د. كامەران مەنتك

لە 11\7\2025، بەشداریم لە رێ ورەسمی سوتاندنی چەك لەلایەن 30 گەریلای پارتی كرێكارانی كوردستان كرد، كەبەشێك لەو گەریلایانە ئەندامی سەركردایەتی ئەو حیزبە بوون، لێتان ناشارمەوە بە بینینی دیمەنی هاتنەوە خوارەوەی ئەو گەریلایانە، ئەگەرچی دەمزانی هەنگاوێكی رەمزییە، چاوەكانم پڕ بوون لە ئاو، ئەو پێشوازییە گەرمەی لەلایەن ئامادەبووانەوە لێیان كرا، كەمێك وزەی پێبەخشییم و ئارامی كردمەوە.

سوتاندنی چەكەكان، لەلایەك ئۆقرەی لێبڕیم، لەلایەكی تر ئومێدێكی تری بۆ دروستكردم، سەرو سیمای ئەو گەریلایانەی بە بوێرییەوە لە ئەشكەوتی جاسەنە هاتنە خوار، سەرو سیمانی كەسانێك نەبوو خۆیان بەدەستەوە بدەن، بەڵكو سەروسیمای كەسانێكی شۆڕشگێر بوو، كە باوەڕییان بەدۆزی نەتەوەكەی خۆیان هەبوو، لەپێناو هەنگاوێكی گەورەتردا، شانۆگەرییەكیان نمایش كرد، ئەگەرچی وەك شكستێك لەلایەن زۆر كەسی كۆڵەوارەوە شرۆڤەی بۆ كرا، بەڵام هەنگاوێكی ئێجگار گەورەبوو، رێگەی بۆ تێکشکاندنی هاوكێشەیەكی سیاسی خۆشكرد، كە تەمەنی زیاتر لەسەدەیەكە.

لەدوای جەنگی یەكەمی جیهانییەوە، هاوكێشەی سیاسی لەناوچەكە لەسەر دروستكردنی دەسەڵاتێكی ناوەندی، كە خۆی لەو دەوڵەتانە دەبینییەوە، كە كوردستانیان بەسەر دابەشكرا، لەگەڵ ئۆپۆزسیۆنێكی چەكدار، كە بەداخەوە گەلی كورد، كە خاكەكەی دابەش كرا، خۆشی كرایە قوربانی ئەو هاوكێشەیەو وەك هێزێكی چەكداری ئۆپۆزسیۆن رۆڵی بۆ دیاریكرا، لەماوەی سەد ساڵی رابردوودا، لە پەنای جۆشدانی ئایدیۆلۆژیای ناسیونالیزمەوە، هەردوو لایەن خرانە نێو هاوسەنگییەكی قوڵەوە، هەركاتێك حكومەتە ناوەندییەكان بەهێزبووبن و هەوڵیان دابێت لە هەژموونی بەریتانییەكان و دواتریش ئەمریكییەكان رزگار ببن، بزووتنەوەی چەكداری كوردیان هانداوە بۆئەوەی بیانگەڕێتەوە قاوغی خۆیان، دەوڵەتیش لە پەنای پاراستنی دەوڵەتی نەتەوەیی عەرەبی و توركی و فارسی و كوردیش لە پەنای رزگاری و سەربەخۆیی و دامەزراندنی دەولەتی كوردی بەكارهێنران، هیچ لایەكیش لەم دوولایەنە، جڵەوی بڕیارەكانی لەدەست خۆیدا نەبوو.

لەو ماوەیەدا چەك و شەرو بەرەنگاربوونەوە تێكەڵ بەخوینی تاكی كوردی كراو كرایە قوربانی وەهمێك، كە لەراستەقینەدا هیچ بوونێكی نەبوو، ئەمە وایكرد دەستدانە چەك سەربەرزی وپیاوەتی و شۆڕشگێری بێت و چەكدانانیش نیشانەی تەسلیم بوونەوەو ترسنۆكی و ناپیاوەتی بێت، ئەو هاوكێشەیە گاڵتەئامێزە بووە هۆی ئەوەی كۆمەڵگەی كوردی و تەنانەت ئەو گەلانەی رۆلی حكومەتی ناوەندیشیان بینی، قوربانی زۆر گەورە بدەن ئەو توانایانەی، كە دەبوایە لەپێناو بونیاتنان و پێشخستنی وڵاتەكەیان بەكاری بهێنن، خرایە خزمەت تێكدان و وێرانكردنەوە، بۆیە ئەو ناوچەیە دوای ئەو هەموو پێشكەوتنە گەورەی كۆمەڵگەی مرۆڤایەتی بەخۆیەوەی بینیوە، بەدواكەوتوویی لەشوێنی خۆیدا مایەوە.

ئەو هەنگاوە پڕ ئازایەتییەی ئۆجەلان نای، لەراستیدا بنەمای تێكشكاندنی ئەو هاوسەنگییەیە، كە هەنگاوەكە هەرچەندە سەرەتاییە، بەڵام دەكرێت ببێنە هەنگاوێكی سەرەتای بۆ قۆناغێكی زۆر گرنگ لەمێژووی كوردو ئەو وڵاتانەی كوردستانیان بەسەر دابەشكراوە، ئەوەی لەو بڕیارەی ئۆجەلاندا زۆر گرنگ بوو، ئەوەیە، كە بەوپەڕی متمانە بەخۆبوونەوە رایگەیاند، ئەو ئامادەیە بەرپرسیارییەتی ئەو قۆناغە هەڵبگرێت، ئەمە رووداوێكی نوێ بوو لەمێژووی سیاسی كوردو تا ئێستا هیچ سەركردەیەكی كوردی و تەنانەت هیچ هیچ كوردیش ئامادە نەبووە بەرپرسیارییەتی قۆناغەكەی خۆی هەڵبگرێت و هەمیشە شكستەكانیان خستۆتە ئەستۆی هێزەكانی دەرەوەی خۆیان، بەم شێوەیە هەوڵیانداوە لەلایەک خۆیان پیرۆز بكەن، لەلایەكی تر خۆیان لەبەرپرسیارییەتی مێژوویی بدزنەوە، كە دیارە بەشێكی هەرە گەورەی شكستەكانیش دەكەوێتە ئەستۆی ئەوان!. 

سەركردەكان و بنەماڵە سیاسییەكانی كوردستان لەم دوو سەدەیەی دوایدا، هۆكاری سەرەكی ئەو شكستانە بووینەو ئەو ئەزموونەی ئەمڕۆ لە هەرێمی كوردستان بەڕێوە دەچێت باشترین بەڵگەیە بۆ سەلماندنی ئەو راستییە، لەكاتێكدا خەڵكی كوردستان ئامادەی هەموو قوربانیدانێك بووە، ئەوان بوونەتە چاوساغ و پێش سوپای داگیركەران كەوتوون، تەنانەت لەهەستیارترین و ترسناكترین قۆناغەكاندا لەپێناو پاراستنی گیان وئەو موڵك و ماڵەی دزیویانە خەڵكیان بەتەنیا لەگۆڕەپانەكە جێهێشتووەو گورگان خواردوویان كردووە، ئامادە نەبووینە بەرپرسیارییەتەكە هەڵگرن و هەمیشە لایەكیان دیاریكردووە، كورد گوتەنی شانەكەی لەسەریدا بشكێننەوە.

ئەم خووە لەناو رۆشنبیران و مێژوونوسانی كوردیش رەنگیداوەتەوە، كاتێك باس لەمێژووی كورد و شكستەكانی دەكەن، هەمیشە لەدەرەوەی كورد خۆی و ئەو سەركردانەوە بەدوای هۆكاری شكستەكاندا دەگەڕێن، ئەمەش بۆتە هۆی ئەوەی ئەو لاپەڕە پڕ درۆو دەلەسانەی بەناوی بزووتنەوەی رزگاریخوازی كوردو مێژووی نوێ و هاورچەخەوە نوسراوەتەوە، نەك ببنە بنەمایەك بۆ بەخۆداچوونەوەو چارەسەركردنی كەموكوڕییەكان، بەڵكو رێگە بۆ شكست و دۆڕاندنی گەورەتر خۆش بکەن.

هەنگاونان بەرەو سووتاندنی چەكەكان دوو دەرهاویشتەی گرنگی لێدەكەوێتەوە، لەلایەك بۆ هەموو دونیای روون دەكاتەوە، كە كورد حەزی لەئاشتییەو لەهەموو چركەساتێكدا ئامادەیە دەرگای ئاشتی بخاتە سەر پشت، سەرباری ئەوەی لایەنەكانی تر بەردەوامن لەبۆردومان ورەشەكوژی خەڵك و سووتماككردنی خاكی كوردستان، لەلایەكی تر داگیركەرانی كوردستان دەخاتە  بەردەم دۆخێكی نەخوازراوەوە، كە بوون و مانەوەی خۆیان لەسەر كاركردتی تڤەنگەكانی كوردەوە هەڵچنیوە! ناچاریکردن، كە دەبێت یا بەپیر ئەو دەستپێشخەریییەوە بچن و ئەوانیش چەكەكانیان بێدەنگ بكەن، كە ئەمە كارێكی ئاسان نییە، چونكە لەبنەڕەتدا ئیرادەی بێدەنگكردنی چەكەكان لەدەست خۆیاندا نییە، یا دەبێت یا دژی دەستپێشخەرییەكە بووەستنەوە، كە ئەمەش بەهەمان شێوە وابەستەیە بە هاوكێشەیەكی ئاڵۆزی هەرێمییەوە بەتەنیا ناتوانن بڕیاری لێبدەن، هاوكات بیدەنگكردنی تڤەنگەكان بەتەنیا پەیوەندی بەو دەولەتانەو  كوردیشەوە نییە، بەڵكو چارەنووسی ژمارەیەكی ئیجگار زۆر لەكارگەكانی چەکەوە بەندە، شەڕیش پەیوەستە بە دەنگ و تەقەی ئەو تڤەنگانەوە، ئەمەیە وایكردووە هەرچەندە كورد لەباكوور دەیەوێت هەنگاوەكانی ئاشتی خێراتر بكات، دەولەتی توركیا تا ئێستا جگە لەهەندێگ وتارو لێدوانی فریودەرانە، هیچ هەنگاوێكی كردەیی وای نەناوە، كەبەراورد بە هەنگاوەكانی كورد بكرێت.
هەنگاوی بێدەنگكردنی چەكەكان رەنگ بێت رووبەڕووی زۆر ئالنگاری گەورەبێتەوە، بەڵام هەنگاوێكە بەرەو رێگە راستەكە، لەگەڵ ئەوەشدا ناكرێت بەشێوەیەكی سادە لێی بڕوانرێت، كە بەرژەوەندی چەندین بازرگانی شەڕی نێوەخۆو دەرەكی دەخاتە مەترسییەوە، نانی چەندین و هیزو كەسایەتی و لایەنی سیاسی دەبڕێت، كە بەندە لەسەر تەقەو هاواری ئەو تڤەنگانەوە، بۆیە لەپاڵ ئەگەری سەركەوتنی ئاشتی، كە ئەگەرێكی زۆر لاوازە، دەبێت چاوەڕوانی گۆرانكاری زۆر ترسناك بكەین، بەتایبەتیش لەكاتێكدا گەورەترین دەستكەوتی كوردی لەرووی یاساییەوە، كە هەریمی كوردستانە، كەوتۆتە گیانەڵاو لەقۆناغەكانی كۆتایی خۆیدایە. دەبێت كورد رێزی كات بگرێت  دەرفەتی ئەوە نەداتە دەولەتی توركیا شەڕی كاتی لەگەڵ بكات و چاوەڕوانی دەرفەتێك بكات بۆئەوەی ریسەكەی لێبكاتەوە خوری، كە مێژووی توركەكان پڕییەتی لەم جۆرە هەڵوێستانە.