نیشانەکانی شەڕی دووهەمی نێوان ئیسرائیل و رژیمی داگیرکەری ئێران
هیواساعدی

بەداخەوە هەموو بەڵگە و ئاماژەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە رژیمی داگیرکەری ئێران جارێکی دیکە وڵات و گەلەکەی بەرەو شەڕێکی دیکە لەگەڵ ئیسرائیل پاڵ دەنێت.

سیاسەتەکانی ئێستا جیاوازییەکی بەرچاویان لەگەڵ ڕابردوودا نییە: ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ ئەمریکا بەردەوامە، دانوستانە ئەتۆمییەکان وەستاون، هاوکارییەکانی لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی ڕاگیراون، هەروەها پەیوەندییەکانی لەگەڵ سێ زلهێزی ئەوروپی بە ڕێژەیەکی مەترسیدار تێکچووە.

هەموو ئەم حاڵەتانە ئەوە دەردەخەن کە وردە وردە ڕێگای دیپلۆماسی دەگیرێت و وەک ئەزموونی مێژوویی دەرکەوتووە، داخستنی دەرگای دیپلۆماسی دەبێتە هۆی کردنەوەی ڕێگای شەڕ.

لە ئێستادا نەک هەر نیشانەیەک بۆ ئامادەیی جیددی بۆ دانوستان لە لایەن کۆماری ئیسلامییەوە نییە، بەڵکوو ئەمریکا هەڵوێستێکی تەواو باڵاتر و جیاوازیشی گرتۆتەبەر.

دۆناڵد ترەمپ بە ڕوونی ڕایگەیاندووە کە واشنتۆن چیتر پێویستی دانوستان نابینێت مەگەر کۆماری ئیسلامی ڕازی نەبێت بە تەسلیمبوونی تەواو. لە لایەکی دیکەوە، هێرشەکان بۆ سەر دامەزراوە ئەتۆمییەکانی کۆماری ئیسلامی، سوودێکی ستراتیژی نوێی بۆ ئەمریکا دابین کردووە.

لە وەها هەلومەرجێکدا قسەکانی عەباس عەراقچی وەزیری دەرەوەی کۆماری ئیسلامیش ئاماژەن بۆ نائومێدی لە دانوستانەکان. ناوبراو داوای گەرەنتی لە ئەمریکا کردووە کە لە داهاتوودا هێرش ناکاتە سەر ئێران، بەڵام ئەو جۆرە گەرەنتیانە لە ئەدەبیاتی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان بێمانان و ئەمریکا هیچ هۆکارێک نابینێت بۆ دابینکردنی.

لە لایەکی دیکەشەوە ئیسرائیل بە شێوەیەکی جدی هەستیارە بە سیاسەت و پلانەکانی کۆماری ئیسلامی. بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل ڕایگەیاند کە کۆماری ئیسلامی هێشتا بە دوای دەستکەوتنی چەکی ئەتۆمیدایە و لە ئەگەری دەستکەوتنی چەکی ئەتۆمیش دژی ئیسرائیل بەکاری دەهێنێت. بۆیە لە ڕوانگەی تەلئەبیبەوە، کۆماری ئیسلامی نابێت لە ژیاندا بمێنێتەوە.

لە ڕوانگەی ئیسرائیلەوە، هەڕەشەی رژیمی داگیرکەری ئێران نەک تەنیا لە بەرنامە ئەتۆمییەکەیدا بەڵکو لە توانای مووشەکی و تۆڕی بە وەکالەتی ناوچەییشدایە. تاکە بەشێک لەو هێزە کە توانی لە شەڕی ١٢ ڕۆژەدا زیان بە ئیسرائیل بگەیەنێت، هێزی مووشەکی سوپای پاسداران بوو. سەرەڕای ڕێگریکردن لە زۆربەی مووشەکەکان، ئیسرائیل بە باشی دەزانێت کە ئەم توانایە دەتوانێت لە داهاتوودا مەترسییەکی جددیتر دروست بکات، بە تایبەت ئەگەر سەری جەنگی ناتەقلیدی یان ئەتۆمی لەگەڵدا بێت. هەر بەم هۆیەشەوە ناتانیاهۆ ڕایگەیاندووە کە کۆماری ئیسلامی ناتوانێت مووشەکی هەبێت کە مەودای زیاتر لە ٤٨٢ کیلۆمەتر بێت.

هۆکارەکانی زیادبوونی ئەگەری شەڕی دووەم

شیکاری بارودۆخی ئێستای گشتی دەریدەخات کە ئەگەری نوێبوونەوەی ململانێ زۆر و جدییە. هەندێک لە هۆکارە گرنگەکان بریتین لە:
- ڕاگرتنی دانوستانەکانی کۆماری ئیسلامی و ئەمریکا و نەبوونی ئاسۆی زیندووکردنەوەی ڕێککەوتنەکە؛
- تێکچوونی پەیوەندییەکان لەگەڵ ئەوروپا و ئاژانس و شانازیی گشتیی بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی لەدژی ڕۆژئاوا؛
- جەختکردنەوەی دووبارەی ئیسرائیل لەسەر پێویستی ڕاگرتنی بەرنامەی پیتاندنی ئەتۆمی و مووشەکی بالیستیکی ئێران؛
- ئیرادەی ئیسرائیل بۆ پێشگرتن لە بنیاتنانەوەی توانا بەرگرییەکانی کۆماری ئیسلامی لە دوای زیانە قورسەکان؛

G A, [7/15/2025 6:50 PM]
- درێژەی لێدوانە گشتییەکانی سەرانی کۆماری ئیسلامی سەبارەت بە لەناوبردنی ئیسرائیل و پڕچەککردنی گرووپە بە وەکالەت.

بە پێچەوانەی هەندێک قسە و باس، پێناچێت چین و ڕووسیا لە دۆخێکی شەڕدا هاوکاری کاریگەر بە کۆماری ئیسلامی بکەن. ئەوان زیاتر خەمی بەرژەوەندییە ئابووری و جیۆپۆلەتیکییەکانیانن نەک بەشداریکردن لە ململانێی ڕاستەوخۆ.

خاڵی بەداخ لێرەدا ئەوەیە کە هەر شەڕێکی نوێ گەلی ئێران دەگرێتەوە. ئەوانەن کە باجی سیاسەتە هەڵەکانی کۆماری ئیسلامی و شانازی بێ ئاکام و دوژمنایەتی بێکۆتایی بەرامبەر ئەمریکا و ئیسرائیل دەدەن.

لە کاتێکدا زۆرێک لە وڵاتانی دیکەی ئیسلامی چارەنووسی نەتەوەیی خۆیان بە ململانێیەک لەگەڵ ئیسرائیل نەبەستووەتەوە، کۆماری ئیسلامی بەردەوامە لە بینینی خۆی وەک ئەو کەسەی کە ئەرکی لەناوبردنی ئیسرائیلی پێسپێردراوە؛ ئەرکێک کە وڵات و گەلەکەی بەرەو گۆشەگیری و سزا و شەڕ کەوتووە.

ئەگەر سیاسەتە ناوچەیی و نێودەوڵەتییەکانی کۆماری ئیسلامی نەگۆڕدرێن، و هیچ نیشانەیەک بۆ گۆڕانیان نەمابێت، بەداخەوە شەڕی سێیەم لە ژیانی کۆماری ئیسلامیدا مومکین دەبێت؛ شەڕێک کە هیچ پاساوێکی عەقڵانی بۆی نییە، تەنها لە مێشکی گروپێکدا نەبێت کە مانەوەی خۆیان لە لەناوبردنی ئەوانی دیکەدا پێناسە کردووە.