سازدانی: ئارا ئیبراهیم

چاودێرێكی سیاسی و شارەزا لەمێژووی پەیوەندییەكانی تورك و كوردەوە دەڵێت:» پەكەكە ئەگەر بڕیار بدات شەڕی گەریلایی لەباكوور و توركیادا زیاتر بكات ئەوا لەسەر حیسابی چالاكیی ئەم دەڤەرەی نابێت و هێزی خۆی لەو شوێنانەی ئێستا كەمتر ناكاتەوە»، دەشڵێت:» پەكەكە بەتوركیا لەناونابرێت».

رێبوار رەشید، چاودێری سیاسی لە وڵاتی سوید لەم چاوپێكەوتنەی لەگەڵ هاوڵاتى ئەوە دەخاتەڕوو كە پەكەكە دەیەوێت سەرنجی توركەكان بۆ پرۆژەی ئاشتی ئۆجەلان رابكێشێت و دەشزانێت شەڕی گەورە دەرگا لە سەر خواست بۆ ئاشتیی دەخاتە سەر پشت، تاكورد مستی خۆی نەوەشێنێت و تیری خۆی نەهاوێژێت، كەس حیسابی بۆ ناكات.
هاوڵاتى: لە رووی مێژووییەوە توركیا چاوی بەردەوام لەسەر ئەم ناوچەیە بووە، بۆچی دەست بەرداری نابێت؟
رێبوار رەشید: لەمێژوو بڕوانە، دوو سەد ساڵی رابردوو مێژووی كۆلۆنیالیزم بوو. كۆلۆنیالیزمی كلاسیك لەگەڵ سەرهەڵدانی شۆڕشی پیشەسازیی بەریتانیادا بەرفراوان بوو. لە كاتێك لەمێژوودا ئینگلیز نەوەد دەرسەد لەو خاكانەی لە ژێر دەستدا بوو كە خۆیان ئیمپراتۆرییەك یان دەسەڵاتێكی پاشایەتیی بەهێزیان نەبوو. هەموو ئەوروپا خاوەنی كۆلۆنیی خۆیان بوون و كوشتاری گەورەیان ئەنجامداوە و سامانی ئەو خەڵكانەیان دزیوە و تاڵان كردووە. پێش ئەوانیش ئیمپراتۆریەكان هەر وایان كردووە هەرچەندە خەسڵەتی زۆرینەی ئیمپراتۆرییەكان ئەوە بوو كە لەبەر ئەو فاكتەرانەی ئەوسا برەودار بوون هەمیشە كەنارەكان جۆرێك لە ئۆتۆنۆمییان لە چوراچێوەیەكدا هەبووە. 
بەنەمانی ئیمپراتۆری سەفەویی و عوسمانیی ئەوی یەكەمیان خاكی زۆر لەدەست نەدا و كوردستان و بەلوجستان و عەرەبی ئەهوازی هەر لەژێر دەستدا مایەوە. ئیمپراتۆری عوسمانیی خاكی زۆر لە دەستدا. لە ئەدەبیاتی پ. ك. ك دا كە پاشان ئیسمایل بێشكچی ـش بەكاری دەهێنێت دەگوترێت كە «كوردستان دوا كۆلۆنیی ئیمپراتۆری عوسمانییە كە رزگاری نەبووە». پەیماننامەكانی چاڵدێران ١٥١٤، قەسری شیرین ١٦٣٩، سیڤەر ١٩٢٠ لۆزان ١٩٢٣ و هتد زۆر بەجوانیی ئەم پێوەندیی دەسەڵاتە لە نێوان سەفەوییەكان و عوسمانییەكان لەلایەك و كورد لە لایەكی دیكە روون دەكاتەوە.
نزیكەی هەموو تورك، هەندێك چەپی لێ دەربچێت، بە دوو جۆر لە پەروەردە گۆش كراون. یەكەمیان ئەوەیە كە تورك خاوەنی ئیمپراتۆرییەك بووە و گەورە بووە و دەبێت كەسایەتیەكەی بەو فووتێكراوەییە بمێنێتەوە، دووهەمیان ڕەگەزپەرستیی و وەحشیگەریی ئەتاتورك، مستەفا كەمالە، كە توركبوون بە مایەی خۆشبەختیی دادەنێت و كە ئەوی لە ناو چوارچێوەی سنووری توركیەدا بێت، بە تورك حیسابە، جا بیەوێت یان نا.
ئێوە دەزانن كە هەموو داگیركردن و كۆلۆنیالیزمێك سەبارەت بە دزینی سامان و دادۆشینی هێزی كاری نەتەوەی بندەستە. خاكی كوردستان زۆر زەنگینە و كوردیش نەتەوەیەكی بە بەرهەمە. توركیا چاوی بریووەتە سامانی كوردستان و مردنی كورد.
هاوڵاتى: لە 17ی نیسانەوە ئۆپەراسیۆنی نوێی ڕاگەیاند، پێتانوایە دەتوانێت وەك خۆیان دەڵێن پەكەكە لەناوببات؟
رێبوار رەشید:راستییەكەی لە ١٤ی نیساندا هەنگاوی یەكەمی هەڵگرت، ئینجا لە ١٥ ی مانگدا مەسرور بارزانی بانگ كرد و پێی راگەیاند كە بە تەمای شتێكی وان. بە زمانی دیپلۆماسیی ئەم كردەوەیە زۆر ناشیرینە. بەو مانایە دێت كە توركیا ڕێز لە بەرامبەرەكەی ناگرێت و تەنیا ئاگاداری دەكاتەوە كە وا دەكات و چاوەڕووانی چی لێیەتی. هەمووشمان ئاگاداین كۆبوونەوەكە لە چ ئاستێكی نزمدا ئەنجام دراوە، بە بەڕێوەبەریی سەرۆكی میت، هاكان فییدان و ئەردۆغان خۆی.
بە دڵنییایەوە توركیا ناتوانێت پ ك ك لە ناو ببات، دەوڵەتی تورك لە پایزی ١٩٨٤ وە ئەو قسانە دەكەن، پێش ئەوەیش لە ١٩٨٠ هەتا ١٩٨٤ و دیارە لە بەردەوامییشدا گەورەترین هێرشی سەرزەمینیی بە مەبەستی ڕاوەدوونان و گرتنی ئازادیخوازانی كورد، بە تایبەتیی ڕێكخستنی پ ك ك، هێنایە سەر باكووری كوردستان.
ئەوانەی ئەو مێژوویەیان خوێندووتەوە دەزانن كە هەر گوندێك لەلایەن دەیان ژەندرمەی توركەوە گەمارۆ دەدرا. خەڵكی گوندەكەیان بە پێوە ڕادەگرت و جوێنبارانیان دەكردن و پێیان دەگوتن بڵێن كە ئێمە هەر توركین، بڵێن كە ئێمە نۆكەری دەوڵەتین. ئیسمایل بێشكچی دەگێڕێتەوە كە چۆن ژەندرمەكان نیسك و نۆك و ماش و گەنم و جۆی خەڵكیان هەل دەڕشت و پێیان تێ دەخست. مەڕوماڵات و پارەیان لێ ستاندوون و دەستیان بە لەشی ژنەكاندا هێناوەو گاڵتەیان بەسمێڵی پیاوەكان كردووە. زیندانەكانی توركیا پڕ بوون لە كوردو گەورەترین تێكۆشانی سەرەتاكان لە زیندانەكاندا كراون، بەتایبەتیی زیندانی ئامەد.
پەكەكە وەڵامدانەوەیەك بە كودەتای كەنان عەفرین لەساڵی ١٩٨٠ نییە، بەڵكو سەرئەنجامی ئەو وەحشیگەرییەیە كە لەدروستبوونی دەوڵەتی توركدا ساڵی ١٩٢٣ رووبەڕووی كورد بووەوە. پ. ك. ك هاواری نزیكەی سەد ساڵ لە ئێش و ئازاری كوردە. لەساڵی ١٩٧٩ وە ، نێزیكەی لە سەروبەندی رووخانی رژیمی شای بەنەفرەتبوودا، تائێستا، دەوڵەتی تورك سنگی خۆی دەكوتێت و دەنەڕێنێت و بەسەر مێژووی وەحشیگەریی خۆیدا دەنازێت و گۆرانی دەڵێت كە «ئەم جارەیان پ. ك. ك تەواو دەكەین».
پەكەكە تەواو نابێت. ئەوی دەبێت تەواو بێت ئەو ستەم و چەوساندنەوە و نادادیە گەورەو گرانەیە كە تۆزقاڵێك نرخ و ئەرزش نەك هەر بۆ كوردی باكوور، بەڵكو بۆ كوردی هیچ شوێنێكی ئەم دونیایە دانانێت.
سەرنجتان رادەكێشم بۆ نموونەیەك كە مشتێكە لە خەروارێك. هاوڕێیەك، عەمار گوڵی، دۆكۆمێنتێی بڵاكردبووەوە.  ئەویش ئەوەیە كە لەوتووێژێكی مستەفا كەمال لەگەڵ رۆژنامەی «Los Angeles Examiner» باسی دوو رووداو دەكات كە یەكێكیان لەسەر كوشتاری ئەرمەنیەكانە و پاكانەی بۆ دەهێنێتەوە كە گوایا پێش خۆی بووە.
پاشان دەچێتە سەر شۆڕشی شێخ سەعید و بەهێنانی ناوی كوردستان دەڵێت: «لەچەندین حاڵەتی دیكە لە رابردوودا كە لەكوردستان و ئاناتۆلیای ناوین ویستێك بۆ ئاڵنگاری خواستی كۆماریان لەخۆیان دەرخست، منیش بە دەستێكی ئاسنین پانیانم كردەوە و بۆ نموونە ٦٠ سەركردەیانم لەسپێدەدا لە سێدارەدا. ئەوان دەرسی خۆیان وەرگرت تا ئیتر شمشێرەكانیان لەگەڵ من بەراوەرد نەكەن».
وتووێژەكە 1 ی گەلاوێژی ١٩٢٦ بڵاوكراوەتەوە، واتە نزیكەی ساڵێك دوای لەسێدارەدانی شێخ سەعید و هاوڕێكانی. ئەمە نزیكەی سەد ساڵ لەوەبەر رووی داوە. ئەردۆغان نەبووە و كەمال مستەفا بووە. پ ك ك نەبووە و شێخ سەعید بووە. 
من دڵنیام ئەگەر شێخ سەعید سەربەرزانە سنگی بەرەو روویان نەبردایتە پێش،  بۆ نموونە رووەو باشوور بڕۆیشتایە، ئەتاتورك هەر وازی لێ نەدەهێناو سوپای سوارەی بەدوادا دەنارد، چونكە پرسەكە پرسی دەرسدادانی كوردی دڵسۆزو شانازە. توركەكان كە ئەو خاكەیان لەكورد و ئەرمەن و ئاسوور و یۆنانی داگیر كردووە لەسەنگ و قورسایی ئەمە دەگەن.
پەكەكە منداڵی ئەو بەرەژانەیە، كۆرپەی ئەو بێشكەیەیە كە درا بەدەم ئاوەوە بەڵام نەخنكاو رزگاری بوو، ئەو هاوارەیە كە سەد ساڵە دەیەوێت لە گەرووی هەمووماندا بپژێت و بەر بێت.
 هاوڵاتى: وەزیری دەرەوەی عێراق، فوئاد حوسێن لە پەرلەمانی عێراق دەڵێت لەساڵی 1984 تەنها وەرەقەیەك هەبووە بۆ یەك ساڵ كە 5 كیلۆمەتر داخڵ ببێت و پێش 72 كاتژمێر حكومەتی عێراق ئاگادار بكاتەوە، بەڵام ئێستا توركیا زیاتر لە 20 كیلۆمەتر خاكی هەرێمی بەزاندووە، دەبێت عێراق هەڵوێستی چی بێت؟
رێبوار رەشید: ئێمەمانان ئەم قسەیەمان سەدان جار كردووە، توركیا لەڕاستییدا هەموو دونیای عەرەب، نەك هەر ویلایەتی موسڵ و كەركووك، بەتاپۆی خۆی دەزانێت، هەروەها بەشێكی یۆنان و بولگاریا و هتد. بەڵام ئەمانە بوون بە دەوڵەت و خاوەنی سوپاو پێوەندیی نێودەوڵەتیی و هێز و هاوپەیمانیین و تورك ناوێرێت بیانكات بە ئەجێندا ئەگەرچی لەهەندێك ریتۆرێكی رەگەزپەرستییدا لێرەولەوێ دەیڵێن. بەڵام بە ئاشكرا باسی ویلایەتی موسڵ و كەركووك دەكەن، چۆن كورد بندەستە، بێ پارێزەرەو هێشتا لەسەر ئاستی نەتەوەیی ئامادەی ئەو جەنگە ئازادیخوازییە نییە. 
ئێستا ئێمە لە عێراقدا سیستەمێكی فیدڕاڵییمان هەیە. بەڵام لە خودی كوردستاندا هێزێكی گەورەو گرانی چەكدارمان هەیە كەپێكەوە نزیكەی نیو ملیۆن كەسە. هەموو ئەمانە لەسەر پارەی من و تۆیەكی هاووڵاتیی كوردستان بەخێو دەكرێن و بەڕێوە دەبردرێن. لەگەڵ ئەوەیشدا نەك هەر نەمانتوانیوە یەك وشەش دژ بە توركیا بڵێین بەڵكو پشتیوانیشی لێدەكرێت.
عێراق دەبێت رێز لە خۆی وەكو دەوڵەتێكی خاوەن سیادەت بگرێت. ڕێز لەپێكهاتەكانی و لەسسیتەمە فیدڕاڵییەكەی بگرێت، ڕێز لەسەروەریی و سەربەخۆیی خۆی بگرێت و  بەرامبەر بە فراوانخوازیی و داگیركاریی توركیا (دیارە ئێرانیش) دەنگی خۆی هەڵببڕێت. عێراق دەتوانێت رۆژانە لای نەتەوەیەكگرتووەكان شكات بكات و داوای كۆبوونەوە بكات، دەتوانێت داوا لەهاوپەیمانان و دۆستانی خۆی بكات كە ڕێگا لەتوركیا بگرن، دەتوانێت داوا لەخەڵكی عێراق بكات كە بەرامبەر ئەو داگیركارییە بووەستنەوەو هتد.
هاوڵاتى: حكومەتی هەرێم نایشارێتەوە كە هاوكاری توركیا دەكەن و دەڵێن دەبێت پەكەكە هەرێم بەجێ بهێڵێت و تەنها بیانون بۆ لەشكركێشی توركیا؟
رێبوار رەشید: كاتی خۆی كە سەددام حوسەین پەیمانی ٥ كم لەگەڵ توركیا بەست، بۆ دژایەتیی پ. ك .ك نەبوو، بەڵكو بۆ دژایەتیی لایەنەكانی باشووری كوردستان بوو كە ئەوانیش بەتایبەتیی یەكێتیی نیشتیمانیی كوردستان و بزووتنەوە و حزبی شیوعی (پاش ١٩٨٠) و هتد. ئەو كاتە قیادەی موئەقەتە لە ئێران بوون.
یەكەم هێرشەكانی فڕۆكە جەنگیەكان دژ بەجەولەكانی كۆمەڵە و بزووتنەوە و یەكێتیی نیشتیمانیی كوردستان توركیا كردی كە بەسەدان پێشمەرگە شەهید و بریندار بوون. لەو هێرشانەدا بەهەڵەدا نەچم نزیكەی حەوسەد پێشمەرگە كوژران و بریندار بوون. دیارە یەك دوو عەشیرەتی ئەو دەڤەرە بەپارە نۆكەرییان بۆ دەوڵەتی توركیا كرد. یەكێك لەو شەهیدانە «عەبەی مەلا» بوو كە دەنگخۆشێكی خەڵكی سلێمانیی بوو و گۆرانی مامۆستا حەسەن زیرەكی دەچڕیەوە. ئەوە ساڵی ١٩٧٨ بوو، واتە ٦ ساڵ پێش ئەوەی پ .ك .ك بڕیار لە سەر دەستپیكردنی خەباتی چەكداریی بدات.
ئەم دەڤەرەی ئەوڕۆ پ .ك .ك لێیەتی چل ساڵێك زیاتر لەوەبەر یەكێتیی نیشتیمانیی لێی بووە و جەولەی تێدا كردووە و خۆی تێدا پاراستووە. ڕۆژهەڵاتیەكانیش ساڵانێك لەو دەڤەرە بوون. ئەم نموونە بە ئازارە پێمان دەڵێت كە توركیا شەڕی لەگەڵ رێكخراوەیەكدا نییە كە ناوی پ. ك .ك یە، بەڵكو شەڕێكی لەگەڵ خەڵكی كوردستان هەیە. حكومەتی عێراق و توركیا، دیارە ئێرانیش، هاوئاهەنگ پێكەوە دژ بە خەباتی ئازادیخوازی خەڵكی كوردستان بوون و مرۆڤ دەتوانێت سەدان نموونە بهێنێتەوە. 
توركیا و ئەوانی دیكە دوژمنی ئەو لایەنەن كە چالاكانە دەتوانێت رووبەڕوویان بووەستێت و وەڵام بە داگیركارییەكە بداتەوە.
ئایا ئەگەر پەكەكە لە ئارادا نەبێت، من و تۆیەكی هاووڵاتیی كورد لەهەر چوار بەشەكەدا چ وەڵامێكمان بۆ ئەو سیستەمە داگیركارییە دەبێت؟ ئەو دەوڵەتانە چ ناوێكمان لێ دەنێن و چۆن بەرخورد و مامەڵەمان لەگەل دەكەن ئەگەر دژیان بین؟ 
هاوڵاتى: وتەبێژی كەجەكە دەڵێت پارتی هاوكاری تەواوی سوپای توركیا دەكات، ئەمە مەترسی لەسەر پێكدادانی نێوان پارتی و پەكەكە دروست ناكات؟ 
رێبوار رەشید: نا، هێشتا ئەگەری شەڕێكی وا، بەتایبەتیی لەلای پەكەكەوە دوورە. مەگەر چەكدارانی ماڵی مەلا مستەفا (من پێم وایە لە ١٩٦٠ ـەوە شتێك نییە بە ناوی «پارتی» بەڵكو شتێك هەیە بە ناوی «ماڵی مەلا مستەفا» كە ڕاستەوخۆ لەگەڵ دەزگاكانی ئیستیخباراتی ناوچەكە كار دەكەن) بە ئاشكرا، لە رووی مەیدانییەوە،  بكەونە شەڕەوە، لە مێژە ئەوان لە بواری ئیستیخباراتیی و سیخوڕییەوە هاوكاریی داگیركەران دەكەن. 
هاوڵاتى: كەجەكە ئەوەی ڕاگەیاندووە كە شەڕ دەبەنەوە باكوری كوردستان، كردنەوەی بەرەی شەری زیاتر لەلایەن پەكەكە بەرانبەر سوپاكەی ئەردۆغان، بۆ پەكەكە ئیجابی دەبێت؟
رێبوار رەشید: پەكەكە زوو یان درەنگ وەڵام بەم هێرشەی توركیا دەداتەوە، ئەم هێرشە وەحشیگەرییە هەوڵدانێكی نەمرەو نەژیی ئەردۆغانە بۆ ئەوەی لە دۆخی ناهەموارو ئاڵۆزی توركیادا كە پارەیەكی زۆر قەرزداری بانكی جیهانییە و كێشەی بێكاریی و سیاسیی زۆرە، وەكو براوە خۆی نیشان بدات.
 هەروەها متمانەی بەسوپا نییە و دەیەوێت سوپا بەشەڕی «شەرەفەوە» دوور لەخۆی و كۆشكەكەی، مەشغوڵ بكات، زۆرێك لە ژەنراڵەكان لەوە گەیشتوون.
دوو ڕۆژێكی دیكە دەیبینین و دەبیستین كە لەهەموو لایەكی ئیسلامیست و كۆماریی و رەگەزپەرستە رەسمییەكان و ئەوانی دیكەوە گازی لێدەگیرێت و قەپاڵی پیادا دەكرێت. پ. ك .ك شەڕی گەریلایی لە توركیا كردووە ئەگەرچی لەئاستێكی بەرفراوانیشدا نەبێت.
بەڕای من، پەكەكە دەیەوێت سەرنجی توركەكان بۆ بانگەوازی پرۆژەی ئاشتیی ئۆجەلان لە 2013 ڕابكێشێت و بڵێت كە گەڕانەوەیەك بۆ ئەو كاتە لە قازانجی هەمووانە، بەڵام دەشزانێت كە شەڕی گەورە دەرگا لە سەر خواست بۆ ئاشتیی دەخاتە سەر پشت، تا كورد مستی خۆی نەوەشێنێت و تیری خۆی نەهاوێژێت، كەس حیسابی بۆ ناكات.
پەكەكە تائێستا بەم میتۆدە توانیوویەتی كەسایەتی سوپای تورك لە بنەڕەتدا بشكێنێت و ورەی سەربازەكایان بڕووخێنێت و ناچاریان بكات بە پانتاییەكی فراواندا بڵاو ببنەوە و پارەی خەیاڵیی بە دەوڵەت سەرف بكات و لەناوخۆدا بەشەڕیان بدات. زۆر جار لە پرسی گەریلا و قەندیلدا سووكایەتییان بە یەكتر كردووە. من پێم وایە ئەو سووكایەتیكردنە بە یەكتر زیاتر دەبێت، نەك كەمتر.
پەكەكە ئەگەر بڕیار بدات شەڕی گەریلایی لە باكوور و توركیادا زیاتر بكات ئەوا لە سەر حیسابی چالاكیی ئەم دەڤەرەی نابێت و هێزی خۆی لەو شوێنانەی ئێستا كەمتر ناكاتەوە.
هاوڵاتى: بۆچونێك دەخرێتەروو كە پەكەكە لە قوڵایی خاكی باكوری كوردستان و توركیا شەڕ بكات بیانوو نامێنێ بۆ لەشكركێشی توركیا، چۆن ئەم بۆچوونە هەڵدەسەنگێنن؟
رێبوار رەشید: نا، ئەوە تێگەیشتنێكە سەرئەنجامی دڵەترسێیە. باشوور  پڕە لە ئاوی شییرین و نەوت و گاز و سامانی دیكە. باشوور لە حاڵەتە سرووشتییەكەشیدا، دوور لە وەبەرهێنان و بەرهەمهێنان و خۆماڵیكردن، سامانی سەدان ترلیۆن دۆلاریی تێدایە. توركیا باكووریشی لە ژێر دەستدا نەبووایە هەر هەوڵی دەدا باشوور قووت بدات.
ئەو بیركردنەوەیە بیركردنەوەیەكی ناوچەگەراییە و خودنائاگا لە تەسلیمبوون بە سنووری دەوڵەتیی ئێران و توركیا و عێراق و سووریاوە سەرچاوە دەگرێت. ئەمە بەمانایەكی خراپ و بەتەوس و توانجەوە ناڵێم و مەبەستم برینداركردنی هیچ كەسێكی دڵسۆز نییە.
مرۆڤ لەو ترس و دوودڵیی و گومانە رزگاری دەبێت كاتێك كە  بەڕاستیی كوردستانیی بیر بكاتەوە، چون ئەو كاتە، ئەگەر ئەو سنوورە دەوڵەتیانە لە بەر چاویش بگرێت، بەڕەسمیی نایانناسێت. 
بەڕای من ئێمە دەتوانین داوا لە پ. ك. ك بكەین یان پێشنیار بكەین كە پ .ك .ك هەروەها (تێبینی بكەن كە دەڵێم هەروەها) شەڕیش بباتە ناو باكوور و قووڵایی توركیا، بەڵام ئەوە شتێكی دیكەیە. گەورەكردن و بەرفراوانكردنی بەرەی شەڕ شتێكە و باركردن لە قووڵاییەكانی قەندیل شتێكی دیكەیە. من پێم وایە پ. ك. ك هەردووكیانی پێدەكرێت.
هاوڵاتى: لەڕووی جوگرافییەوە پارتی هاوسنورە لەگەڵ توركیادا، پێتانوانیە ناچار كراوە بۆ ئەوەی هاوكاری توركیا بكات؟ 
رێبوار رەشید: ئەم پرسیارە یەكێكە لە باشترین پرسیارەكان كە كورد دەبێت لە خۆی بكات. بە ڕای من، باشوور دەتوانێت سەد جار داواكاریی لە سەر توركیا هەبێت، نەك بە پێچەوانەوە.
ببینن، لە هەموو بەری ڕۆژهەڵات و باكووری ڕۆژهەڵاتەوە  هەتا سەر دەریای ڕەش، توركیا تەنیا یەك دەرئاوسێی هەیە ئەویش كوردە، كورد دەتوانێت دەست بخاتە گەرووی توركیا.
 كوردستان تاكە دەرووازەیەكی توركیایە بۆ كوردستان خۆی، بۆ دونیای عەرەب لە زەمینەوە، بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوین. توركەكان دەستپێشخەرییان كرد و هەوڵدەدەن لەڕێگای خیانەتی ناوخۆوە، كورد بكەن بە نۆكەری خۆیان.
ئێمە رۆژانە ئەو قسە بێ مانایە دەبیستین گوایە توركیا دەرووازەی باشوورە، دەرووازەی باشوور بۆ چی؟ بۆ قوماركردن بە سامانەكانی نەتەوەكەمانەوە؟  بێگومان ئێمە توركیامان پێویست دەبێت كاتێك كەڕێگای دەدەین وەكوو پۆلیسێكی خۆی مامەڵەمان لەگەڵدا بكات، كاتێك كە بەرهەمی ناوخۆمان دەخنكێنین، كاتێك كە نهێنیی هاوپەیمانان دەڵێن ، كاتێك سترەكچەری مۆدێرنی بەڕێوەبەرایەتیی تێكدەدەین و خانەوادەیەك دەكەین بە هەمەكارە و بەخودای خەڵك و هتد.
ئەگەر حكومەتێكی نیشتیمانپەروەری دڵسۆزی هەبێت باشوور دەتوانێت داواكاریی و مەرجی چارەسەری كورد لە توركیا لەسەر توركیا دابنێت. با ئەو داوایە وەكوو باشوور بۆ چارەسەرێكی فیدڕاڵیی بێت، كێشە نییە. گرنگ ئەوەیە من و تۆی باشووریی مەرج لە سەر توركیا دابنێین.
باشوور ئێستایش لە ژێر پارێزەری ئەمریكا و هاوپەیماناندایە. باشوور لەبەرئەوە دەتوانێت هەموو رۆژێك لای ئەوان شكات بكات و داوای چارەسەر بكات، داوا بكات كە پەكەكە لە لیستی تیرۆر لاببردرێت. تائێستا چەند لەو «سەركردانەی» باشوور داوایان كردووە ئۆجەلان ببینن، یان ئۆجەلان ئازاد بێت؟ ئایا داوایەكی وا كەسایەتیی ئەو كەسانە و پێگەی باشوور بەهێز دەكات یان لاواز؟
خەڵكی باشوور تەنیا كاتێك قازانج دەكەن و لەم بەڵای بێ مووچەیی و بێ خزمەتگوزاریی و ئاییندەڕەشییە ڕزگار دەبن كە لە كۆنتێكستێكی كوردستانیی و ئازادیخوازانەدا بیر بكەنەوە و كار بكەن. 
كێ توركیای لە كورد كردووە بە بەڵای نەفرەت؟ هیچ سووكایەتییەك نەماوە توركەكان بە كوردی باشووری نەكەن. 
هاوڵاتى: لەئاستی نێودەوڵەتیدا چۆن تێڕوانین هەیە بۆ بەرخودانی پەكەكە؟
رێبوار رەشید: چوار جار بەڕەسمیی چووم بۆ ئەمریكاو هەر جارەی لەگەڵ دەیان لەسێناتۆر و كۆنگرێسمان دانیشتووم و قسەوباسی پرۆفیشناڵمان هەبووە. ئەوان، هەر هەموویان، دەڵێن كە ئێمە وەكو ئەمریكا كێشەی راستەوخۆمان لەگەل پەكەكە نەبووە، بەڵام توركیا دۆست و هاوپەمانی ئێمەیەو لەبەرئەوە پەكەكە كە دژی توركیایە بەتیرۆریست دەزانین، چون ئەوە داوای توركیایە.
بەڵام نموونەیش هێنراوەتەوە كە یەكیەتیی نەتەوەیی لەناو كورددا دەتوانێت ئەمە بگۆڕێت و كە ئەمە بەكار دەگۆڕدرێت. كاتێك كوردی باشوور دەنگ هەڵببڕێت، كە ناڕەزایەتیی دەرببڕێت، كە هەموو پێكەوە تووڕە ببین و داوای مافی خۆمان بكەین، ئەمریكا و ئەوانی دیكە لەناتۆ ناچارن ڕای خۆیان بگۆڕن، سیاسەت تەسلیمبوون بە ئەمری واقیع نییە، بەڵكو گۆڕینیەتی.
هاوڵاتى: داگیركاری توركیا لەسەر خاكی هەرێم، لەبەرژەوەندی لایەنێكی كوردیدایە؟
رێبوار رەشید: هەموو جۆرە داگیركارییەك لە زەرەر زیاتر قازانجی بۆ نەتەوەی بندەست نییە، ئەمە پرینسیپە. دیارە كەسانێك دەتوانن یان لایەنێك دەتوانێت قازانج بكات ئەگەر ببێت بە بەشێك لە نەزمی داگیركاریی، بەڵام لایەنێك لە نەتەوەی بندەست چۆن دەتوانێت ببێت بەشێك لە نەزمی سیستەمی داگیركەریی ؟ بێگومان ناتوانێت، چونكە پێوەندیی دەسەڵات لە نێوان داگیركار و داگیركراودا تەواو لاسەنگە.
ئەم پەیوەندییە بەرژەوەندییگەرایە تەنیا كاتێك روودەدات كە كەسانێك، ماڵباتێك، عەشیرەتێك تەسلیم بەو نەزمە بن. ئەو كاتە ئەو تەسلیمبوونە لەسەر حیسابی من و تۆ، لەسەر حیسابی سامانی نەتەوەیی من و تۆ ئەنجامدەدرێت. دەسەڵاتی داگیركار پێی دەڵێت: ئەگەر ئەم كارانە بە ئەنجام بگەیەنیت، ئەم دەستكەوتانەت دەبێت».
سیستەمێكی داگیركاری زۆر بە ئەزموونی وەكو توركیا دەتوانێت بە سەدان شێوە كەسێك، لایەنێك، خانەوادەیەك یان عەشیرەتێك ناچار بە collaboration جاشایەتیی/ سیخوڕیی/ هاوكاریی بكات بەتایبەتیی كە ئیمتیازە ماڵیی و سیاسییەكان گەورەو گران بن.