خەدیجە ئەسکەندەر

هەر لە سەرەتادا و لەگەڵ بەردەوامیی شەڕی غەززە، شۆکبوونێکی سیاسی سەرانسەری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی گرتووەتەوە، وەڵامدانەوەی هەرێمێك نەک بەهۆی قەبارەکەیەوە، بەڵکو بەهۆی بێدەنگی ستراتیژییەکەیەوە جیاواز بووە، کورد. لە سەرانسەری عێراق و لە ناو بازنەی سیاسی کورد بە شێوەیەکی بەرفراوانتر، کاردانەوەکان بەرامبەر بە شەڕی ئیسرائیل – حەماس بە شێوەیەکی ئاگایانە بووە، بە لێدوانی فەرمیی بێدەنگ و خۆپیشاندانی گشتی سنووردار و زمانی دیپلۆماسی ورد دیاری کراوە.

بەڵام ئەم بێدەنگییە بەمانای بێباکی نییە. ڕەنگدانەوەی گرژییەکی قووڵترە لە ناو شوناسی سیاسی کورددا: ڕاکێشانی نێوان هاوسۆزی مێژوویی بۆ گەلی فەلەستین، هاوئاهەنگی ستراتیژی لەگەڵ زلهێزەکانی ناوچەکە و پێویستییەکی زۆر بە مانەوەی سیاسی لە ناوچەیەکی ناسەقامگیردا.

دەیان ساڵە خەباتی کورد بۆ ئۆتۆنۆمی و دانپێدانان هاوتەریب بووە لەگەڵ خەباتی فەلەستینییەکان. هەردوو گەلەکە بێ دەوڵەتن، پارچە پارچە بوون و زۆرجار لەلایەن زلهێزە ناوچەییەکانەوە دەستوەردان لە کارەکانییاندا دەکرێن. پێکهاتە کوردییەکان بە تایبەت لە ساڵانی نەوەدەکان و سەرەتای ساڵانی ٢٠٠٠ هاوسۆزیی خۆیان بۆ گەلی فەلەستین دەربڕی. لە بزووتنەوە فەرهەنگی و خوێندکارییەکاندا ئاڵای فەلەستین لە پاڵ ئاڵای کورددا هەڵدەکرا. دۆزی چەوساوەکان بە قووڵی دەنگی دایەوە لەگەڵ گەلێک کە خۆیان بەرگەی زەوتکردن و زۆر شتییان گرتووە.

بێدەنگی وەک ستراتیژی
سەرکردایەتی هەرێم دەمێکە دانی بەوەدا ناوە کە دەبێت هاوسەنگیی سۆزداری لەگەڵ دیپلۆماسی هاوسەنگ بێت. لە ماوەی دوو دەیەی ڕابردوودا، حکومەتی هەرێم پەیوەندییەکی بێدەنگ بەڵام ماناداری لەگەڵ ئیسرائیلدا دروستکردووە، لە هاوکاری هەواڵگرییەوە تا بازرگانی، بەتایبەتی لە کەرتی وزەدا. ئەم پەیوەندیانە، هەرچەندە بەشێوەیەکی فەرمی دانیان پێدا نەنراوە، بەڵام نهێنییەکی ئاشکرایە. ئیسرائیل لە بەرامبەردا یەکێک بووە لەو کەمترین وڵاتانەی کە بە دەنگی بەرز پشتیوانی لە خواستەکانی کورد بۆ سەربەخۆیی کردووە لەکاتی ڕێفراندۆم بۆ سەربەخۆیی. 

لەم چوارچێوەیەدا، گرتنەبەری هەڵوێستێکی گشتی بەهێز لە بەرژەوەندی حەماس یان تەنانەت دەسەڵاتی فەلەستین مەترسی نامۆبوونی لایەنگرێکی دەگمەنی نێودەوڵەتی دەبێت. هەروەها دەتوانێت کار بکاتە سەر درووستبوونی گرژییەکان لەگەڵ ئێرانی دراوسێدا، کە بە گومانەوە سەیری هاوکارییەکانی ئیسرائیل-کورد دەکات و لە ڕێگەی چەکدارە پرۆکسییەکان (بە وەکالەت) کاریگەریی خۆی لە ناوخۆی عێراقدا فراوانتر کردووە.

لە نێوان تاران و تەلئەبیبدا
پشتیوانی ئێران لە گروپی حەماس و هەڵوێستی بەرفراوانی دژە ئیسرائیل، وەڵامدانەوەی فراوانتری ناوچەیی بۆ شەڕی غەززە لە قاڵب داوە. بۆ کوتلە شیعەکانی عێراق کە هاوپەیمان و هاو ئایدییان لەگەڵ تاران، ئیدانەکردنی ئیسرائیل و ستایشکردنی بەرخۆدانی فەلەستین، هەم ئایدیۆلۆژییە و هەم ستراتیژییە. بەڵام کوردەکان یەکڕیزی ئایدیۆلۆژییان لەگەڵ ئێراندا نییە، هەروەها هەرێمی کوردستان سنوورێکی درێژ و گرژی لەگەڵ ئێراندا هەیە. هەر تێڕوانینێک بۆ نزیکبوونەوە لە ئیسرائیل دەتوانێت هەڕەشەی سەربازی، فشاری ئابووری، یان ناسەقامگیرییەکی شاراوە بهێنێتە ئاراوە. هەرچەندە  هێرشەکانی فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکانی ئێران بۆ سەر پێگەکانی کورد لە ناوخۆی عێراق هێشتا تازەیە،بەم شێوەیە بێدەنگی دەبێتە جۆرێک لە قسەکردنی ستراتیژی.

هەروەها گرنگە جیاوازی بکرێت لە نێوان هەڵوێستە فەرمییەکان و هەستی گشتی. لە میدیای کوردی و کۆمەڵگەی مەدەنی و تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا دەربڕینی هاوسۆزی بۆ غەززە بە شێوەیەکی بەرچاو بەربڵاوە. نیگەرانییە مرۆییەکان، توڕەیی لە قوربانیانی مەدەنی و ڕەخنەگرتن لە کردەوەکانی ئیسرائیل زۆرجار لەلایەن چالاکوانان، ڕۆژنامەنووسان و هاووڵاتیانی کوردەوە ئاماژەیان پێدەکرێت بە توندی. 

ئەم جیاوازییە تیشک دەخاتە سەر بۆشایییەکی گەشەسەندوو لە نێوان ناسنامەی بنەڕەتی و ستراتیژی سیاسی ئاستی باڵا. لە کاتێکدا سەرکردە کوردەکان لەسەر ڕێچکەیەکی توندی دیپلۆماسی دەڕۆن، زۆرێک لە کوردەکان بەردەوامن لە چاودێریکردنی  دۆزی فەلەستین بە دادپەروەرانە و لە ڕووی ئەخلاقییەوە.
لە ناوەڕۆکدا وەڵامدانەوەی کوردەکان بۆ شەڕی غەززە ڕەنگدانەوەی بێدەوڵەتیی ئەوانە. چونکە کورد بەبێ دەوڵەتێکی خاوەن سەروەری دەبێت بەردەوام هەموو جوڵەیەک، هەموو لێدوانێک، لە بەرامبەر مەترسییەکانی وروژاندنی دراوسێ بەهێزەکان و یان هاوپەیمانەکان سەنگ بکات. لەم یارییە جیۆپۆلەتیکی ناوچەییەدا، زۆرجار ئایدیالیزم ملکەچی پراگماتیزم دەبێت.
لەگەڵ ئەوەشدا ئەم دیپلۆماسییە ئاگاییانە ڕەنگە قۆناغێکی نوێش لە پەرەسەندنی سیاسی کورددا بهێنێتە بوون، قۆناغێک کە هێماسازی جێگەی خۆی بە دەوڵەتسازیدا دەدات، بۆیە هەڵوێستی کوردەکان سەبارەت بە شەڕی غەززە بەواتای بێباکبوون نایەت، بەڵکو قەبارەدانانێکی وردی هاوسۆزی و بێدەنگی و ستراتیژییە. ئاڵۆزی گەلێک نیشان دەدات کە هێشتا ڕێگەی خۆی بە ناوچەیەکی دوژمنکارانەدا دەڕوات و هەوڵدەدات بۆ شەرعیەت و هاوسەنگکردنی ناسنامە لەگەڵ دیپلۆماسی.