هەوڵێک بۆ سادەکردنەوە و تێگەیشتن لە چەکدانان و خۆهەڵوەشاندنەوەی پەکەکە لەژێر کاریگەری پەیامەکەی عەبدوڵا ئۆجەلان 

بەشی شەشەم 

(شارستانیەتی دیموکراسی چیە)

ئیبراهیم شێخ وەسانی

(١)
لەلای عەبدوڵا ئۆجەلان پیاو وەستای دروستکردن و بنیادنانی شارستانیەتی شارە کە ئەو بە «پیاوە فێڵبازە بەهێزەکان» پێناسەیان دەکات، ئۆجەلان دەڵێت «پیاوە فێڵبازە بەهێزەکان کودەتا بەسەر سیستەم و رێبەرایەتی ژن دەکەن».

((ئۆجەلان پێیوایە پیاوە فێڵبازە بەهێزەکان تەنها بەهۆی فێلبازی و تەلەکبازی توانیان بەسەر ئەو سیستەمەی ژن رێبەرایەتی دەکرد سەرکەون))

(٢)
بە باوەڕی عەبدوڵا ئۆجەلان چونکە سیستەمەکە بەرهەمی خۆپەرستییە، کەمینەی پیاوە فێڵبازە بەهێزەکان بۆئەوەی زۆرینە وابەستەی خۆی بکات بەبەردەوامی کۆمەڵگە پەرتەوازە و لاواز دەکات.

 ((ئۆجەلان وایدەبینێت لە شارستانیەتی شار چونکە دەسەڵات وەک جاران هی هەموو مرۆڤەکان نیە خۆپەرستی لەناو کۆمەڵگە زیاتر دەبێت))

(٣)
ئۆجەلان کودەتای پیاو بەسەر دەستەلاتی ژن ئاوا شرۆڤە دەکات:-
پیاوە فێلبازە بەهێزەکان سەرەتا گەنجە بەهێزەکانی ناو کۆمەڵگەی یەکسانیخواز و ئازادیخوازی( دایک-ژن) لە دەوری خۆیان کۆدەکەنەوە و هەژموونی خۆیانیان بەسەر دەسەپێنن، دواتر هەر لە رێگەی ئەو گەنجە بەهێزانە بە وریایەوە هێرشێکی سیستەماتیکی بۆ سەر ژن دەستپێدەکەن. 

((ئۆجەلان وایدەبینێت مرۆڤ بەگشتی و ژن بەتایبەتی زەرەرمەندی یەکەمە لە دروستبوونی ئەو شارستانیەتەی شار))

(٤)
عەبدوڵا ئۆجەلان دەڵێت «پیاوە فێلبازەکان دەیانزانی بەبێ لاوازکرنی ژن ناتوانن بەسەر بەهاکانی کۆمەڵگەی سروشتیدا زاڵبن».

((ئۆجەلان پێیوایە بەبێ پاشەکشەکردن بە ژن بەهیچ  شێوەیەک دۆڕانی کۆمەڵگەی ئەخلاقی و سیاسی (سروشتی) مسۆگەر نەدەبوو))

(٥)
  عەبدوڵا ئۆجەلان پێیوایە خاڵی بەهێزی رابەرایەتی ژن و سیستەمی کۆمەڵگەی ئەخلاقی و سیاسی (سروشتی) ئەوەبووە کە هیچ شتێک مولکی تایبەتی هیچ کەسێک نەبووە، هەموو کۆمەڵگە بە یەکسانی خاوەنی هەموو شتێک بوون.
 
((بنەما سەرەکییەکانی رێبەرایەتی ژن لە کۆمەڵگەی ئەخلاقی و سیاسی (سروشتی)، بریتی بوو لە هاوبەشی(شەریکایەتی)، کۆمەلایەتی بوون ، هاودەنگی و کەڵەکەنەبوون))

(٦)
بەڵام پیاوە فێڵبازە بەهێزەکان دژی هەموو بنەماکانی کۆمەڵگەی ئەخلاقی و سیاسی(سروشتی) بوون.

((ئۆجەلان دەڵێت«موڵکایەتی تایبەت بەرهەمی شارستانیەتی شاری پیاوە فێڵبازە بەهێزەکانە»))

(٧)
عەبدوڵا ئۆجەلان پێیوایە بەهۆی سەرکەوتنی کودەتای پیاوە فێلبازەکان بەسەر ژن، کۆمەڵگەی ئەخلاقی و سیاسی (سروشتی)بە رێڕەوێکی نوێ دادەڕوات کە تایبەتمەندی دەروونی نوێی تێدا سەرهەڵدەدات کە بنەرەتیترین بنەمای بریتیە لە کەمکردنەوەی ئەوانی دیکە و گەورەکردنی خۆت. 

((ئۆجەلان دەڵێت « دەرئەنجام لەو شارستانیەتەی شار دەستەڵات لەلای کەمینەیەکی خۆبەسۆژە کردووی دەستەڵاتدارە کەباقی کۆمەڵگە بە ئۆبژە دەکەن»))

(٨)
 بە بڕوای عەبدوڵا ئۆجەلان دەوڵەت وەک گەورەترین دامەزراوەی دەسەڵات بەرهەمی پیاوی براوەیە، کە دەوڵەت وەک ئالەتێک بۆ بەهێزکردن و جێبەجێکردنی داواکاریەکانی خۆی بەکاریدەهێنی.

(( ئۆجەلان پێیوایە دەوڵەت پارێزەری بەردەوامی و مانەوەی کەلتوری شارستانیەتی شارە))

(٩)
 عەبدوڵا ئۆجەلان دەڵێت «بەم شێوەیە ئەو سیستەمەی کۆمەڵگەی ئەخلاقی و سیاسی (سروشتی) کە نوێنەرایەتی یەکەم و ڕەگ و جەوهەری مرۆڤبوونی مرۆڤایەتی دەکرد، سەرکوت دەکرێت، وەک تاکە سیستەمی مرۆڤایەتی تێدەپەڕێنرێت».

((ئۆجەلان پێیوایە دەوڵەت بە زەبری هێز دەتوانێت باڵادەستی و هەژموونی خۆی بەسەر کۆمەڵگەی ئەخلاقی و سیاسی(سروشتی)بسەپێنێت))

(١٠)
 عەبدوڵا ئۆجەلان دەڵێت« بەڵام دەوڵەت هیچکات ناتوانێت بەتەواوەتی ببیتە جێگرەوەی سیستەمی کۆمەڵگەی ئەخلاقی و سیاسی سروشتی)ی ژن».

(( چونکە ئۆجەلان وایدەبینێت کاتێک بۆ یەکەمجار دەوڵەت لەمێژووی مرۆڤایەتی دروست دەبێت ئەگەرچی پێکهاتەی کۆمەڵایەتی زۆر گەورە بەر هێرشەکانی ئەو کەلتورەی شارستانیەتی شار و دەوڵەت دەکەون، بەڵام هەموویان تەسیلم بە ئیرادەی دەوڵەت نابن، بەشێکیان بەرەنگاری دەبنەوە، نایانەوێت ببنە بەشێک دەوڵەت»))

(١١)
لە دیدی عەبدوڵا ئۆجەلان ئەو بەرەنگاربوونەوەیەی پێکهاتە کۆمەڵایەتیەکان بەرامبەر هێرشەکانی دەوڵەت و  کەلتوری شارستانیەتی شار سەرەتای فۆرمۆلە بوونی ئەنتی تێزی دەوڵەتە. 

((ئۆجەلان دەڵێت « ئەو پێکهاتە کۆمەڵایەتیانەی  لەسەرەتای دروستبوونی ئەو کەلتورەی شارستانیەتی شار نایانەوێت ببنە بەشێک لە دەوڵەت، دەبنە هەوێنی شارستانیەتی دیموکراسی»))

‏## (Sarı Hoca -مامۆستا قژ زەردەکە) نازناوی کۆمەڵناسی تورک ئیسماعیل بێشیکچییە کە سی و حەفت کتاب و سەدان وتاری کە هەمووی لەسەر دۆزی کوردە، نووسیوە، بێشیکچی بەهۆی نووسینەکانیەوە حەڤدە ساڵ و سێ مانگی تەمەنی لە زینداندا بەسەر بردووە، لە زانکۆش هەر لەسەر کورد دەرکرا، ئەگەرچی بێشیکچی لە کتێبی«PKK Üzerine Düşünceler Özgürlüğün Bedeli» «بیرکردنەوەکان لەسەر پەکەکە: نرخی ئازادی» کە لە ساڵی (١٩٩٢) چاپیکردووە (بریتیە لە شاهێدحال بوونی بێشیکچی لە دادگایکردنی ئەندامانی پەکەکە ئەو کاتەی زیندانی بوو )، بەرگریەکی بەهێز لە رەوایەتی بوونی پەکەکە دەکات، بەڵام بێشیکچی دوای دەستگیرکرانی ئۆجەلان کەوتە رەخنە گرتن لە پەکەکە و ئۆجەلان، گوتی «گفتوگۆکردن لەگەڵ ئۆجەلانێکی دیل هەڵەیە»،…..
لە سێزدەی مانگی پێنجی ئەم ساڵیش بێشیکچی لە وتارێکی رەخنەئامێزی توندا کە لە مالپەرەکەی خۆی بلاویکردۆتەەوە بەناونیشانی « 2025
‏Milliyetçilik, Bir Defa Daha»  « ٢٠٢٥ ناسیۆنالیزم، جارەکی دیکە»، دەڵێت« بەیاننامەی "ئێمە دژی هەموو جۆرەکانی ناسیۆنالیزمین"، ریتۆریکی عەقڵێکە کە بەرگری لە تێڕوانینی فەرمی دەکات» کە مەبەستی بێشیکچی لە تێڕوانینی فەرمی تێراوانی دەوڵەتی تورکیایە، بێشکچی پێیوایە دیموکراتیزەکردنی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و پێشنیازکردنی وەک نموونەک بۆ جیهان خەونێکی ئەرخەوانیە، ئەگەرچی ئەو داماڵینی چەک لەلایەن پەکەکە ئەرێنیی دەبینی، بەڵام پێیوایە ئامانجی ڕاستەقینە لێی چەکداماڵینی یەپەگە و تەسفیەکردنی دەستکەوتەکانی ڕۆژئاوای کوردستانە… 
ئەوەی بەلای منەوە جێگای سەرنج  و پرسیارە ئیسماعیل بێشیکچی وەک ئەلیتێکی کۆمەڵناس و کوردناس بە شێوەیەکی سەتحی رەخنە لە ئۆجەلان دەگرێت بەڵام قسە لەسەر ناوەڕۆکی کتێبەکانی ئۆجەلان ناکات، ئەگەرچی بوارەکەی ئەو لەو کەسانەی کە قسە لەسەر فیکری ئۆجەلان دەکەن زۆرتر نزیکە بە تێزەکەی ئۆجەلان کەچی تاکو ئێستا هیچ کتێبێک تەنانەت وتارێکیشی لەسەر تیزی « کۆمەلگەی دیموکراتیکی»  ئۆجەلان نەنووسیوە،