دڵشاد تاڵەبانی

هەموو حزبێکی سیاسی مۆدێرن کۆنگرە دەبەستیت بۆ پێداچونەوە بەهەموو بەرنامە، رێباز( نهج)، سیاسەت، بارودۆخ و پێداویستی خەڵک لەو قۆناغە، هەڵسەنگاندنی رێڕەوو کارو کردارەکانی رابردوو و راستکردنەوەی هەڵەکان، دەستنیشانکردنی ئاراستەو سیاسەت و پەیڕەوی لەداهاتوو بەدەرس وەرگرتن لەهەموو تەجروبەو ئەزموونە کۆنەکانی و داڕشتنی بەرنامەیەکی گونجاو بۆ ئەو قۆناغەو پڕکردنەوەی هەموو کەموکوڕی و کەلێنەکانی رابردووی، لەگەڵ دەستنیشانکردنی ئۆرگانەکان لەسەر بناغەی بەرنامەو پێداویستیە حزبیەکانی، بەشێوەی موئەسەساتی. بەسوودوەرگرتن لەئەزموونی حزبە مۆدیرنەکانی جیهان و دەستنیشانکردنی کادری لێهاتووی شایستەی خاوەن تەجروبە بۆیان و هەڵبژاردنی قیادەیەکی نۆی لەسەر بناغەی بیرو کەسایەتی زۆر شارەزا، دەست و دەم و داوێن پاک و ئەوپەڕی دڵسۆز، کە لەگەڵ قۆناغەکە بگونجیت و ئەو حزبە گەشە پێبدات و بەرەوپێشەوەی ببات. بۆ ئەوەی بتوانیت لەپێشبڕکێ کاتی هەڵبژاردن سەرکەوتوو بیت و متمانەی جەماور بەدەست بهێنیت و نوێنەرایەتیان بکات و داکۆکی لەپێداویستی و داوا رەواکانیان بکات، نەوەک هەر بۆ دەسەڵات و دانانی چەند کەسێک بەوەزیرو گزیرو سوودی تایبەتی دەسەڵاتدارانی!.

یەکێتی نیشتمانی کوردستان هەر لەیەکەم کۆنگرەیەوە، هەرچەند رایگەیاند کەحزبیکی سۆسیال دیموکراتە، بەڵام مام جەلال و چەند کەسێکی لێدەرچێت، زۆری ئەوانی تر نەیاندەزانی سۆسیال دیموکرات چیە، تاخۆیان قەناعەتیان پێ هەبێت و هەوڵبدەن بیکەن بەبەرنامەو رێبازی حزب. زۆربە وەک مەبەستێکی رۆتینی تەماشایان دەکردو تائیستاش. کۆنگرەکانی تریشی هەموو تەوافقی بوون بۆ دڵ رازیکردن و دابەشکردنی مەرکەزەکان لەنیوان تاقمەکاندا، کە بەهۆی نەبوونی بەرنامەی دیارو نەبوونی هەڵسەنگاندی کادیرەکان لەسەر بناغەی دروست، وای دەکرد کێشەکان زیاتر کەڵەکە بکەن. گەندەڵی و تاقمگەری زیانبەخش زیاتر گەشەبکات و تەنگ بەیەکێتی هەڵچنێت، لەکۆنگرەی دوو دیسانەوە بەرنامەی سۆسیال دیموکرات دانەڕیژرا، کۆمەڵێک کادری سەربازی بەپشتگیری مام جەلال و ئەوانی تریش رۆیشتنە مەکتەبی سیاسی (راستە یەکێتی خەباتی چەکداری کردوەو هەموو کادرە سیاسیەکانیش بەناچاری کادری سەربازی بوون، بەڵام هەموو کادرە سەربازیەکانی کادری سیاسیش نەبوون)، ئەوان رەنگە شارەزاییان بووبێت لەکاری سەربازی و ئەمنی، بەڵام ئەزمونیان لەبیرو بواری سیاسی کافی نەبوو، چەند کەس بەتەزکیە دانران، کەئەوە هەڵەیەکی گەورە بوو دەرهەق بە یەکێتی و دەرهەق بە خۆشیان، بۆیە ململانێکانی ناو یەکێتی توندتربوو. هەرچەندە مام جەلال بارەکەی تا رادەیەک کۆنترۆل کردبوو و باڵانسی لەنێوان تاقمەکان راگرتبوو، بەڵام کەڵەکەبوونی کێشەو ئاڵۆزیەکان بەرەو گۆڕانکاریەکی نەوعی دەڕۆیشتن، لەجیاتی بردنی ئەوان بۆ (م. س)، دەبوو لەو قۆناغە بخرێنە دەزگا سەربازی و ئەمنیەکانی حکومەت، لەبەرئەوەی حزب وەک ئۆرگانێکی سیاسی جەماوەری نابیت دەزگاو دەسەڵاتی عەسکەری هەبێت. بەڵام لەبەر بارودۆخەکەو بوونی هێزی سەربازی لایەنی ترو نەبوونی هێزێکی سەربازی یەکگرتوو لەهەرێم، دەبوو لەو قۆناغە، لەپاڵ مەکتەب سیاسیدا، مەکتەب عەسەکری دامەزرابایە بۆ کۆکردنەوەی کادرە عەسکەریەکان لەوێدا کەسوودیان زیاتر دەبوو. مام جەلال و کاک نەوشیروان لەبری دانیشتن لەگەڵ یەک و چارەسەرکردنی بنەڕەتی هەموو ئاڵۆزیەکان بەشێوەی بابەتی و بنەبڕکردنی تاقمگەری و گەندەڵی و هەلپەرستی، زیاتر لەیەک دووردەکەوتنەوە، مەبەستی دەسەڵات و هەوڵی مەرکەزو نفوزی کەسایەتیش رۆڵی گەورەی هەبوو لەوەدا، بۆیە  گروپی یاداشتنامە و پاشان باڵی ریفۆرم دروستبوو، کەدەرئەنجامی کەڵەکەکردنی هەموو ئاڵۆزیەکان بوو، بەڵام ئەوانیش ئەلتەرناتیڤ نەبوون لەبەرئەوەی هەمان تێکەڵەبوون و بەشێکیشیان تا بیناقاقە گلابوون لەگەندەڵی و ئاڵۆزیەکان. کەدەڵێم ململانێ لە سەر دەسەڵات، ئەو باڵەی کاک نەوشیروان سەربەرشتی دەکردو پاشان بەشێکیان دەرچوون لەیەکێتی و گۆڕانیان پێکهێنا، بەهەمان شێوە بەرنامەیان نەبوو و بەفکری تەنگوچەڵەماوی ئاڵۆزیەکانیان گواستەوە بۆ ناو گۆڕان، کەدەبینین هەمان ململانێی ناو یەکیتی بەشێوەی تر لەگۆڕاندا هەیە .

 لەهەردووکیاندا، پاش مام جەلال و کاک نەوشیروان بە راشکاوانەو زەقتر کەوتنەڕوو. لەپاش رۆیشتنی مام جەلال بۆ بەغدا، جگە لەدەرچوونی کاک نەوشیروان و کۆمەڵێک، باری ناوخۆی یەکێتی زۆر ئاڵۆزتر بوو، لەپاش نەخۆشکەوتنی ئەو هەموو ناکۆکی و ململانیکان کەوتنەڕوو و هەمووی لەسەر دەسەڵات و نفوز و پێگەو بەرژەوەندی کەسایەتی بوو، نەوەک خەم بۆ داهاتووی یەکێتی.

زۆر کەس و منیش چەندساڵە لەسەر کۆنگرە دەنووسین، دەگوترێت پرۆژەی فڵان و فڵان کەسایەتی  بۆ داهاتووی یەکێتی. لەڕاستیدا دەیان پرۆژە لە (١٠-١٥) ساڵی رابردوو ئامادە کراوە. من هەر بۆ خۆم، لە رێبازی نوێ دوو پرۆژەی بەرنامەو پەیڕەوم ئامادەکردبوو، لەکوردستانی نوێ و چەندین شوێنی تر پێشنیاری بەرنامەم کردبوو، لەبەرگی یەکەمی کتێبی سۆسیال دیموکرات و دەوڵەت زۆر بەتێروتەسەلی نووسیومە، لەلیژنەکانی ئامادەکردنی بەرنامەو پەیڕەو بۆ کۆنگرە، پێش دەرچوونی باڵی ریفۆرم، پرۆژەم ئامادەبوو و زۆر بەچالاکانەش بەشداریم کرد بۆ داڕشتنی، بەڵام هیچیان لەکۆنگرەی سێ جێگیرنەکران، چەند خاڵی گشتی نەبێت، بیری سۆشیال دیموکرات نەکرا بەبەرنامەو ئۆرگانەکانی یەکێتیش لەسەر ئەو بناغەیە دانەڕێژران. لەکۆنگرەی سێیەم کەپێش و لەکات و پاش کۆنگرە (٤-٥) نووسینم لە ‌ و شوێنی تر بڵاوکردوەو پێشبینی ئەوەم کرد کەباری یەکێتی بەرەو خرابتر بڕوات و ململانێکان زیاتربن و یەکێتی بەئاقاریکی پڕ مەترسیداردا تێبپەڕێت، کە بەداخەوە پێشبینیەکان هەموو راست دەرچوون.

ئێستاش مەبەستەکان لەم کۆنگرەیەدا بریتین لەچەند خاڵ:

کێ دەگاتە کۆنگرە؟ ئەوانەی کە بە راستی کادیرن و ئیرادەو جورئەتیان هەیەو رۆڵیان دەبێت  و بەشداریی چالاکانە دەکەن لەداڕشتنی بەرنامەی عەمەلی گونجاوو داهاتووی یەکێتی و دەتوانن قیادە لەڕووی فیکرو کەسایەتیشەوە نوێ بکەنەوە، بەڵام نەوەک نوێبوونەوەی رەواڵەتی؟ یان تاقمەکان بەلیست زۆری نوێنەرەکان دەسەپێنن. لە کۆنگرە یان لەگەڵ یەک تەوافق دەکەن و لەسەر مەرکەزەکان ریکدەکەون و دابەشی دەکەن، یان ململانێکان لەداهاتوو ئاڵۆزتر دەکەن؟ من دڵنیانیم لەدەرچوونی زۆر لەکادرە خاوەن بیرو بەجورئەت و خاوەن رۆڵەکان، لەبەرئەوەش کەبەشێکی زۆری بەرپرس و کاربەدەستی ئۆرگانە حکومی و حزبیەکان بڕیاری ئەوە دراوە ببنە ئەندامی کۆنگرە، کە بەشێکیان لەلایەن کەسایەتی و تاقمەکانەوە دانراون و وەلا‌و و قەدرزانیان بۆ ئەوان دەبێت کەدایانناون و لەکۆنگرەش روگیری ئەوان دەبن ، مەگەر پێ بەوانەدا بنێن و چارەنووسی یەکێتیان زۆر لە رەفاقەت و ولائی کەسایەتی لا گرنگتر بێت، لەبەر ئەوەی تاقمەکان پێگەی گەورەیان هەیە، مەگەر هەموو کادرەکان هەستیان بەهەستیاری و مەترسی قۆناغەکەو چەقبەستنی یەکێتی  بەتەواوی کردبێت و ئیتر ئەوە قەبوڵ نەکەن و لەتاقمەکانی نزدیک خۆشیان یاخی ببن!

بەرنامەو پەیڕەو زۆر ئاسانە، لەبەرئەوەی زۆر لەوانە ئاشکراو ئامادەن، کە لەسەر بنەمای بیری سۆشیال دیموکرات بیناکراوەو دەتوانرێت خاڵە سەرەکییەکانی دەستنیشان بکریت کەدیارن. گەر ئەندامانی کۆنگرە لەئاستی بەرپرسیارێتی بن و هەر چەپڵەلێدەر وسێبەری ئەوانی تر نەبن، یان هەندێکیان بۆ گەیشتن بەسەرکردایەتی واز لەهەموو بۆچوونێکیان نەهێنن وهەموو تەنازولیک قبوڵ نەکەن.

وەک لەنووسینێکی پێشتر دەرمبڕی کەس بەتەنها ناتوانیت جێگاکەی مام جەلال پڕبکاتەوە، بۆیە باش وایە هەیئەتێکی سێ یان پێنج کەسی زۆر شارەزاو بەئەزموون و دوور لەئاڵۆزیەکانی پێشوو تیوەنەگلاو بەگەندەڵیەکان، یەکێتی ببات بەڕێوە، کەتا کۆنگرەی داهاتوو ( کە دەبیت لە سێ ساڵ تێپەڕ نەکات) یەکێکیان بەڕاستی خۆیان دەسەلمێنن یان خەڵکی تر دێتە پێشەوەو توانای ئەوەی دەبێت.

لێپرسینەوە لەوانە بکرێت کە بەکارو کردەوەو هەڵوێستەکانیان زیانیان بەیەکیتی گەیاندووە بەهەر شێوەیەک لەشێوەکان، تامتمانەی جەماوەریش وەربگیرێتەوە

بۆ کادرە عەسکەری و ئەمنیەکان کەئەزمونی سیاسیان کەمە، مەکتەبێکی عەسکەری دامەزرێت، کەئەوانی تێدا کۆببنەوەو بتوانن رۆڵی خۆیان ببینن.

هەیئەتێکی راوێژکاری زۆر ئەکتیڤ لەکادرە هەرە بەتواناو ئەزمونە دێرینەکان  و قیادە کۆنە شارەزاکان دامەزرێت بۆ بەشداری لەبڕیارە هەرە چارەنووسسازەکان

پێداچوونەوە بەهەموو ئورگانەکاندا بکرێت. هەڵسەنگاندنی کادرەکان بکرێت، لێپرسینەوە لەوانە بکرێت کە بەکارو کردەوەو هەڵوێستەکانیان زیانیان بەیەکیتی گەیاندووە بەهەر شێوەیەک لەشێوەکان، تامتمانەی جەماوەریش وەربگیرێتەوە.

ئۆرگانێکی تەحکیم و دادی حزبی دامەزریت بۆ رێگرتن لەتەجاوز، گەندەڵی، لادان و کارو کردەوەی نەگونجاوو لەهەمان کات داکۆکی لە مافی ئەندامان بەرامبەر بەناهەقیەکان بکات.

ئایا لەم کۆنگرەیە ئەمانە دەکرێت؟ من گومانم هەیە ئەمانە بکرێت، بەڵام گەر ٦٠٪یشی بکرێت ئەوا کۆنگرە سەرکەوتوو دەبێت.

ئێستا تەنها دوو ئەگەرو بژاردە لەبەردەم یەکێتییە

لەم قۆناغە کەهەموو ئاڵۆزی، ناتەبایی، ناهەقیەکانی ناو یەکێتی، هەموو کێشەکانی تری چەندین ساڵە کەڵەکەیان کردووەو پێویستی بەووریایی و زرنگی رادە بەدەرو لەخۆبوردوویی هەموو ئەندامان لەسەرەوە تا خوارەوە هەیە، گەر دەویسترێت بە راستی یەکێتی هەستێتەوەو روحی مام جەلال و شەهیدەکان و هەموو ئەندامانی یەکێتی و جەماوەرەکەی ئاسودە بکرێت، ئیرادەی چاکسازی بنەڕەتی سەرکەوێت

یان بارەکە هەر وابمێنێت و خرابتریش بێت بە رێکەوتنی تاقمەکان بۆ دابەشکردنەوەی مەبەستەکان و هێنانە پێشەوەی چەند رووخساری نوێی سەربەخۆیان، یان خەڵکی بێوەی و بێدەسەڵات. یاخود توندبوونی ململانێ و ئاڵۆزی لەدەرەوەوی ئیرادەو ویستی ئەندام و کادرە دڵسۆزو بەتواناکان، کەباری یەکێتی ئەەوەندەی تر ئاڵۆزدەکات.

لێرە دەمەوێت چەند نمونە باس بکەم کەسودی دەبێت: لەزەمانی ویلی برانت لەئەڵمانیاو کرایسکی لەنەمسا، سۆسیال دیموکراتەکان لەسەروی ٥٠٪ی تیکڕا دەنگەکانیان بەدەستهێنا، بەڵام لەبەر لاوازی سەرکردە یان بەرنامەکانیان و نەمانی متمانەی جەماوەرو چالاکی پارتە میانڕەوو راستڕەوەکان، رێژەی دەنگیان دابەزیوە بۆ ٢٠٪و کەمتر.

لەلایەکی ترەوە بۆ نمونە لەپارتی ئازادی راستڕەوی نەمساوی بەهۆی سکەنداڵی (ئەبیزا) کەسەرۆکی حزب (شتراخە) لەبنەڕەتدا بۆ حزبی کردبوو، بەڵام زیانی بەوان گەیاند، ئەوان و تەنانەت برادەرە هەرە نزیکەکانیشی دەستبەرداری بوون و ناچار بەئیستقالە لەجێگری سەرۆکایەتی وەزیران و حزبیش کرا، کەحکومەت سقوتی کرد. لەهەڵبژاردنی پێش چەند هەفتە رێژەیان لە ٢٣٪ دابەزی بۆ ١٦٪. ئەوان تەنانەت دادگای حزبیان بۆ داناوە بۆ دەرکردن، داوای زۆر پارەش لەو دەکەنەوە، کە بۆ کرێ خانوو مەبەستی تری تایبەتی پێدراوە. تەنانەت لەئاماژەی بۆ دروستکردنی لیست بەرامبەریان سڵیان نەکردووەتەوە، تا ئەو رادەیەی هەڕەشەیان لەهەرێمایەتی پارتەکە لەڤییەنا کردووە گەر بەپەلە دەرینەکەن (کە ئەو کادری ئەساسی ڤییەناش بووەو سڕ کراوە تا بڕیاری دادگای حزبی) وا ئامادەن ئەوانیش لەپارت دەربکەن. مەبەست لێرە دیسپلینی حزبیە کەتەنانەت بەسەر سەرۆکی پارتیشدا جێبەجێ دەکرێت، گەر بەپێچەوانەوە رەفتار بکات و زیان لەحزبەکە بدات!.

یەکێتیش لە ٥٠٪ هاتەسەر ٢٠٪ و کەمتریش، ئەوو گۆڕان و لایەنی تریش کە لەیەکێتی دەرچن، هەر لەیەک دەخۆن، نەوەک لەلایەنی تر، تاپەرتەوازەترو لایەنی زۆرتر پێکبهێنن، وا رێژەی هەموویان کەمتر دەکات و جەماوەر متمانەی بەهیچیان نامێنێت.