د. كامەران مەنتك

بەشی دەیەم

هەموو ئاماژەكان پێمان دەڵێن، كە ناكرێت گرەو لەسەر ئەو پڕۆسەیە بكرێت و پەیامی بەڕێز ئۆجەلانیش هەرچەندە ئاشتیخوازانە و گرنگ بێت، ناتوانێت كاریگەرییەكی بەرچاوی هەبێت، لەبەرئەوەی ئەوەی كێشە بۆ ئاشتی دروست دەكات توركیایە نەك كورد، ئەوە توركیایە خاكی كوردستانی داگیركردووە و نەك هەر دان بە مافەكانی كورددا نانێت، بەڵكو زیاتر لە سەدەیەكیشە بە هەموو شێوەیەك دەیەوێت كورد بتوێنێتەوە و كوردستان بكات بە توركستان، ئەگەر نیازێكی هێنانەدی ئاشتی و داڕشتنەوەی سیاسەتی ناوەخۆی هەبێت، دەبێت ئەردۆگانی سەرۆككۆماری  توركیا پەیامێكی لەو شێوەیەی هەبێت و ستراتیژی نوێی وڵاتەكەی تیادا ڕوونبكاتەوە، نەك ئۆجەلانێك، كە هەر بەدەستی توركیا خۆی زیاتر لە چارەکە سەدەیەكە لە كونجی زیندانێك ئاخنراوە و هەموو جۆرە شەڕێكی سیاسی و دەروونی و ... هتد لەگەڵدا دەكرێت. بۆیە ئەگەر كورد خەون لەسەر پەیامەكەی ئۆجەلان هەڵچنێت، ساویلكەییەكی گەورەیە و هاوكێشەكە پێچەوانەوە دەكاتەوە، وەك ئەوە وایە كورد توركیای چەوساندبێتەوە و ئێستا دەیەوێت كەمێك نەرمی بەرامبەری بنوێنێت، سەیر لەوەدایە ئێستا توركیا شێوازی چۆنییەتی پەیامەكە و بڵاوكردنەوەی دیاری دەكات و دەیەوێت بەدڵی ئەو بێت، كە دیارە ئەمەش ئەوە دەردەخات، كە توركیا پڕۆسەی ئاشتییەك، كە جۆرێك لە هاوسەنگی بەرژەوەندییەكانی تیادابێت، نابینێت و ئەوەی ئەو دەیەوێت مامەڵەی لەگەڵدا بكات، تەسلیمبوونەوەیەكی شەرمەزاریكەرانەیە، كورد پەنای بۆ خەباتی چەكداری بردووە لەبەر ئەوە نەبووە، كە حەزی بە چەك و كوشت و كوشتارە، باوەڕ ناكەم هیچ میللەتێك هەبێت لە دنیا هێندەی كورد حەزی بە ئاشتی بێت و خەونی پێوە ببینێت، بەڵام هەموو دەروازەكانی خەباتی ئاشتیانەی بە ڕوودا داخراوە، ئێمە ڕۆژانە هەر لە میدیاكانی توركیا خۆیەوە گوێمان لێدەبێت، كە چۆن ئەوانەی لە ڕێگەی سندووقەكانی دەنگدانەوە پۆستیان وەرگرتووە، دەیان تۆمەتییان بۆ دروست دەكرێت و زیندانی دەكرێن و حكومەتی توركیا كەسانی تر، لە ڕێگەی ئەو دەسەڵاتەی هەیەتی دادەمەزرێنێت، كە ئەمە هەموو بنەمایەكی دیموكراسی پووچەڵ دەكاتەوە و هیچ بەهایەك بۆ دەنگدان ناهێڵێت، لە كەشێكی سیاسی لەو شێوەیەدا جگە لە پەنا بردن بۆ چەك و بەرگریكردنێكی ڕەوا لە مانەوە هیچ بژاردەیەكی تر نامێنێت.

كەواتە ناكرێت ئومێدێكی زۆر لەسەر پڕۆسەیەكی ئاشتی لەو شێوەیە هەڵچنین و ئەگەر كاریگەرییەكیشی هەبێت، ڕەنگ بێت كاریگەرییەكی نەرێنیانەی هەبێت، لەبەرئەوەی وەك پێشتر ئاماژەی پێكرا، لەبنەڕەتدا وا بەدیاردەكەوێت، كە ئەو هەوڵە پڕۆسەیەكی جدی نییە و زیاتر مەبەست لێی هەڵوەشاندنەوە و تێكدانی ناوماڵی كوردییە، جگە لەمە دەبێت لەوە تێبگەین، كە گۆڕانكارییەكانی ناوچەكە و جیهان هێندە بەخێرایی دەگۆڕێت، كە تا ڕادەیەكی زۆر بوار بۆ پڕۆسەیەكی ئاشتی مەودا درێژ ناهێڵێتەوە،  لەبەرئەوەی بەخێرایی ڕوانگە ستراتیژییەكان دەگۆڕێن و هەڵبەز و دابەز لە سیاسەتدا دێننە بەرهەم، هەر وڵاتێك و هەر هێزێك دەیەوێت، لەو گۆڕانكاریانەدا دەرفەتێك بۆ خۆی بقۆزێتەوە و دەستكەوتێكی نوێ و زیاتر بۆ خۆی بەدەست بینێت، لەگەڵ ئەوەشدا تا ئێستا، ئەگەرچی دەكرێت قسە لەسەر سەرەداوی گۆڕانكارییەكان بكرێت و پێشبینی بۆ ڕووداوەكان بكرێت، بەڵام كۆی دیمەنەكە  ڕوون نەبۆتەوە و هەرشتێك لە ژوورە تاریكەكان بچرپێنرێتە گوێچكەی بەرپرسانی كوردەكان، دەكەوێتە چوارچێوەی ئەگەری فریودان و شەڕی دبلۆماسی و كورد نابێت بە ساویلكەییەوە مامەڵەی لەگەڵدا بكات.

با لە ڕوانگەیەكی ئەرینیانەترەوە سەیری ئەو پڕۆسەیە بكەین، با گریمانی ئەوە بكەین، كە توركیا بەڕاستی دەیەوێت كێشەی كورد چارەسەر بكات و سەقامگیری لە وڵاتەكەیدا ببێنێتە دی، چونكە ئەگەر شەڕ جارێك زیان بە كورد بگەیەنێت، دەیانجار و زیاتریش زیان بە دەوڵەتی توركیا دەگەیەنێت، لەبەرئەوەی كورد شەڕی پارتیزانی دەكات، بەڵام توركیا هەمیشە دەبێت سوپایەكی گەورە لە ناوچە ستراتیژییەكان بهێڵێتەوە، كە ئەمە تێچووێكی گەورەی دەوێت و لەلایەنی ئابووریەوە زیان بە ئابووری ئەو وڵاتە دەگەیەنێت، ئەگەر ئەو ئاشتییەی توركیا باسی دەكات، جۆرە داننانێك بێت بەو دۆزەدا، ئەوە لێرەدا پرسیاری ئەوە دێتە پێشەوە، كە ئایا ئەو ئاشتییەی توركیا دەیەوێت چۆن دەبێت و ئامادەیە چی بۆ كورد بكات، ئایا ئەوەی توركیا بیری لێدەكاتەوە كورد پێی ڕازی دەبێت، یاخود ئەوەی كورد دەیەوێت توركیا ئامادەیە جێبەجێی بكات؟ ڕاستە دانوستان واتای ئەوەیە  هەردوولای دانوستانكار سازش لەسەر داواكانیان بكەن تا لە كۆتایدا دەگەنە خاڵێك، كە ڕادەی كەمی بەرژەوەندی هەردوولا مسۆگەر دەكات، بەڵام ئەوەی وا دەكات لایەنە دانوستانكارەكان سازش بۆ یەكتر بكەن، ئەوە نیازپاكی و دروشمەكانی ئاشتی نییە، بەڵكو هاوسەنگی هێزە، لەوەتەی دنیا هەیە هەمیشە هاوسەنگی هێز بووە، كە بۆتە هۆی ئەوەی شەڕەكان هەڵگیرسێن، یاخود راوەستن و ئاشتی بەرقەرار بێت، هەر كاتێكیش هاوسەنگی هێز گۆڕابێت، ئەوە ئەو لایەنەی هاوسەنگییەكەی لەبەرژەوەندیدا شكاوەتەوە، هەمیشە هەوڵیداوە لە ڕێگەی هێزەوە بەرامبەرەكەی ملكەچ بكات و باڵادەستی خۆی بەسەردا بسەپێنێت، تەنانەت جەنگە جیهانییەكانیش بەهۆی گۆڕانی ئەو هاوسەنگییەوە ڕوویداوە!

لێرەدا پرسیارەكە ئەوەیە، ئایا هیچ هاوسەنگییەكی هێز لەنێوان توركیا و پارتی كرێكارانی كوردستاندا، یاخود بەشێوەیەكی گشتی لە نێوان كورد و توركیادا هەیە، بێگومان وەڵامەكەی نەخێرە، توركیا لە ڕووی هێزەوە، دووەم هێزی هاوپەیمانییەكی وەك ناتۆیە و نوێترین چەكەكانی سەردەمی لەبەردەستدایە، لەمەش گرنگتر پێگەیەكی دیاری لە سیستەمی نێودەوڵەتیدا داگیر كردووە و شەرعیەتێكی یاسایی هەیە، بە پێچەوانەی كورد، كە تا ئێستا لەناو خۆیدا پەرتەوازەیەوە نەیتوانیوە سەرچاوەكانی هێزی خۆی كۆ بكاتەوە، ئەمە جگە لەوەی بەسەر چەند قووڵاییەكی ستراتیژی جیاوازدا دابەش بووە و بەشێكی زۆر لە هێزەكانی بە ئاسانی لەلایەن دەوڵەتە هەرێمییەكانی ناوچەكەوە بەكاردەهێنرێت، سەرباری ئەوەی لە هەندێك شوێندا ئیرادەی كوردی بە تەواوی سەركوتكراوە و لە ڕێگەی شەڕێكی دەروونییەوە وایلێكراوە، كە هیچ ئینتمایەكی بۆ وڵاتەكەی خۆشی نەمێنێت!

لەپاڵ ئەوەشدا دەبێت دان بەو ڕاستییەشدا بنێین، كە ئەو هێزەی ئێستا لەبەردەستی كورددایە، بە درێژایی مێژووی نوێی و هاوچەرخ هەرگیز خاوەنی ئەو هێزە نەبووە، كرۆكی كێشەكە لەوەدایە، كە ئەو هێزانە لە ڕێگەی ستراتیژێكی نیشتمانییەوە ڕێكنەخراون و ئیدارە نەدراون!  سەرباری ئەمەش بە بەراوردكردنی بە هێزێكی  نەك گەورەی وەك توركیا، بەڵكو هێزەكانی تری ناوچەكە و ئەو دەوڵەتە شكستخواردووانەی، كە تا ئێستا نەیتوانیوە خۆیان بگرنەوە، وەك ئێراق و سوریا، هێشتا نا هاوسەنگییەكی گەورە لە هێزدا بەدیدەكرێت، بۆ نمونە لە 16 ئۆكتۆبەردا هێزی پێشمەرگە نەیتوانی چەند كاتژمێرێك لەبەردەم هێزە فشۆڵەكەی ئێراقدا خۆی بگرێت، ئەوەی ئەو هاوسەنگییە مەترسیدارتر دەكات، بەتەنیا جیاوازی نییە لە بڕی هێزەكاندا، هێندەی پەیوەندی بە شەرعیەت و ئەندامبوونەوە هەیە لە سیستەمێكی نێودەوڵەتیدا، كە تا ئێستاش مۆركی سیستەمی ویستڤاڵیای پێوەیە و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بە هەموو لایەنە ڕکابەرەكانەوە بەرگری لێدەكات، ئەو شەرعیەتە لە قۆناغە هەستیارەكاندا هەموو ڕێسەكە لە كورد دەكاتەوە بە خوری و هەر كاتێک بیانەوێت پڕەنسیپەكانی سەروەری و یەكێتی خاكی وڵات و ... هتد بەرز دەكەنەوە، لێرەدا ئەو لایەنانەی نیازیشیان هەیە یارمەتی كورد بدەن دەوەستن و ناتوانن ڕاشكاوانە دەستدرێژی بكەنە سەر شەرعیەتی نێودەوڵەتی و كار بۆ ئەوە دەكەن  بە شێوەیەك لە شێوەكان مەسەلەی كوردی لەگەڵدا بگونجێنن، كە لەكۆتایدا بە پلەی یەكەم قوربانی بە بەرژەوەندییەكانی كورد دەدرێت!

ئەوەی جێگەی دڵخۆشیە و ئێستا لەو گۆڕانكارییە كردەییانەدا بەدی دەكرێت، كە لەسەر خاكی سوریا ڕوودەدەن، سەرەتایەك بۆ هەڵوەشاندنەوە، یاخود هەمواركردنەوەی ئەو سیستەمە نێودەوڵەتییە بە دیدەكرێت، ئەگەر بێت و ئەو گۆڕانكارییانە بەردەوام بێت و لەسەر هەمان ئاڕاستەدا بڕوات، كە لە كۆتایدا دەبێتە هۆی گۆڕینی پێگەی ستراتیژی هەموو ئەو دەوڵەتانەی كوردستانیان بەسەردا دابەشكراوە، بۆ نمونە ئێستا لە سوریا بەكردەیی خەریكە بنەمای دابەشكردنی ئەو وڵاتە دادەنرێت، ڕاگەیاندنی هەرێم و ئەنجومەنی سەربازی لە لایەن دروز و عەلەوییەكان و ڕێگەنەدان بە سوپای ئەو وڵاتە بچێتە ناوچەكانیان،  كە لە ڕووی جوگرافییەوە پێگەی ستراتیژی لە سوریا داگیر دەكەن، لە لایەك وڵاتەكە بەرەو دابەشكردن دەبات، یاخود بەلایەنی كەم سیستەمی ناوەندی لەو وڵاتەدا كاڵ دەكاتەوە، لە لایەكی تر فشارەكان لەسەر ڕۆژئاوای كوردستان كەمتر دەكاتەوە، هەرچەندە ئەو هەڵوێستەی بەرامبەر ئەو هەرێمە تازانە دەنوێنرێت، ئەگەر بكرێت ناوی بنێین زۆر جیاوازترە لەو هەڵوێستانەی بەرامبەر كورد دەردەبڕدرێت، لەبەرئەوەی بۆ نمونە ناوچەی عەلەوییەكان زیاتر دەكەوێتە ناوچەی هەژموونی ڕووسیا و پێشتریش ئەوان، واتە ڕژێمەكەی بەشار ئەسەد هاوپەیمانێكی گرنگی ڕووسەكان بووە و تا ئێستاش ئەوان بەرگری لەو ناوچەیە دەكەن، بەپێچەوانەی كوردەكانەوە، كە ڕووسەكان وەك هاوپەیمانی ئەمریكا و مەترسییەك لەسەر بەرژەوەندییەكانی خۆیانی دەبینن، هاوكات ناوچەی دروزەكان دەكەوێتە باشووری ئیسرائیل و دەتوانین بڵێین لە ئێستادا ئیسرائیل ڕاشكاوانەتر بانگەشەی دەست بەسەرداگرتنی ئەو ناوچەیە دەكات و ڕێگە نادات بكەوێتە ژێر دەسەڵاتی نوێی دیمەشق، دەكرێت بڵێین ئەنجومەنی سەربازی دروزەكانیش لەژێر سایە و بە ڕێنمایی ئەوان دروست بووە، ئەمە جگە لەوەی دروزەكان خۆشیان، لە ترسی هێزە توندڕەوەكانی شەرع داوای پاراستنیان لە ئیسرائیل كرد، دەمێنێتەوە كورد، كە وەك هێزێكی تاقانە لەو پانتاییە یاری دەكات و تا ئێستاش یارییەكی باشی كردووە، بۆیە دەبێت بەوردی سەیری گۆڕانكارییەكان بكات لەژێر ڕۆشنایی ئەو گۆڕانكارییانەدا مامەڵە لەگەڵ ئامانجەكانی خۆیدا بكات، ئەمە بنەمای ئەو گریمانە ئەرێنییەیە، كە پێشتر ئاماژەمان بۆ كرد، ئەگەر توركیا بە ڕاستیش بیەوێت كێشەی كورد چارەسەر بكات، ئایا كورد بەو داواكارییانەی دوێنێی ڕازی دەبێت، لە كاتێكدا دڵنیا بێت، كە گۆڕانكارییەكان بە ئاڕاستەیەكدا ڕێدەكەن، كە لە بەرژەوەندی ئەودایە و ئاسۆیەكی ڕووناكتری لەبەردەمدا دەكاتەوە!؟