عەلی مەحمود محەمەد

لەسەرەتای نەوەدەکان، هەموو کات بەیاننامەیەکمان دەنووسی، ئاراستەی دادگای لاهایمان دەکرد، بەبێ ئەوەی بگات، یان ناوەکەی و ئەرک و مهامەکەی بزانین، بەکوردییەکی شەق و شڕیش نەک بەئینگلیزی دەماننووسین، وەک ئەوەی دادگای لاهای لەسەر شانی هەموومان دوو مەلایەکەتی هەبێت نامەکانی ئێمەی بۆ وەرگێڕێت و بۆیان ببات، ئیمەیل و فاکسیش نەبوو، ساڵی 1995 هەڵمەتێکمان دژ بەوەفیق سامەڕائی راگەیاند، وامدەزانی بکرێتە ئینگلیزی ئیتر تەواو، زۆر مەراقیشم بوو یەکێتی نەتەوەیی فاکسێکم بۆ بکەن، هەواڵی یەکەم فیستیڤاڵی یادی ئەنفالم بۆ بگەیەننە میدیا تیڤی، ئەمانە هەموو خەون بوو، هیچیشیم بۆ نەکرا، ئێستا بەسانایی دەگەمە دادگای لاهای، ئەو نامانەی ئەوکاتم لاش بێت نایاندەمێ، چونکە دەزانم ئادرەسەکە هەڵەیە، کەئەوەی سەرەتای نەوەدەکان من دەمویست هێشتا هەر دروست نەبوو بوو، شتێکی دیکە هەبوو ئەرکی جیابوو، (10) ساڵ  دوای ئەوە لەساڵی 2002 دەستبەکاربوو، کەدەستبەکاریش بوو، کاری بەسەر خەمە گەورەکانی من هەڵەبجەو ئەنفال و بارزانی و فەیلی و قاڕنێ و قەڵاتان و سەردەشت و عاموداو دەرسیمەوە  نەبوو.

هەواڵی دەستبەکاربوونی «لیژنەی دۆکیۆمێنتکردنی تاوانەکانی جینۆسایدکردنی میللەتی کوردم، خوێندەوە، کەدەیانەوێت (100) هەزار واژۆ کۆبکەنەوە بۆ دادگایی تاوانبارانی رۆژئاوا» بڕیارە دوای کۆکردنەوەی واژۆکان، واژۆکان بەبەڵگەوە لەدژی سوپای تورکیا وەک سکاڵایەکی یاسایی ئامادەو پیشکەش بەدادگای تاوانی نێودەوڵەتی (لاهای)و هەموو دادگاو رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان تاتاوانباران دادگایی بکرێن، بۆ ئەوەی بەپێی یاساو رێسا نێودەوڵەتیەکان سزابدرێن، هەروەها قەرەبووی مەعنەوی و ماددی قوربانیان بکرێتەوە، پاشانیش کۆپی هەریەک لەو (100) هەزار واژۆیە پێشکەش بەسەرۆکی هەموو وڵاتانی دونیا دەکرێت.

بەڵام حەزەکەم سەنجەکانی خۆم لەسەر ئەم کارە پڕ دڵسۆزییە دەرببڕم :

1- لەدادگای تاوانی نێودەوڵەتی لەلایەن ف. ر. ک سکاڵا تۆمارکراوە ، لەبەرئەوەی تورکیاو سوریا ئەندامی دادگاکە نین، ئەستەمە دادگا لەکۆتاییدا قەبوڵی داواکارییەکە بکات و دەست بەپشکنین و لێکۆڵینەوە بکات، ئەوی پێویستە دەستنیشانکردنی ئەو تاوانبارانەیە کەناسنامەی وڵاتانی ئەندامیان هەیە لەتاوانەکە بەشدارن، باشتریش ئەوانەی بڕیاردەرن، ئەمە لەدەستوری کاری ئەواندایەو پێمان راگەیاندوون.

2-بڕیارە لە 4ی دیسەمبەر بۆ دووەم جار لەچوارچێوەی کۆنگرەی وڵاتانی ئەندامی دادگای تاوانی نێودەوڵەی ئێمەش سیمینارێکی هەژارانەمان لەسەر بودجەی خۆمان بۆ دووەمجار هەبێت، بەشێکی تایبەتە بەخوێندنەوەی تاوانەکانی رۆژئاوا، هاوکات فلیم و ستان و بڵاڤۆکەشمان دەبێت بۆ بەشداربووان، واتە خەونە کۆنەکان ئێستا بوونە بەواقیع تەنانەت لەدادگای لاهای وەک (14) ساڵی رابردوو بەشداردەبین و دادوەرو سەرۆک  و داواکاری گشتی دەبینین و قسەیان لەگەڵ دەکەین و بەشداری کۆبوونەوەو مەراسیمەکانیان دەبین و قاوەو خواردن و خواردنەوەیان لەگەڵ دەخۆین.

3-تاهەنووکە ئەمنستی ئەنتەرناسیۆناڵ، جینۆساید وۆچ و خاچی سورو .... دەیان کەسایەتی گرنگی جیهانی ئەوەی لەڕۆژئاوا روویداوە وەک تاوانی جەنگ ناساندووە، واتا کاری باش کراوە.

4-شێوازی کۆکردنەوەی واژۆ لە کوردستان هەڵەو نایاساییە، کەسەکانی بزرن، واژۆ دەبێت ژمارەی ناسنامەی باری کەسێتی یان پاسەپۆرتی لەگەڵدا بێت، بۆ ئەوەی واژۆکە ببێتە بەڵگەیەکی مەعنەوی باوەڕپێکراو، هەرچەندە لەپرسی جینۆساییددا، یان تاوانی جەنگدا واژۆ گرنگی نییە، ئەوەی گرنگە بەڵگەنامەو شایەدو پشتیوانییە، ئەمەریکاو روسیاو ئیسرائیل و سعودیە وەک چوار جەمسەری گرنگ خۆیان فسفۆریان بەربڵاوتر بەکارهێنابێت، ئێستا چۆن سزای بەکارهێنەران دەدەن؟.

5-پزیشکان و خاچی سوری کوردی پشکنینی باشیان لەڕۆژئاوا ئەنجامداوە، راگەیاندنی کوردیش بەتایبەت بینراو رۆڵی گرنگی لە بەدۆکۆمێنتکردندا هەیە، ئێستا سەردەمی هەڵەبجەو ئەنفال نییەو هیچیان بۆمان نەهێشتۆتەوە.

گرنگ  ئێمە تاوانی سەرێ کانی بکەینە تاوانێکی جیهانی وەک هەڵەبجە، کەکەس بەجینۆسایدی نەناسیوە وەلێ جیهانییە، هەڵەبجە بووە هۆکاری لەدایکبوونی ئۆپی سی دەبلیو، چووە پەرتووکی گینزەوە، مۆنیومێنتی لەناو بارەگای رێکخراوی قەدەغەکردنی چەکی کیمیاوی بۆ دروستکرا، دەبا محەمەدی سەرێ کانیش بکەینە هێمایەک بۆ قەدەغەکردنی چەکی فسفۆڕی لەجیهاندا، بە بەرهەمهێنان و عەمبارکردن و فرۆشتن و بەکارهێنانی هەمەلایەنەی.