تاریق فاتیح  

کورتەی مێژووی چەوساندنەوەی ئێزیدییەکان هەندێک ساڵیاد و یادکردنەوە هەیە، زمان کورت دەهێنێت لە باسکردن و گێڕانەوەیدا، چونکە ڕووداوەکە هێندە ناخهەژێن و جەرگبڕە، ئەستەمە وشەکان بتوانن هێزی ئەوەیان هەبێت بەهەمان کاریگەرییەوە، دۆخی کارەساتەکە بەرجەستە بکەنەوە.

دیارترین نموونەیش بۆ ئەمە، کارەساتی کۆمەڵکوژی ئێزیدییەکانە، کە ئەمڕۆ دە ساڵ بەسەر ڕوودانیدا تێدەپەڕێت. ئێزیدییەکان کەمینەیەکی ئایینین و بە شێوەزاری کرمانجی دەدوێن، ئەم کەمینەیە بە بنچە خەڵکی کوردستانن و بەشێکن لە پێکهاتەی گەلی کورد، بەڵام بەهۆی بیروڕای جیاوازی ئایینەکەیانەوە ٧٤ جار لە مێژوودا ڕووبەڕووی شاڵاوی لەناوچوون و پاکتاوکردن بوونەتەوە، کە کۆتا جاریان واتە حەفتاوچوارهەمینیان، بریتییە لە جینۆسایدکردنیان لە لایەن چەکدارانی ئاڵاڕەش و تیرۆریستانی داعشەوە.

هەڵبەت ڕیشەی چەوساندنەوەی ئێزیدییەکان بۆ مێژوویەکی دێرینتر دەگەڕێتەوە و لە ساڵانی ٦٣٧ی زاینییەوە دەستپێدەکات، تا دەگات بەوەی لە سەدەی دەی زاینیدا، بەشێک لە عەشیرەتە کوردە موسڵمانەکانیش لە چیای هەکاریدا، بە تەنیشت عەرەب و تورکە موسڵمانەکانەوە، بەهۆی ڕاسیزمی ئاینی و توندڕەوی و قبوڵنەکردنی جیاوازییەوە بەشدار دەبن لە چەوساندنەوەی ئێزیدییەکاندا، کە ئەمە تا ئێستاش درێژەی هەیە و زۆرجار لە لایەن حکومەتی هەنووکەی عێراقەوە دوچاری جیاکاری و چەوساندنەوە دەبنەوە.

هەر بۆیە ئەوەی دە ساڵ لەمەوبەر لە کارەساتی شەنگالدا بەسەر ئێزیدییەکاندا هات، جگە لەوەی درێژکراوەی زنجیرەیەکی لە مێژینەی پاکتاوکردنی ئێزیدییەکان بوو، هاوکات بە پلەی ئیمتیازیش کۆمەڵکوژی و جینۆساید بوو، چونکە چەکدارانی تیرۆریستی داعش بە جۆرێکی هێندە دڕندانە و دوور لە ویژدانی مرۆڤایەتی هێرشیان کردە سەر ئێزیدییەکان، کە زیاتر لە ٥ هەزار کەسیان لێکوشتن و دەیان و سەدان کچ و ژن و منداڵیان لێکردن بە کەنیزەک و سەبایا و لە زێد و خاکی خۆیان دووریان خستنەوە و ڕایانگواستن، تا لە ڕێگەی پەرتکردن و بڵاوە پێکردنیان  بەسەر دەیان شوێن و شار و وڵاتانی دیکەدا، بە مەبەستی تێکدان و شێواندن، دەستکاری دیمۆگرافیایان بکەن و ناسنامەی ئاینی و ئیتنی و بوونی مرۆڤانەیان، بە تەواوەتی بسڕنەوە.  

بۆچی ئێزیدییەکان بە مەترسیدار دەبینرێن؟

جێی خۆیەتی بپرسین لەبەرچی و بۆچی زیاتر لە دە سەدەیە، ئێزیدییەکان بەردەوام لە ژێر هەڕەشەی لەناوبردن و پاکتاوکردندان؟ ئەو نهێنییە چییە لە بوونی ئێزیدییەکاندایە و وایکردووە هێندە بە مەترسیدار ببینرێن، زیاتر لە ٧٠ جار هەوڵی لەناوبردنی سەرتاسەرییان بدرێت؟ هەڵبەت هەڵە تێگەیشتنێکی باو هەیە کە وایکردووە وەڵامێکی کڵێشەیی و حازربەدەست هەبێت، ئەویش ئەوەیە کە ئێزیدییەکان شەیتان دەپەرستن و بەهۆی ئایینەکەیانەوەیە کە وایان بەسەر دێت! مەترسی ئەم تێگەیشتنە هەڵەیە بە تەنیا لەوەدا نییە کە ئێجگار ڕووکەش و بێ قووڵاییە، بەڵکو گرفتەکە ئەوەیە لای زۆرینەی خەڵک بووە بە ئەمری واقیع و زۆرینەی حزب و هێزە سیاسییەکانیش (جگە لە پارتی کرێکارانی کوردستان، پەکەکە)، تێڕوانین و بیرکردنەوەی سیاسییان نەیتوانیوە ئەو کڵێشە باوە تێپەڕێنێت و جیاواز لە داگیرکەران و خەڵکی ئاسایی، لە چوارچێوەی فیکری سیاسی و تێگەیشتنێکی عەقڵانیدا، خوێندنەوەیان بۆ ڕیشەکانی ئەم پرسە هەبێت و وەک بەشێک لە پێکهاتەی گەلی کورد پارێزگاری لە ئێزیدییەکان بکەن.

هەڵبەت هۆکاری ئەمەش ڕاستەوخۆ بۆ نەبوونی هۆشیاری مێژوویی حزبە دەسەڵاتدارەکان و ئۆپۆزسیۆنە عیلمانی و ئیسلامییەکانی ئەم هەرێمە دەگەڕێتەوە، چونکە ئەگەر ئەوانیش وەک پەکەکە خاوەنی تێزی سیاسی و مێژوویی و مانیفێستی چارەسەرکردنی دۆزی کورد بوونایە، بەدەر لە شوناسی ئەتنی و دینی، فرەیی پێکهاتەکانی گەلی کوردیان درک دەکرد و کێشەی ئێزیدییەکانیان وەک کێشەی هەموو نەتەوەی کورد دەبینی، نەک بە بەرچاوی دونیاوە پشتیان تێبکەن و بە تەنیا بەجێیان بهێڵن، وەک ئەوەی دە ساڵ لەمەوبەر نابەرپرسیارانە بەبەرچاوی دونیاوە ئەنجامیاندا.

چونکە ئەو کاتەی نەتەوەیەک، حاشا لە بەشێکی خۆی دەکات، وەک ئەوە وایە درەختێک بە لق و گەڵاکانی بڵێت: من دەڕۆم!  

پێویستە لە ساڵیادی جینۆسایدی ئێزیدییەکاندا چی بکرێت؟  

ئەوەی پێویستە لە ساڵوەگەڕی ئەم کارەساتە دڵتەزێن و لەبیرنەکراوەدا بکرێت، ئەوەیە نەهێڵین یادکردنەوەی ئەم ڕووداوە، وەک دەیان ڕووداو و کارەساتی دیکەی گەلەکەمان، ببێتە شوێنی مزایەدەی سیاسی و حزبە سیاسییە باڵادەستەکانی هەرێمی کوردستان و عێراق، کێبڕکێی پاڵەوانێتی و بوون بە فڕیادڕەسی لەسەر بکەن.

چونکە هەر لەسەرەتاوە خودی ئەم هێزە سیاسییانە بوون شەنگالیان بە تەنیا جێهێشت و ڕێگەیاندا، ئەنفالێکی دیکە بە فۆڕم و شێوازێکی دیکە، بەسەر کوردانی ئێزیدخاندا بێت.

لە کاتێکدا ئەگەر سیاسەتمەداران و حزبە دەسەڵاتدارەکانی هەرێم لانیکەمی وانەیەکیان لە ئەنفال و هەڵەبجەوە وەربگرتایە، دەبوایە بە هیچ شێوەیەک هێزی پێشمەرگە و هێزەکانی تری پاراستنی ئاسایشی هەرێم لە شەنگال نەکشێننەوە، چونکە ئەوە تاکە شەڕی ڕەوابوو دەبوایە بۆ پاراستنی جەستەی نەتەوەیی گەلی کورد تا ئاستی دەستەویەخە و ڕژانی دوا قەترە خوێن لەسەری بەردەوام بن.

بەڵام چونکە جیهانبینی سەرانی حوکمڕانی ئەم هەرێمە تەنیا لە چوارچێوەی بەرژەوەندی بەرتەسکی حزبی و پاراستنی دەسەڵات و مانەوەی خۆیاندا لەسەر عەرشی پاشایەتی شکڵی گرتووە، ناتوانن زەروورەتی خەباتی نیشتیمانی و پاراستنی پێکهاتەکانی گەلی کورد، لە دۆخێکی وەک شەنگالدا بکەنە ئەولەویەتی کاری سیاسی و بەڕێوەبردنی وڵات و حوکمڕانی.

ئەوەی گرنگە لە یادکردنەوەی کارەساتی شەنگالدا تەرکیزی سیاسی لەسەر چڕ بکرێتەوە ئەوەیە، سەرجەمی هێزە سیاسییەکانی هەرێم و حکومەتی عێراقی، بە دوور لە ململانێی حزبایەتی و لێکدانەوەی بەرژەوەندی مەزهەبی و تائیفی و بنەماڵەیی تاکەکەسیانەی خۆیان، کار بۆ تیمارکردنی برینی ئێزیدییەکان بکەن، کە ماوەی دە ساڵە خوێنی لێ دەتکێت و هێشتا نەیانتوانیوە چارەسەرێکی ئەقڵانی و سیاسی بۆ بدۆزنەوە، کە هەم لە ئاستی ناوخۆدا ماڵی وێرانەی یەزیدییەکان یەک بخاتەوە و بیانگەڕێننەوە بۆ سەر خاک و زادگای خۆیان، هەم لە ئاستی نێودەوڵەتیشدا ئەم کارەساتە نامرۆڤانەیە بە جینۆساید بناسێنن. بۆیە پێویستە سەرانی دەسەڵاتدار هەرچی زووترە بەجدیی و لێبڕاوانە کار لەسەر کەیسی شەنگال و ئێزیدییەکان بکەن و ئەم پرسەش وەک پرسی کەرکوک و ناوچەدابڕاوەکان نەکەن بە قوربانی ململانێی سیاسی و بەرژەوەندییە حزبییەکانیان.