]
شەهیدبوونی "ژینا ئەمینی"،ئەم کچە کوردە، ئومێدبەخش و ئیلهامبەخشە بۆ شۆڕشێکی ئیپیستمۆلۆژی و سیاسی
 بۆ ئێران و داهاتووی وڵاتانی ناوچەکە

د. لۆقمان قەنبەری

شەهیدبوونی "ژینا ئەمینی"، ئەم کچە کوردە، ئومێدبەخش و ئیلهامبەخشە بۆ شۆڕشێکی ئیپیستمۆلۆژی و سیاسی بۆ ئێران و داهاتووی وڵاتانی ناوچەکە. لەم پێوەندییەدا دروشمی "ژن، ژیان و ئازادی" کە بووەتە دروشمی هاوبەشی ناڕازییان لە سەرانسەری ئێران، ئاماژەیەکی باشە بۆ ئەم گۆڕانکارییە ئیپیستمۆلۆژییە کە بێ گومان لە داهاتوویەکی نزیکدا دەبێتە هۆی شۆڕشێکی سیاسی. جێگای سەرنجە کە کورد وەک دەستپێشخەری ئەم گۆڕانکارییە ئیپیستمۆلۆژییە، لە هەموو نەتەوەیەکی دیکەی ناوچەکە زیاتر قوربانی داوە. بۆیە کەس ناتوانێ نکۆڵی لە ڕۆڵی ناوازەی کورد و بەتایبەت ژنان و لاوانی کورد لە بزووتنەوەی شۆڕشگێڕانەی ئەم دواییە لە ئێران بکات.

بەڵام گرنگە ئاماژە بە چەند خاڵێکی گرنگ سەبارەت بە هۆکار و سروشتی بزووتنەوەکانی ئەم دواییە " ژن، ژیان، ئازادی "لە ئێران بکەین. بێ گومان خێرایی بزووتنەوە شۆڕشگێڕییەکانی ئەم دواییە لە ئێران بە شێوەی خۆی زۆر جێگای سەرنجە. لە ڕاستیدا بزووتنەوە جەماوەرییەکانی ئەم دواییە لە ئێراندا ناتوانرێت لە چوارچێوەی بزووتنەوە کۆمەڵایەتییە کلاسیکییەکاندا شی بکرێتەوە، چونکە ئەم بزووتنەوەیە دەرئەنجامی جۆرێک لە گۆڕانکاری لە کولتووری سیاسی، پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان و هەروەها خەباتێک بوو کە بۆ دیاریکردنی مافی چارەی خۆنووسین ڕوویدا.

بزووتنەوە شۆڕشگێڕییەکانی ئەم دواییە دەرئەنجامی ٤٠ ساڵ هەڵاواردن و گەندەڵی و نایەکسانی و چەوساندنەوەی هاووڵاتیانی ئازادیخواز و کەمینە نەتەوەیی و ئایینییەکان بوو.
دەکرێ بڵێین "بزووتنەوەی ژینا" کاردانەوەیەکە بەرامبەر بە پێشێلکارییە بێشومارەکانی حکومەت لە بوارەکانی ئابووری، مافی مرۆڤ، ژینگە، مافە کۆمەڵایەتی و کولتوورییەکان، مافی خەڵک، مافە ئایینیەکان. 

بێ گومان کاتێک سیستمێکی سیاسی خۆی بە پابەندی ئەو گرێبەستە کۆمەڵایەتییە نابینێت کە لە ئەنجامی ئیرادەی گشتییەوە سەرچاوەی گرتووە، خۆی زۆر بە بەرپرسیار نازانێت بەرامبەر بە داواکاری و ناڕەزایەتییەکانی خەڵک و ئەم بێ بەرپرسیارێتییەی حکومەت و نەبوونی توانای تێپەڕاندنی ئەو قەیرانە بێشومارانەی ڕووبەڕووی کۆمەڵگا بووەتەوە، بووەتە هۆی بڵاوبوونەوەی ناڕەزایەتی و بزووتنەوە شۆڕشگێڕییەکان  له ئێران.

نابێ ئەوە لەبیر بکرێت کە لە بزووتنەوەکانی چەند دەیەی ڕابردوودا خۆپیشاندەران زۆرتر ئەرکە حکومییەکانیان کردە ئامانج و داواکارییەکانیان سەندیکاکان بوو.
بەڵام بزووتنەوە شۆڕشگێڕییەکانی ئەم دواییەی "ژن، ژیان، ئازادی" ئامانجی بەرفراوانتریان هەیە وەک دیموکراسی، ئازادی، دادپەروەری.

جیاوازییەکی تر بەکارهێنانی تۆڕە میدیاییە نوێیەکانە لەلایەن بزووتنەوە نوێیەکانەوە، تا ئەو ڕادەیەی کە هەندێک بە "شۆڕشی ئینتەرنێت" ناوی دەبەن. پێویستە قبووڵی بکەین کە ئەمڕۆ هەڵگری بزووتنەوە ناڕەزایەتییەکان لە ئێران چینی خوێندەوار و ئاگادارن و ئەمەش وا دەکات بزووتنەوە کۆمەڵایەتییە نوێیەکان زیاتر وابەستەی تەکنۆلۆژیای نوێی پەیوەندیکردن بن.
تایبەتمەندییەکی دیکەی بزووتنەوەی شۆڕشگێڕانەی ئەم دواییە لە ئێراندا، ترانسناسیۆنالیزم بوونی  ناڕەزایەتییەکانە بوو، بەو مانایەی کە لە هەمان کاتدا لەگەڵ ناڕەزایەتییە ناوخۆییەکانی ناوخۆی وڵات، خەڵکی دەرەوەی وڵاتیش پەیوەست بوون بە ناڕەزایەتییە ناوخۆییەکانەوە و بێ گومان ئەمەش کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر بەردەوامیی و فراوانبوونی بزووتنەوەکە هەبووە. 

خاڵێکی دیکەی گرنگ ئەوەیە کە بزووتنەوە شۆڕشگێڕییەکانی ئەم دواییە تەواوی سیستەمی سیاسییان خستۆتە ژێر پرسیارەوە و دەیانەوێت حکوومەتی کۆماری ئیسلامی ئێران بڕوخێنن؛ ئەمەش بەو مانایەیە کە ئەم بزووتنەوەیە بزووتنەوەیەکی چاکسازی نییە کە تەنیا بەشێک لە ئەدای حکومەت تەحەدا بکات؛ بەڵکو بزووتنەوەیەکی شۆڕشگێڕانەیە کە هەموو سیستەمەکەی خستۆتە ژێر پرسیارەوە.

تایبەتمەندییەکی دیکەی بزووتنەوە شۆڕشگێڕییەکانی ئەم دواییە، پشتیوانی بەربڵاوی هونەرمەندان و وەرزشوانان و کەسایەتییە سیاسییە ناوخۆیی و دەرەکییەکان بوو بۆ ئەم بزووتنەوەیە. ئەمەش بەو مانایەیە کە بە گشتی بە بەراورد لەگەڵ بزووتنەوەکانی ڕابردوو، هاودەنگی و بەردەوامی زیاتر لە نێوان هونەرمەندان و سیاسەتمەداران و وەرزشوانان لەگەڵ "بزووتنەوەی ژینا" هەبووە. تایبەتمەندییەکی دیکەی بزووتنەوە ناڕەزایەتییەکانی ئەم دواییە لە ئێران، نائامرازیی ئەم بزووتنەوەیە بوو. ئەمەش بەو مانایەیە کە ئەم بزووتنەوەی ناڕەزایەتییە نوێنەرایەتی بەرژەوەندی ڕاستەوخۆی گروپە کۆمەڵایەتییە تایبەتەکان ناکات، بەڵکو نوێنەرایەتی بەرژەوەندی و بەها گشتییەکانی کۆمەڵگا دەکات، وەک دادپەروەری و ئازادی. بزووتنەوەکانی ئەم دواییەی ئێران لە فەزای ئەلیکترۆنی و سیاسەتی ڕەمزیدا جەخت لەسەر جیاوازی شوناس و بەرەنگاربوونەوەی گوتاری باڵادەست دەکەنەوە. 

هەروەها گرنگە ئاماژە بەوە بکەین کە دێموکراسی بووەتە بنەمای ناوەندی هاوبەشی داواکاری و خەباتی بزووتنەوە کۆمەڵایەتییەکانی ئێران و پاڵنەرێک بۆ پەیوەندییەکانیان لەگەڵ یەکتر. تایبەتمەندییەکی دیکەی بزووتنەوە شۆڕشگێڕییەکانی ئەم دواییە، هێماسازی و هێزی هێماکانە وەک تاکتیکی شەڕ. بۆ نموونە سووتاندنی "سەرپۆش" لەلایەن ژنانەوە بۆتە هێمای خەبات کە پێشتر نەبینراوە. بەشێوەیەکی گشتی ئەوەی کە دەکرێ لەسەر ئەم ڕۆژانە لە ئێران بگوترێ ئەوەیە کە ئێمە شاهیدی بزووتنەوەیەکی شۆڕشگێڕانەین و ئاستی هاوپشتی لەم بزووتنەوەیەدا ڕۆژ لە دوای ڕۆژ زیاتر دەبێت.