سەركۆ جەمال

شەوی 17ی تشرینی دووەمی ئەمساڵ، دەنگی تەقینەوەیەكی بەهێز لەشاری سلێمانی بیسترا، دواتر دەركەوت تەقینەوەكە بەهۆی غازی سیستمی شۆڤاژ روویداوە، ئەم رووداوە بەكارەساتێكی گەورە وەسف كرا، رووداوەكە لەماڵی حاجی مەزهەر لە گەڕەكی كازیوەی دوو بوو، بەهۆیەوە 15 كەس گیانیان لەدەستداو 11 كەسی تر برینداربوون.

دوای ئەم رووداوە قسەوباسێكی زۆر لەسەر غازو سیستمی شۆڤاژ كرا، حكومەتی هەرێم  دەستی بە رێوشوێن كرد، هێشتا خەڵكی كوردستان تاسەی ئەم رووداوەی بەرنەدابوو رووداوێكی هاوشێوە لەشاری دهۆك روویدا، دوای ئەم رووداوەی دهۆك  ئەنجومەنی وەزیران كۆبوەوەو بڕیاریدا كاركردن بە سیستمەكە رابگیرێت تا لێكۆڵینەوەكان تەواو دەكرێت.

بەپێی بەدواداچوونەكانی هاوڵاتی، زیاتر لە 18 ساڵە سیستمی شۆفاژی ماڵان و غازی ئێڵ پی جی لەهەرێمی كوردستان پەرەی پێدراوە، بەپێی زانیاریەكانیش كە هاوڵاتی لەوەزارەتی سامانە سروشتیەكان دەستیكەوتووە، لە هەولێر 15 كۆمپانیا و لە سلێمانی 33 كۆمپانیا مۆڵەتی دانانی سیستەمی شۆفاژیان هەیە.

بەوتەی سەرچاوەیەك لەبەرگری شارستانی سلێمانی بۆ هاوڵاتی كە ئامادەنەبوو ناوی بهێنرێت:»سەرەتا بەڕێوەبەرایەتی نەوت و كانزاكان مۆڵەت دەداتە كۆمپانیاكانی سیستەمی شۆڤاژو دواتر دێتەوە لای ئێمە رێنماییان پێدەدەین، چاودێریكردنیشی دەبێت لەلایەن نەوت و كانزاكانەوە بێت».

وتیشی:»ئەوەی پەیوەندی بەئێمەوە هەیە تا مەرجەكانمان جێبەجێ نەكەن مۆڵەتەكەیان تەواو نابێت، ئەوەی لەسلێمانیش روویدا هۆكار رێنماییەكان نیە چونكە ئەوەی لێرە جێبەجێ دەكرێت لەهیچ پارێزگایەك جێبەجێ ناكرێت».

سەبارەت بەڕووداوەكەی گەڕەكی كازیوەی سلێمانی ئەو سەرچاوەیە وتی:»هۆكارەكەی كۆبوونەوەی رێژەیەكی زۆر غاز بووە بۆیە خانوویەكی سێ قاتی تەختی زەوی كردووە، بۆیە هۆكارەكە وەستاكە نییە، بەڵام ئەو سیستەمەی بۆ ماڵەكە دانراوە كۆمپانیا داینەناوە بۆیە ئەوە ئەنجامەكەی بووە».

هاوكات رێكان كەمال سەرۆكی لیژنە هاوبەشەكانی قایمقامیەتی سلێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی راگەیاند:»هەموو غازێك لەسەرچاوەیەكەوە دێتە دەرەوە بۆنی نییە بەڵام بۆنێكی دەستكردی بۆ بۆنكردن تێدەكرێت، هەموو سیستەمێكی غازو غازی بتڵیش بۆنی تێدەكرێت، بۆنی سیرەو  دەستكردە تا لەكاتی لێچوونیدا هەستی پێدەكرێت، رووداوەكەی كازیوەش تەنانەت دراوسێكان هەستیان پێكردووە بەبۆنەكەی، جگە لەوەی تانكیەكەش دوای تەقینەوەكە هەر غازی لێچووە و بۆنی هەبووە».

سەرۆكی لیژنەكانی قایمقامیەتی سلێمانی دەڵێت:»هەموو سیتی و شوێنەكانی دیكە لەژێر چاودێری ئێمەدان، بەڵام ماڵەكان هیچ یاسایەك نییە بیانگرێتەوە و چاودێری بكرێن، كارەساتەكە لەوەدایە تانكیەكی غاز دادەنێن لەسەربان كە وەك بۆمبێكی تەوقیتكراو وایە».

دانیار كامیل خاوەن كۆمپانیایەكە كە كاری دانانی شۆڤاژ دەكات بەهاوڵاتی وت:»سەرەتا ئەگەر بتەوێت ببیتە خاوەنی مۆڵەتی كاركردنی فەرمی لەڕێگەی بەرێوبەرایەتی كۆمپانیاكانەوە دەست دەكەی بەوەرگرتنی مۆڵەت وەك مۆڵەتێكی فەرمی تۆماركراو ، ئێمە مۆڵەتمان لە بەرێوەبەرایەتی نەوت و كانزاكان وەرگرتوەو دوای مۆڵەتیش بڕوانامەی بەرگری شارستانی و سامانە سروشتیەكان و قایمقامیەت و چەندەها مەرج و رێكاری تری یاسایی پێویست بووە».

وتیشی:»ئەو مەوادانەی دەهێنرێتە هەرێم و لێرە كاری پێدەكرێت (ئێرانی، توركی ، ئیتاڵی، ئەڵمانی ، ئەمریكی) تەنكی غازی ناوخۆشمان هەیە».

دانیار كامیل دەڵێت:»شۆفاژ خۆی هیچ رێوشوێنێكی لەسەر نیە و چونكە سیستەمێكی جیهانیە و بێ زیانە، وەكو رێوشوێن بەتەواوی لەسەر سیستمی غازە و دەبێت لەسەر سیستەمی غاز بكرێت چونكە بچوكترین كێشە لەسیستەمێكی مەركەزی غازدا كارەساتی گەورە دەخوڵقێنێت و ئەگەر لە لایەن كۆمپانیایەكی بەئەزموون و ستانداردەوە بكرێت مەترسیەكانی بەقەدەر سیستەمێكی ئاوە، تائێستا كارم بۆ دەیان ماڵ كردووەو تووشی هیچ حاڵەتێكی وا نەبووم لێچونێكی غاز هەبێت و بۆنی نەیەت».

ئەندازیار هاوكار ئەحمەد كە خاوەنی كۆمپانیایەكی دیكەی دروستكردنی خانوبەرەیەو لەوچوارچێوەیەشدا كاری سیستەمی شۆڤاژ دەكات بەهاوڵاتی وت:»ئێمە كاری بیناسازی دەكەین، تائێستا هیچ كۆمپانیایەك نییە بەتایبەت مۆڵەتی دانانی شۆڤاژی بۆ هەرێمی كوردستان هەبێت، زۆربەی ئەوانەی ئەو كارە دەكەن وەستا ئێرانیەكانن، زۆربەی مەوادەكانیش ئێرانی و توركین، لەهەولێریش خەریكە دروستی دەكەن، بۆریەكانیش ئاسنن و وەك بۆری ئاوی ماڵانن، بەڵام ئەوەی ئێستا كوالێتی زۆر خراپە و فرت و فێڵی تێدا دەكرێت».

وتیشی:»هیچ كوالێتی كۆنترۆڵێك نییە كە چێكی بۆری و تانكیەكان بكات كە دێتە هەرێمەوە، زۆربەی كەرەستەكان ئێرانی و توركین و چەند كۆمپانیایەكیش دەڵێن كەرەستەی ئەڵمانی و ئیتاڵی بەكاردەهێنن، بەڵام ئەوەی ئێمە بزانین هەر لەتوركیا دروستدەكرێت و زۆربەی كەرەستەكانیان توركییە، شۆڤاژ چەند جۆرێكی هەیە كە زۆربەی لێرە ئێرانیەكە بەكاردەهێنرێت».

«تائێستا ئەوەی من ئاگاداربم هیچ لێپرسینەوەیەك نییەو زۆربەی وەستاكان كە كاردەكەن هیچ مۆڵەتێكیان نییە لەلایەن حكومەتەوە بۆیە حكومەت ناتوانێت لێپرسینەوەیان لەگەڵ بكات، سەبارەت بەوەش كەدەوترێت سیستەمەكە لێچوونی هەبێت بۆن دەرناكات وانییە بۆن دەردەكات و ئاسایی بۆنی غازی هەیە، ئەو ئاوەش كە لەژێر خانووەكەدا هەیە هیچ مەترسییەكی نییە چونكە دەسوڕێتەوە و بەسیستەمێك رێكخراوەو غازی تێكەڵ نابێت هەر كێشەیەك دروستبێت لەغازەكەدایە». هاوكار ئەحمەد وای وت.

بەوتەی ئەو ئەندازیارە «سیستەمەكە ئامێرێكی لەسەرەو بەویستی كەسەكە خۆی دەتوانرێت پلەی گەرمی لەسەر دابنرێت بەڵام لەسیستەمی ئێرانیدا هەمووی یەك پلەی گەرمییە».

خدر سەعید، یەكێكە لەو كەسانەی سیستەمی شۆڤاژی بۆ ماڵەكەی داناوە، بەهاوڵاتی وت:»دوای تەقینەوەكەی گەڕەكی كازیوە ترسم لێنیشتوەو  تەلەفۆنم بۆ كۆمپانیاكە كردووە سیستەمەكەم بۆ لاببەن بەڵام دواتر دڵنیایان كردمەوە كە هیچ كێشەیەكی تێدا نییە، سیستەمەكە نزیكەی ساڵێكە دامناوەو پێشتر هیچ ترسێكم نەبووە لەوەی بتەقێتەوە».

وەستا عەتا ئەحمەد یەكێكە لەو وەستایانەی بەسەربەخۆ كاری سیستەمی شۆڤاژ بۆ ماڵان دەكات لەسلێمانی و چەند شارێكی دیكە، بەهاوڵاتی وت:»تائێستا نزیكەی 200 ماڵم داناوە هیچ كێشەیەكی نەبووەو هیچ سیستەمێك نەتەقیوەتەوە، كێشەكە لەشۆڤاژەكەدا نییە بەڵكو لەسیستەمی غازەكەدایە، كاتێك سیستەمێكیش بۆ ماڵێك دادەنێم رێنماییان دەكەم».

«نەبوونی كارەباش یەكێكە لەگرفتەكان كەوادەكات ئەلەرمەكان لەوكاتەی كارەبا نییە كارنەكات، زۆركەسیش سیستمی غازەكە لەناو ماڵ دادەنێت كە دەبێت لەسەربانی ماڵەكان بێت». عەتا ئەحمەد وای وت.

وەك ئەو وەستایە دەڵێت:»گرنگترین شت ئەوەیە ئەلەرمی غازەكە تەواو بێت كە بۆنێك دەردەكات و خاوەن ماڵەكە ئاگاداردەكاتەوە، ئەگەر سیستەمەكە بەپیل كاربكات باشترە، لەدوای ئەم تەقینەوەیەش خەڵكێكی زۆر تەلەفۆنی بۆكردووم كەمەترسییان لەسیستەمەكە هەیە بەهۆی ئەوەی بەشێك لەكەناڵەكان بەهەڵە لەسیستەمی غازەكە تێگەیشتوون و باسی دەكەن».

بەوتەی عەتا ئەحمەد «ئێستا كە ستییەكان دروست دەكرێت سیستەمی شۆڤاژ نییەو تەنیا سیستەمی غازەو لەناو ماڵەكانیشدایە، ئەوەی كێشەكە دروستدەكات سیستەمی غازەكەیە نەك شۆڤاژەكە، ئەگەر حكومەت خۆشی سەرپەرشتی بكردایەو مەركەزیش بوایە بەمشێوازەی ئێستا هەر كێشەی تێدا دروست دەبوو، هەندێك ماڵیش دەڵێن خەتێكی فولم دەوێت و ئێمە بەمیلی باڕ بۆ ئیشكردنی تەباخێك 37 میلی باڕ رادەكێشین بەڵام ئەوان زۆر لەوە زیاتر داوا دەكەن، جگە لەوەی تەنكی غازەكە نابێت زۆری تێبكرێت و بەشێكی بهێڵرێتەوە».

«پێویستە مانگانە یان چەند رۆژ جارێك ئەو سیستەمە چێك بكرێتەوە، بەڵام لێرە نە حكومەت گوێی پێدەدات و نە سیستەمێكی حكومیش هەیە بۆ غاز».

سیستمی شۆفاژ بەشێوەیەكە كە شۆفاژەكە لەنێو ژوورەكانی ماڵەكەدا دادەنرێت و لەڕێگەی ئاوەوە گەرم دەبێت، ئاوەكەش لەڕێگەی دوو ئامێر كە بەسیستمی غازی ئێڵ پی جییەوە بەستراونەتەوە گەرم دەبێت؛ واتە غاز راستەوخۆ لەنێو شۆفاژدا نییە. تانكەری غازەكەش دەبێت لەسەربانی ماڵەكە دابنرێت.