڵەکە کردووە. کاتێک زلهێزەکان بەدوای پەناگەی سەلامەت بۆ وەبەرهێنان، هاوبەشی متمانەپێکراو لە شەڕی دژی تیرۆر، یان ڕێگای وزەی بەدیلدا دەگەڕێن، کوردستان وەک بژاردەیەکی عەقڵانی سەرهەڵدەدات نەک بێباکانە.

جگە لەوەش جوگرافیا ڕۆڵی گرنگی خۆی هەیە، ئێستا جیهان ڕێڕەوی بازرگانی و وزە ڕێکدەخاتەوە، لە دەریای ڕەشەوە تا کەنداو و لە ڕۆژهەڵاتی دەریای ناوەڕاستەوە بۆ ئاسیای ناوەڕاست. کوردستان لە دڵی ئەم کۆمپلێکسە جیۆپۆلەتیکەدایە. نەوت و گاز تەنیا سەرچاوە نین؛ ئەوان لە گۆڕەپانی سیاسەتی نێودەوڵەتیدا موزایەدە دەکەن. لەگەڵ هەموو قەیرانێکی جیهانی وزە، بەهای ئەو ناوچانەی کە سەرچاوەکان لەگەڵ سەقامگیریدا تێکەڵ دەکەن، زیاد دەکات!!

به ڵام بەرژەوەندییەکان به ته نها گه لان بنیات نانێ. ئەوەی ئەوان بنیات دەنێت، یەکگرتنی بەرژەوەندی و ئیرادەیە. لێرەدا پارادۆکسی کوردە: گەلێک کە سەرەڕای سەدەیەک ستەم و خیانەت دەستبەرداری خەونەکەی نەبووە. لە شۆڕشە یەکەمەکانەوە تا خەباتی سیاسی مۆدێرن، هۆشیاری نەتەوەیی کورد لە بەرخۆدانی چەکدارییەوە بۆ بەدامەزراوەییکردن، لە کاردانەوەوە بۆ پلاندانانی ستراتیجی، بەردەوام بووە لە گەوورەبوون و پەرەسەندن!!

جیهان دەوڵەتەکان وەک دیارییەکی ئەخلاقی نابەخشێت، بەڵکو کاتێک واقیعەکان دەناسێت کە تێچووی ئینکاریکردنیان زیاتر دەبێت لە تێچووی دانپێدانانیان. کوردستان لەم خاڵە نزیک دەبێتەوە، هێواش هێواش بەڵام بە جێگیری. بەردەوامی ئینکاری گرژی هەمیشەیی دروست دەکات، لە کاتێکدا دانپێدانان دەتوانێت بیگۆڕێت بۆ هێزێکی هاوسەنگی ناوچەیی، نەک سەرچاوەی دڵەڕاوکێ.

خۆری کوردستان لەسەر دروشم هەڵنایەت، بەڵکو لەسەر کەڵەکەبوونی بەرژەوەندی و پێگەیشتنی گوتاری سیاسی و توانای خوێندنەوەی دنیا وەک خۆی، نەک وەک ئەوەی ئێمە ئاواتەخوازین. مێژوو فێرمان دەکات کە ئەو گەلانەی کە ماوەیەکی زۆر بەرگەیان گرتووە و بە باشی لە ساتەکە تێگەیشتوون، دواجار بینیویانە ساتەکەیان هاتووە.!!

ڕەنگە خۆر لە پشت هەورەکانەوە دوا بکەوێت، بەڵام یاساکانی فەلەکناسی بێ هەڵەن. کوردستانیش بە هەموو قورسایی مێژوویی و جوگرافی و مرۆڤایەتییەوە بێبەری نییە. خۆرەکەی بە ناچاری هەڵدێت، نەک تەنها لەبەر ئەوەی ستەمێکی لێ کراوە، بەڵکو لەبەر ئەوەی دواجار بووەتە فاکتەری لۆژیکی لە حیساباتی جیهاندا.