سەردار عەزیز

چەند هەفتەی رابردوو لەكوردستان بووم. لەكۆڕبەندی هەولێر لەمێزگردێكدا سەبارەت بەچەكی ئەتۆمی ئێران و كاریگەریی لەناوچەكە بەشداربووم. ئەوەی لەوێ بیستم لەنووسینێكی تردا بۆتانی دەگێڕمەوە. زۆرم دەربارەی هەڵبژاردن بیست، دەربارەی گۆڕین و نەگۆڕینی یاساكەی. لەمیانەی كارم لەماوەی رابردوودا لەسەر پرسی نوێنەرایەتی لەلای خەڵكی كوردستان، هەست دەكەم هێشتا زۆری دەوێت هەتا خەڵكی كوردستان بزانێت چۆن سوود لەهەڵبژاردن وەربگرێت. چۆن خۆی لەدۆخی توڕەیی و خەڵكی هەڵەشەو فریوخواردن و وەعدی فریو رزگار بكات. هەڵبژاردن وەك یارییكردنە بەئاگر، دەكرێت زۆر بەسوودبێت و دەشكرێت زۆر بێسود یان تەنانەت زەرەرمەندبێت.

هەروەها بیستم لەسلێمانی وەك قارچك لیست هەڵدەقڵۆپێ. لیست چەمكێكی ناسیاسی سەیرە. لیست یانی كۆمەڵێك ناوو كەسایەتی خۆیان پێكەوە ریزكردووە، بۆ كێبڕكێ و بردنەوە لەهەڵبژاردندا. بوونی لیست نیشانەی هەژاری پێكەوەبوونی سیاسی و هەروەها هەژاری خۆڕێكخستنی سیاسییە. بەگشتی لیست خاوەن دیدو فەلسەفەی حوكمڕانی نیە، بەپەلەپروزكە هەڵدەكڵوزێنرێت و هەمیشە ئەگەری زۆرە پاش هەڵبژاردن پەرش و بڵاوبێت. دۆخی سلێمانی لەڕووی سیاسییەوە مایەی سەرنجە. بەداخەوە لەبەر نەبوونی خەڵكی شارەزا لەبواری زانستی سیاسەتەدا هیچ كارێكی قووڵ دەربارەی ئەو دۆخە پشێوییە نابینین.

 ئێوارەیەك پێش ئەوەی بگەڕێمەوە بۆ گەرمیان لەگەڵ ئێروینی هاوڕێمدا، لەخانەی بیری كلینگەدێڵی هۆڵەندی، پێكەوە پیاسەیەكی ئیسكانمان كرد لەهەولێر. ئیسكان جێگایەكی سەرنجڕاكێشە. جگە لەوە بەشێكە لەپرۆسەی سارسازی كورد لەبۆتەقەی شەڕی ناوخۆدا، وەك ركەبەریی سەهۆڵەكە، هەروەها بەشێكە لەئەو رێتمە كۆنە رۆمانییە كە نان و سیرك panem et circenses  پێكەوە گرێدەدات.

 ئیسكان بەگشتی شوێنی چاو گوڵەبەڕۆژە و تەماشاكردنی وەرزشە. كەدەچنە خانەی سیركی رۆمانییەوە. ئێروین بەلایەوە جێگایەكی دڵگیربوو. پاشان لەكۆگایەكی چەرەزات هەندێك بادەممان كڕی. لەگەڵ ئێرونیدا باسی دوو كابرای ئێرانیمان كرد. یەكێكیان لوڕ بوو، پێكەوە لەگەڵ ئێروین و كچێكی فینلەندی لەسەر مێزێك چامان خوارد رۆژی پێشوو. كابرای لوڕ پێی ناخۆش بوو پێمگوت كوردیت. بەلامەوە جێگای بەزەیی بوو، كەچۆن نكوڵی لەڕەچەڵەكی خۆی دەكردو هەمیشە هەوڵیدەدا كەئێرانی بێت. رقی زۆری لەكورد بوو. ئێروین وتی پێویست ناكات سوكایەتی پێبكەیت.

رۆژی پێشتر بەیانییەكەی بەپێیان بەناو بازاڕی هەولێردا رۆشتم، بەقەڵادا سەركەوتم و پاشان لەپشت مەچكۆوە دابەزیم. لەشوێنی وێنەگرتنەكەی پشت مەچكۆ لەكۆمەڵێك لاوی عەرەبم روانی كەخەریكی وێناگرتن بوون. جل و شێوازی وێناو قسەكردنەكانیان جێگای سەرنج بوو. بیستم، جیاوازییەكی زۆر هەیە لەنێوان نەوەی لاوو نەوەی كۆنی عەرەبدا لەعێراق. نەوەی نوێ زیاتر كراوەو بەرخۆرن، وەك باوانیان بەدەست گرێی دەسەڵات و باڵایی و ناسیونالیزمەوە ناناڵێنن. كوڕە عەرەبە لاوەكان بەزمانی كوردیش لەگەڵ لاوە كوردەكانیشدا دەدوان كاتێك داوای جگەرەو وەلاعەیان دەكرد. رەنگە چێژدۆستی و بەرخۆری رێگایەك بێت بۆ پێكەوەبوون؟ بەڵام ئایا تەنها لەسەردەمی لاویدا پیادەدەكرێت یان ئێمە لەبەردەم گۆڕانكارییەكی نەوەییداین؟

رۆژی دواتر میوانی دوو ئەفسەری سەربازیی فینلەندیی بووم، كەكاری راوێژكارییان بۆ دەكەم. بەئۆتۆمبیلێكی درع بەدوامدا هاتن هەتا بچین پێكەوە نانی بەیانی ئۆرگانیك بخۆین. ئۆرگانیك ئەو جۆرە خواردنانەیە كەمادەی كیمیاییان تیادانیە، ئێستا لەڕۆژئاوا بەشێكی سەرەكی خۆپاراستن لەنەخۆشی بەتایبەتی شێرپەنجە لەڕێگای خواردنی سروشتییەوە، ئەوانەی كەهیچ مادەیەكی دەستكردیان تیادانیە. بەلامەوە سەیربوو لەهەولێر جێگایەكی وەها هەبێت. فینلەندییەكان خۆش مەشرەب بوون، هەرچەندە ئەوان دانیان بەئەوەدا دەنا كە لەووردە قسەدا كڵۆڵن.

كاتێك باسی ئەو نووسینەم كرد دەربارەی بەخت و رێكەوت لەپەیوەندی كوردو ئەمریكادا، ئەفسەرێكیان گوتی نیتچە دەڵێت بەهێزەكان بڕوایان بەبەخت نیە. ئەفسەری سەربازیی و ماشێنی درع و نانی بەیانی ئۆرگانیك و فەلسەفە تێكەڵەیەكی هەرچەند ناجۆربوو، بەڵام خۆش بوو. لەشوێنی مانەوەكەم كابرایەكی ئیتاڵی نیمچە فاشیستی لێبوو لەپشتیوانانی ئەم سەرۆك وەزیرانەی ئێستا. یەك دوو جار نانی بەیانیمان پێكەوەخوارد. جارێكیان باسی سیخەیەكی خۆی بۆ كردم لەلوبنان، بەڵام ئەو بەكورتە چیرۆك ناوی دەبرد. بەقۆشمەوە دەیگوت، دەتوانم لەسی-ڤیەكەمدا بنووسم.

چێشتەنگاو چووم بۆ سلێمانی. لەبەر خانمێكی سنەیی بەسماقوڵیدا رۆشتین. لەمیانەی قسەكردندا وشەی عەجەمی بەكارهێنا بۆ فارس، نەوشیروان مستەفام بیركەوتەوە، كەكەسێكی تر باسی كتێبەكەی میرایەتی بابان لەنێوان بەرداشی رۆم و عەجەمدا كرد. كتێبێكی باشە دەربارەی شەڕی ناوخۆی یان خۆخۆریی كورد. لەتەكسییەكەوە هەستت دەكرد گیای چیاو قەدپاڵەكان هاواری ئاویان دەكرد. خۆرەتاوێكی خۆش بوو.

كەگەشتمە گەرمیان پرسی دۆلار پرسی سەرەكی بوو. لەكوردستان، لەڕووی ئابورییەوە، سێ چین لەخەڵك بوونیان هەیە. چینێكی موچەخۆر، (زۆرترین سودمەندو زۆرترین بۆڵەبۆڵكەر، كەمترین سود)، [بروا دەكەن یان نا، سۆڤیەت بەو زەبەلاحییە موچەخۆر رووخاندی]. چینێكی كاری سەربەخۆ لەگەڵ چینێكی بەرفراوان لەبێكار. ناسەقامگیریی و پاشان بەرزی نرخی دۆلار، راستەوخۆ، بەڵام بەشێوازی جیاواز كاریگەریی لەسەر هەریەك لەم سێ چینە هەیە.

ئەوانەی لەبازاڕ كاردەكەن گلەیی ئەوەیان دەكرد كەهەموو شتێك بەدۆلار دەنرخێندرێت. هەروەها لەوە ناڕازیی بوون كەبڕی قازانجكردن ئێجگار كەمبووەتەوە، چونكە بەزۆری بەرزبوونەوەی نرخ كاری لەسەر كەمكردنەوەی بڕی قازانجكردووە، بەجۆرێك كاركردن سوودی نەماوە. ئەمە بەتایبەتی كەزۆرینەی كاڵای وڵات هاوردەیە. بیستم خەڵكی دەیانگوت، ئێمە تەنها بۆ توركیاو ئێران و چین ئیش دەكەین.

سەرباری ئەمانە گلەیی زۆرم بیست دەربارەی سیستەمی باجی كوردستان، هەروەها گرانی نرخی سوتەمەنی. خاوەن تەنكەری زۆر لەكوردستان تەنكەرەكانیان دەبەن بۆ بەغدا هەتا لەوێ شەشسەد لیتر گاز بەنیوەی نرخی كوردستان وەربگرن، كە لەئەنجامدا سەد لیتری دەسووتێنن و هەفتەیەك هاتوچۆ دەكەن. هەموو ئەمانەیان وەها دەبینی كەڕێگریكردنە لەكاركردن و بەدەستهێنانی نان بەئاسانی لەكوردستان. دەكرێت قسە لەسەر سیستەمی باج و بوون یان نەبوونی پاڵپشتی بۆ نرخی سووتەمەنی بكرێت، بەباش و بەخراپ. بەڵام هەر هەنگاوێك دەبێت ئەو لایەنە گرنگە لەبەرچاو بگرێت ئایا دەبێتە مایەی سوودی گشتی یان بەپێچەوانەوە. زووتر بیستم كەهەردوو باج و نەهێشتنی پشتیوانی بۆ نرخی سووتەمەنی لەبەرنامەكانی بانكی نێودەوڵەتین.

دەربارەی بەغدا رای جیاوازم بیست. رایەك هەبوو كەگۆڕینی دەستوور حەتمییە، دەبێت كورد خۆی بۆ ئامادەبكات. هەندێك پێیان باش بوو دەستوور بگۆڕێت و روونییەكی زیاتری تیادابێت دەربارەی سامانی سروشتی و پەیوەندی نێوان هەرێم و بەغدا. بەڵام هەندێكی تر پێیان وابوو، هەر دەستكارییەكی دەستوور لەئێستادا، نەك بەسوودی كورد ناشكێتەوە، بەڵكو بەزیانی زۆری خەڵكی عێراق دەبێت، چونكە هێزە باڵاكانی عێراق خوازیاری ناوەندێتی و كەمكردنەوەی ئازادییەكان و بەدینیكردنی زیاتری دەوڵەتی عێراقین.

بیستم سەدر دەیەوێت عێراق ببێتە ولایەتی فەقیه. دیارە هەموو هێزەكان لەعێراق تاكە ئامانجیان مانەوەو زیادكردنی دەسەڵاتیانە، بەم پێیە كردنەوەی دەروازەی دەستور دەبێت مایەی نامەدەنی بوون و سەركوتكردنی زیاتری خەڵكی عێراق لەبەرامبەر نوخبەیەكدا كەهیچ سنورێكی نیە بۆ بردن و كوشتن و گەندەڵیی.

حەزمكرد مەسگوفێك بخۆم بەڵام كەبیستم زۆربەی زۆری ماسیی وڵات لەباشورەوە دێت و داهاتەكەی دەچێتە گیرفانی میلیشیاكان، یەكێكن لەهۆكارە سەرەكییەكانی خراپی دۆخی ئاو لەوڵاتدا، وازم لەو حەزەش هێنا.