سەردار عەزیز

پاش راپەڕین قۆناغی زێڕینی كرانەوەی ئێمەبوو بەسەر دونیادا. لەو قۆناغەدا دەربڕینی من بیردەكەمەوە كەواتە من هەم، یەكێك بوو لەدەربڕینە زاڵەكان، بەبێ بوونی كارێكی فیكری قووڵ دەربارەی. زاڵی و بڵاوی وتەزاكە رەنگە بۆ ئەوە بگەڕێتەوە كە زیاتر وەك دروشمێك دەچێت، لەوەی كەدەربڕینێكی فەلسەفی بێت دەربارەی میتۆدێكی بیركردنەوە یان پیادەكردنی فەلسەفە. لێرەدا مەبەستم  قسەكردن نیە لەسەر كۆجیوتۆ، بەڵام بەكاربردنی ئەو كڵێشەیە لەهەناو دونیای سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئابوری ئێمەدا. لەكۆمەڵگای ئێمەدا، هەبوون، بوونی قورسایی و گرنگی هێندە پێویستی بەهێزە، بەهەموو جۆرەكانی، هێندە پێویستی بەبیركردنەوە نیە. ئەمەمان لەنمایشە سەربازییەكەی پارتی سۆشیال دیموكراتدا بەزەقی بینی. ئەوەی كاكە حەمە پێشانی داین ئەوەبوو كە بڵێت، ئەمانە چەكدارو تەقەمەنی و سەرچاوەكانی هێزی منن كەواتە منیش هەم. دیارە لەم روانگەیەوە دەتوانین ڤێرژنی تری ئەم دیاردەیە ببینین. هەوڵ و نمایشەكانی شاسوار عەبدولواحید بۆ پێشاندانی ئەوەی كەئەو جەماوەری هەیە، دیسانەوە سەرتاپا كردەی خۆپێشاندان دەگۆڕێت بۆ پرسی نمایشی جەماوەری كەسێك.

 دیاردەی چەكداری تایبەت زۆر زۆر لایەنی هەیە، من لەم نووسینەدا تەنها لەڕوانگەی سەربازییەوە لێی دەڕوانم. لەسەروبەندی نمایشە چەكدارییەكەی كاكە حەمەدا، من سەرقاڵی كارێك بووم بۆ هەردوو ناوەندی ئینستیتیوتی جەنگی مۆدێرن و كۆلێژی سەربازی ئەمریكی، بەتایبەتی ناوەندی پەیوەندی سەربازی و مەدەنی، كە لەلایەن هاوڕێیەكی بەڕێزەوە لێی بەئاگاكرامەوە. ئەم دوو ناوەندە داوای بیرۆكەیان دەكرد بۆ كۆمەڵێك بابەتی ستراتیژی كورت دەربارەی پەیوەندی مەدەنی و سەربازی لەئێستادا. لای ئەوان سیاسەت و جەنگ لەیەك دانەبڕاون. سیاسەت لێرەدا یانی بواری مەدەنی، چونكە سەرباز كەسایەتیەكی سیاسی نیە بەشێوەیەكی راستەوخۆ. هەمیشە بەرپرسە حكومییەكان بەتایبەتی لەسیستەمی دیموكراسیدا بایەخێكی زۆر دەدەن بەهەڵبژاردنی كاتی جەنگ. ئەمەش وەها دەكات زۆربەی كات دەبێت بگەڕێتەوە بۆ فاكتەری ناوخۆ لەبڕیاری جەنگدا. بۆ نموونە، بۆچی نانسی پیلۆسی لەم كاتەدا چوو بۆ تایوان، چونكە دیموكراتەكان دەیانەوێت وەها خۆیان دەرخەن كە توندن بەرامبەر چین، بەتایبەتی لەپێش هەڵبژاردنی نیوەیی، كەچەند مانگێكی كەمی تر ئەنجامدەدرێت، چونكە رەنگە بەسودیان بشكێتەوە لەهەڵبژاردنەكاندا. 

ئەم دوو ناوەندە پێیانوایە زۆر گرنگە بزانین كەپەیوەندی نێوان كۆمەڵگاو حكومەت چیە لەبڕیاری سەربازیدا. ئەوان دەیانپرسی ئایا سەرباز كاریگەری كەم یان زۆری هەیە لەسەر بڕیاری جەنگ؟ ئایا پەیوەندییەكی دروستی نێوان كەرتی مەدەنی و سەربازی چۆن دروست دەبێت؟

 ئەوەی من بڕیارمدا كاری لەسەربكەم، چەمكی گاپ gap بوو. گاپ بەمانای بوونی دابڕانێك یان ناوەندێك لەنێوان مەدەنی و سەربازیدا. بوونی ئەم دابڕانە گرنگە بۆ ئەوەی ئەم دوو كایە گرنگە لەیەك جودابن، هەتا بتوانن پلەبەندی حوكمڕانی بەرهەمبهێنن. بەزمانێكی تر نابێت مەدەنی و سەربازی تێكەڵبن، یان لەیەك جودا نەبن. مەدەنی لێرەدا مەبەست لێی هەم نوخبەی سیاسییەو هەم كۆمەڵگا. بۆ نموونە سوپا دەبێت رەنگدانەوەی كەلتوری كۆمەڵگا بێت، بەڵام نابێت دەزگایەكی كۆمەڵایەتی بێت. ئەم گاپە دەبێت لەچوار ئاستدابێت: كەلتور، دیموگرافی، بژاردەی پۆلەسی و دەزگایی.

كارەكەی من لەسەر بواری یفۆرمی پێشمەرگە بوو. لەپرسی ریفۆرمی پێشمەرگەدا ئەم چەمكی گاپە یان ناوەندە ونە. پێشمەرگە زۆر نزیكە لەنوخبەی سیاسی و هەتابێت زیاترو زیاتر لەكۆمەڵگا دوور دەكەوێتەوە، هەروەها لەئاستی كەلتوریی و دەزگایی و بڕیاردانیشدا كێشەی هەیە. بەڵام لەسەرووی هەموویەوە، بەئەزموون و كارو چاودێرییەكانم هەست ناكەم، هیچ ئاگاییەك هەبێت بەرامبەر پێویستبوونی هەبوونی وەها دابڕانێك لەنێوان ئەم ناوەندانەدا. [دەبێت ئەوە لێرەدا روون بێت كە بوونی گاپ مانای نەبوونی پەیوەندیی نیە]، روونە ئەگەر ئاگایی نەبێت ئەوا ناتوانرێت ئەوەی دەخوازرێت بونیادبنرێت. ئەوەی من پێشنیارم كردبوو، لەسەر بنەمای ئەوەی كەهەتابێت پەیوەندی نێوان كۆمەڵگاو پێشمەرگە، زیاترو زیاتر رەخنەییانە دەبینرێت، ئەوا دابڕانی هێزی چەكدار لەنوخبەی سیاسی گرنگەو هەروەها نزیككردنەوە لەكۆمەڵگاوە، بەبێ كردنی بەهێزێكی كۆمەڵایەتی.

لەڕاستیدا چاوەڕێی هیچ وەڵامێك نەبووم، چونكە لەداواكارییەكەدا دێڕێك هەبوو كەدەیگوت، ناتوانین وەڵامی هەموو ئەوانە بدەینەوە كەبیرۆكەمان بۆ دەنێرن. بەڵام چەندڕۆژێك لەمەوپێش هەردوو رێكخەری پرۆژەكە ئیمەیڵێكیان بۆ كردم كە لەئێستادا لەم قۆناغەدا ناتوانن بابەتەكەم وەربگرن چونكە زیاتر فۆكەسیان لەسەر ناوەوەی ئەمریكایە. بەڵام لەپاش ئەمە دەتوانن پێشنیارەكەم قبوڵ بكەن، كاتێك لەئاستی نێودەوڵەتی لەپرسەكە دەڕوانن.

گۆڕینی پێشمەرگە بۆ سەرباز، بونیادنانی سوپا، دروستكردنی پەیوەندی لەنێوان نوخبەی سیاسی و كۆمەڵگاو سوپادا كۆمەڵە هەنگاوێكی زانستی و مێژوویی و كەلتوریی و هونەریین. پێویستیان بەئەوەیە كە لەپێناو بونیادنانیاندا دەزگاو ناوەندو توێژەری تایبەت هەبێت هەتا لەئاستی ئاگایی و عەقڵی و ئیداری و سیاسی و كۆمەڵایەتیدا بەرجەستە ببن. سەرباز بونەوەرێكی زێدە ئاڵۆزە، چەندین مێژووی جیاوازی هەیە.

لە دە ساڵی رابوردودا كە لەم بوارەدا سەرقاڵم هەمیشە ئەو وەسفە وردەی میشێل فۆكۆم لەبەرچاودایە كە باس لەدروستكردنی سەرباز دەكات لەسەدەی حەڤدەیەم لەئەوروپا. فۆكۆ لەكتێبی دیسیپلین و سزا: لە دایكبوونی بەندیخانە، بەشێكی هەیە بەناوی خۆشەكردنی جەستە، تیایدا  دەنووسێت:

سەرباز ئەو كەسەیە كە لەدوورەوە دەناسرێتەوە. كۆمەڵێك ئاماژەی لەخۆیدا هەڵگرتووە. ئاماژەی سروشتی بۆ بەتوانایی و بوێریی، بەخۆدانازین، لەگەڵ كۆمەڵێك خەسڵەتی تردا. لەسەدەی حەڤدەدا بۆ ئەم خەسڵەتانە دەگۆڕێن لەخەڵكیدا هەتا بیكەن بەسەرباز.بەڵام لەسەدەی هەژدەدا، وەك فۆكۆ ئاماژەی پێدەدات بەوەرچەرخانی تێگەیشتن، وەها لەسەرباز دەڕوانرێت كەكەسێكە دەتوانرێت بونیادبنرێت، وەك چۆن هەرشتێك دەتوانرێت بونیادبنرێت لەقوڕ. دیارە ئامانجی فۆكۆ لەكارەكەی قسەكردن نیە لەسەر سەرباز، بەڵكو زیاتر قسەكردنە لەسەر پەیوەندی دەسەڵات و جەستە، بونیادنانی دەسەڵات لەسەر بنەمای جەستە، خۆشەكردنی جەستە بۆ دەسەڵات. فۆكۆ رستەیەك دەنووسێت كەهەمیشە كە دێتەسەر ئەم بوارە یەكسەر بەبیرمدا دێت، ئەویش، گۆڕینی جوتیارێكە بۆ سەرباز. جوتیارو سەرباز دوو كەسی خاوەن دوو جۆر جەستەو رایەڵەی دەسەڵاتی جیاواز جیاوازن. جوتیار، بەپێچەوانەی سەربازەوە، خاوەن جەستەیەكی ماندوی ڕانەهێنراوە.

لە ئەدەبیاتی ڕۆژئاواییەكاندا كورد وەك شەڕكەر و سوارچاك و كێوی ناسراوە. ڕەنگە ئەم دیدە بڕێكی زۆری ئۆریەنتالیست بێت، بەڵام دوورنیە لە ڕاستیەوە. بەڵام شەڕكەر چیدی بونەوەرێكی كاریگەرنیە. ئەمڕۆ ئەم چەمكە بەكاردەبرێت بۆ پیاهەڵدانی كورد. كاتێك گازپرۆم دەیەوێت سەرنجی كورد بۆ لای خۆی ڕابكێشێت كتێبێك بڵاودەكاتە بە ناونیشانی: كوردەكان: سوارچاكانی ڕۆژهەڵات The Kurds: The Knights of the East

ئەوەی جێگای سەرنجە لە كوردستان ئەدەبیاتی سەربازی بەهیج شێوەیەك جێگای بایەخ نیە، تەنانەت لەكۆلێژەكانی سیاسەت و كۆمەڵناس و رشتە پەیوەستەكاندا بەهیچ شێوەیەك ناخوێندرێت. ئەمە لە كاتێكدا گەورەترین كێشەی حوكمداری لەكوردستان كێشەی سوپایەو هەركەسێك یان لایەنێك بیەوێت حوكمدارییەكی جیاواز بكات دەبێت پێش هەموو شتێك بتوانێت سوپایەكی جیاواز وێنابكات هەتا بتوانێت بونیادی بنێت.