ئومێد حەمە عەلی

 ئەوەی لە كوردستان ڕوودەدات شەڕی سیاسی یەكتر سڕینەوەیە، خۆزگە وانەبوایە و شەڕی سەروەری یاسا بوایە. ئەگەر یەك چركەسات بتوانین خەون بە سەروەری یاسا و ئازادی دادگاوە ببینین، بەدڵنیایی هیچ كەسێك نییە نەزانێت كە ئەوانەی لە هەنگاوی یەكەمدا پێویستە دەستگیربكرێن و ببرێنە بەردەم دادگا، هەموو ئەوانەن ئێستا فەرمانڕەوان و پاش ئەوانیش ئەوانیتر، كە سەروەت و سامان و هێزی سیاسی و دارایی خۆیان بەشێوەیەكی نائاسایی، نا-یاسایی و گوماناوی پەیاكردووە. 

وڵاتەكە لەو پەڕی خراپیدایە، كۆمەڵگەی ئێمە لە ئاستێكی ترسناكی بێ دەرامەتی و جۆرێك برسییەتیدایە، پەیوەندی كۆمەڵگەی ئێمە و سیاسەت و حیزبەكان لە دۆخێكی قەیراناوی و خراپدایە، لەبری هەوڵی چارەسەری ئەو هەموو كێشە و دەردە كوشندەیە، دەسەڵاتی هەر دوو حیزب تەنیا بیر و خەیاڵیان لەسەر بەكارهێنانی دادگایە بۆ خاڵیكردنەوەی ڕقی خۆیان بەرانبەر چالاكوان و ڕۆژنامە نوسان و سیاسییە نەیارەكانی خۆیان. یاسا و دادگا ئێستا هەم ئامڕازن و هەم بانگەشەن و ڕۆڵی چەواشەكارییان پێدەگێڕن، تا وای نیشانبدەن ئەو كردەوە فاشیستی و ناشارستانییانە هەوڵی چەسپاندنی یاسا و دادپەروەرین، هەڵبەت زۆرێك لەوانەی لە دەسەڵات و لە بەشێكی ئۆپۆزسیۆنن بە ئاستی جیاواز دەبوو زۆر دەمێكە لە دادگا و زیندانەكان بوونایە، هیچی ئەمە نەكراوە، لەبەر ئەوەی سیستمە سیاسی و دوو پایە ترسناكەكەی فەرمانڕەوایی باشوری كوردستان لە جەوهەریاندا دژ بە هەموو بنەمایەكی دیموكراتی و بانگەشە ساختەكانی خۆشیانن لەبارەی قەبوڵكردنی فرەیی سیاسییەوە. 

هەر بۆیە كێشەكە ئەوە نییە ئەو كەسانەی ڕووبەڕووی گرتن و پەلاماردان و ڕاوەدونان و كوشتنیش دەبنەوە هەندێكیان شایەنی ئەوە نەبووبن ڕووبەڕووی دادگا بكرێنەوە، بەڵكو كێشەكە قووڵتر و ترسناكترە، هەر ئەمەشە وادەكات بەكارهێنانی دادگا لەم چركەساتەدا لەبری ڕەوایەتی پێچەوانەكەی دروستدەكات و ڕێك دەبێتە ئامڕازێكی ئاسان و ڕەوایەتیپێدەر و یارمەتیدەری پڕۆسەی چەواشەكردنی كۆمەڵگە لەبارەی ڕاستەقینەی نیازی دەسەڵاتدارانەوە، دادگا و یاسا بوونەتە پەردەیەك لەم ساتەدا دەدرێنە سەر نیازی فاشیستی و ڕقی كەسی و سیاسی و حیزبیدا بەرانبەر نەیارانی ناو گۆڕەپانی سیاسی، كە پێویستبوو بەشێوە دیموكراتییەكەی ئەو ململانێیە بەڕێوە بچوایە. بەڵام زۆر ڕوونە ئەم ئەقڵیەتەی فەرمانڕەوای وڵاتەكەمانە هەمان ئەقڵی چەوسێنەر و چەقگەرا و دژ بە دیموكراتییە، كە بە دڵنیایی كۆمەڵێك مرۆڤی نامۆ بە جیاوازی و ترساو لە فرەیی و غەرقبوو لە غەریزەی دەسەڵات و گەندەڵی و ڕەهەندە جیاوازەكانی ناو دەسەڵاتدا، خاوەندارێتی دەكەن. 

 ئەگەر  سەرنجێكی مێژووی ئەم چەند ساڵەی پێشوو بدەینەوە، ئاسانە ئەم  دیاردەی بەكارهێنانی دادگا و هێزە (حكومییەكان) بۆ یەكلاكردنەوە و جێبەجێكردنی ویستی سڕینەوە و لەناوبردنی نەیاری سیاسی، ببینین. 

  ئەوانەی بەپێی كردەوە و تاوان و پێشێلكاریی و گەندەڵییەكانیان لەباشوری كوردستاندا دەبوو ئێستا لە زیندان بوونایە زۆر زۆرن، بەداخەوە زۆربەی ئەوانە لەناو ڕووبەری سیاسی و حیزبیدا لە دەسەڵاتدان و هەر خۆیان وڵات و یاساكانیان لەدەستدایە. بۆیە هەتا ئەم دۆخە وابێت دامەزراوەكانی حكومەت و حوكمڕانی ناتوانن جێبەجێكاری یاسا و دادپەروەری یاساییبن، هەتا ئەم چركە ساتە دامەزراوەكانی ئەم وڵاتە تەنیا ئامڕازی جێبەجێكردن و بەدیهێنانی خواست و فەرمانی دەسەڵاتدارانن. 

 ئەم پەلامار و ڕووداوانە تەنیا ڕووی لەو چەند سەرۆك حیزب و سیاسی و ڕۆژنامەنوس و چالاكوانە نییە، كە ئێستا ڕووبەڕووی زەبروزەنگ و ئامڕازی دادگا و یاسا بوونەتەوە، بە دڵنیایی ئەمە نیاز و هەوڵێكە بۆ زیاتر یەكڕەنگكردنی كۆمەڵگەی ئێمە و زیاتر چەسپاندنی پایەكانی ستەمكاری و فەرمانڕەوایی تاكڕەوی و لێدانە لە هەموو جوڵانەوەی ئۆپۆزسیۆن.