ئومێد حەمە عەلی

هەر حەزمكرد سەرنجێك لەبارەی ئەم سۆسیال دیموكراتەوە بنوسم و بزانم بێرنشتێین كە وەك باوكی ڕۆحییەكەی دەناسرێت مەبەستی بووە چی بكات و چ شتێكی لە ماركسیزمدا گۆڕیوە، یان دەستكاریكردووە بۆ ئەوەی بە بڕوای خۆی یارمەتیدەربێت لە بەدیهێنانی ئامانجەكانیدا. هەڵبەت بێرنشتێین تیۆرسێنێكی گەورەی سۆسیالیزمی دیموكراتییە، چالاك و ئەكتیڤیستێكی سیاسی ئەڵمانییە. نامەوێت لێرەدا بۆ ناو ئەو باسوخواسە فەلسەفی و ئایدۆلۆژییە بگەڕێمەوە. سەرنجێكی ئەوها كورت و تەنزاوی تەنیا پێویستی بەوەیە گەوهەریترین تێز و دیدگای بێرنشتێین بزانین و لەو گاڵتەجاڕی و كۆمیدیا كوشندەیەش تێبگەین، كە لە ژێر ناو و ناونیشانی ئەو هزر و ئایدیایەدا بانگەشە و باسیدەكرێت. 

ئەم بیرمەندە گۆڕانێكی گەورە و گواستنەوەیەكی ڕیشەیی لە ئایدۆلۆژیای ماركسیزمدا ئەنجامدەدات، بۆ ئەوەی تووشی هەڵە نەبم، ئەوە دەستنیشاندەكەم، كە چی دەستكاریكردووە و بۆچی جەوهەرییە. میكانیزم و ئامڕازی گۆڕینی دونیا، كۆمەڵگە، بوارە جیاوازەكانی سیاسی، ئابوری و كۆمەڵایەتی لە هەموو ئایدۆلۆژیا و هزر و فەلسەفەیەكدا بەشێكی جەوهەریی و ڕیشەییە لە كۆی تێڕوانین و بەرخوردی ئەو ئایدۆلۆژیا، یان فەلسەفەیە لەتەك كۆی دیاردەكانی جیهان و كۆمەڵگەدا. كەواتە ئێستا دەبێ بزانین بێرنشتێین دەستیبردووە بۆ ئامڕاز و میكانیزمی ماركسیزم بۆ گۆڕانكاری، كە خۆی لەسەر شۆڕشی كرێكاری توندوتیژانە دامەزراندووە و بەرخورد نەكردن و ڕەتكردنەوەی ڕیشەییانەی سەردەمی سەرمایەداری و دیاردە و ئامڕازەكانیەتی. بەڵام باوكی ڕۆحی سۆسیال دیموكرات ئەم ئامڕاز و میكانیزم و تێڕوانینەی گۆڕی و گووتی سیستمێكی نوێی بەتەواوی جیاواز لە سیستمی بۆرژوازی تەنیا لە ڕێگەی داهێنان و بونیادنانەوە ئەبێت، نەك توندوتیژی، لە ڕێگەی چالاكی ڕیفۆرمخوازانەوە سیستمی كۆن چاكدەكرێ، ئەمەش پێش هەر شتێك بە فراوانكردن و بەهێزكردنی دیموكراتی بەدیدەهێندرێت. 

با سەرنج بدەینە دوو خاڵی بنەڕەتی، كە بێرنشتێین بە شێوە تەنزئامێزەكەی ئێمە بۆی هاتۆتە كوردستان و ئەیەوێت بێبەریبوونی خۆی لەم درۆیە ڕابگەیەنێت كە بەناوی سۆسیال دیموكراتەوە دەكرێت. یەكەم شت دەرچوون و نكوڵیكردنە لە میكانیزم و ئامڕازی توندوتیژی و ئاواكردنی سۆسیالیزمێكی دیموكراتییە، بەكارهێنانی ئامڕازی ناتوندوتیژی و داهێنان و بونیادنانە لە بەرخودانی پارتە سیاسی و جوڵانەوە كۆمەڵایەتییە سۆسیالیستەكاندا. ئەم ڕەوایەتیدانە بە ناتوندوتیژی و داهێنان و دیموكراسی گۆڕینێكی جەوهەریبووە و لەهەمانكاتدا مەرج و بناغەیەكی خۆلێلانەدراوی هەموو ئاڕاستە و جوڵانەوە و پارتێكی سۆسیال دیموكراتە، خۆ ئەگەر پێچەوانەی ئەمە بوو، ئەوە تەنیا درۆیەكی گەورە ئەمێنێتەوە، كە تەنیا مرۆڤە گوناحەكان لە ڕووی ئاوەز و بیر و ڕەوشتیشەوە باوەڕی پێدەكەن، یان خۆیانی لێگێلدەكەن. دووەم شت كە زۆر گرینگە و زیاتر پێگیریی بێرنشتێینی باوكی ڕۆحی سۆسیال دیموكرات قووڵدەكاتەوە، ئەو بایەخدان و بە بنەماكردنەی دیموكراتییە، بە شێوەیەك مەرجی بەدیهێنانی سیستمێكی تازە ئەبەستێتەوە بە فراوانكردن و بەهێزكردنی دیموكراتییەوە. دیموكراتی هەم مەرجە و هەم ڕێگە و میكانیزمی گۆڕانكارییە لە سۆسیال دیموكراتیدا. 

هەرچەند گەڕام باوكی ڕۆحی سۆسیال دیموكرات تەنانەت ئاماژەیەكی بچوكیشی بۆ بەكارهێنانی دەبابە و مودەڕەعە و چەكیی سوكیش نەكردبوو لە ململانێی سیاسی نێوان دوو پارتی سیاسی، یان بۆ دەستگیركردنی تۆمەتبارێك لەسایەی دەسەڵاتی سۆسیال دیموكراتدا. ئەمە زۆر ڕوونە لەبەرئەوەیە، كە توندوتیژی ڕێگەیەكی ڕەتكراوەیە و بە هیچ شێوەیەك لەتەك ئایدیاكانی سۆسیال دیموكراتدا ناگونجێت. ئەم دۆخە بانگەرایی و سەربازگەرایی و توندوتیژییە لە ڕووبەری سیاسی ئێمەدا، نەك هەر شوێنێكی بۆ چەمكەكانی سۆسیال دیموكراتی و پرەنسیپی دیموكراتی تا ئەندازەیەكی ترسناك بچوك بچوك كردۆتەوە، هەر بەشێوەیەكی سیستماتیك و فاشیستی خەریكی بێڕێزیكردن و بنپێخستنی هەموو واتا بنچینەییەكانی ئەو چەمكانەیە، كە دەیان كۆنفرانس و كۆنگرە و دیبەیت و پارتی سیاسی بۆ سازكراوە