على محمود محه‌مه‌د

راپۆرتی  ئۆکسفامی ساڵی  2019 «  ئۆکسفام تۆڕی رێکخراوە خێرخوازییەکانە  بۆ کەمکردنەوەی  هەژاری لەساڵی 1942 لەبەریتانیا دامەزراوە «  کە رۆژێک پێش دەستپێکردنی دانیشتنەکانی داڤۆس بڵاوکرایەوە واتا لە 21ی جەنیوەری 2019,  ئاگری بەردا لەجەستەی کۆبوونەوەکە, ئەوەی ئەمساڵیس تەزاندی, ساڵ لەدوای ساڵ راپۆرتەکان کاریگەرتر دەبن, ئەو ئامارانە کە تەنها دڵۆپێکن لەئۆقیانووسی نادادپەروەرییەکانی سیستەمی سەرمایەداری,  بەهۆی هاوکێشەیەکی زۆر ساناوە, رۆژ لە دوای رۆژ هەژاران هەژارترو دەوڵەمەندان دەوڵەمەندتر دەبن لەسایەی ئەم سستەمە, راپۆرتەکان هەرچەندە سەرنج هەیە لەسەریان, بەهۆی زیادەڕۆیی ئۆکسفامەوە نا, بەڵکو بەهۆی نەبوونی راپۆرتی وڵاتانەوە لەسەر سامان و داهاتی تاک, بەهۆی ئەوەی هێشتا ناتوانێت ناڕەواییەکانی سیستەمی سەرمایەداری وەک هەیە دەربخات و ببێتە ئاوێنەی واقعی کۆمەڵایەتی سیاسی ئێستای جیهان, زۆر مرۆڤ لەکونج و کەلەبەری جیهان پەراوێزخراون ئامارەکان ئاگایان لێی نییە,  پارساڵ  سەروەت و سامانی تەنها (26) کەس لەملیاردێرەکانی جیهان, هاوتابوو  بەسەروەت و سامانی سێ هەزارو (800) ملیۆن کەسی هەرە هەژاری جیهان, واتا نیوەی ژمارەی دانیشتوانی جیهان, کە لە 2018دا  سەروەت و سامانی (42) ملیاردێر یەکسان بوو بەسەروەت و سامانی (3.8) ملیار مرۆڤی هەژار لە جیهاندا, لەساڵی 2017ەدا  ئەم ژمارەیە (61) کەس و ساڵی 2016  تەنها (86) کەس و ساڵی 2009  بریتی بوو لە (390) کەس, بەم شێوەیە  دەبینین ساڵ بەساڵ  ژمارەی ملیاردێرەکان لەکەمبوونەوەدان و  ژمارەی هەژارە هاوتاکانیان لەبەرزبوونەوەدایە, لەساڵی 2009وە ژمارەی ئەو ملیاردێرانەی سامانەکەیان هاوتایە بەداهاتی نیوە هەژارەکەی دانیشتوانی گۆی زەوی بیست جار چۆتە سەر, ئەمە گەورەترین کارەساتە لەمێژووی مرۆڤایەتیدا, ئەم ئامارانە هەمووشی بەپێی راپۆرتەکانی ئۆکسفامن کەئەویش سەرچاوەی سەرەکی لێکۆڵینەوەکانی بانکی کریدی سویس و گۆڤاری فۆربیسە کەدوو دەزگای لێکۆڵینەوەی سەرمایەدارین, راپۆرتەکانی ئۆکسفام ساڵانە گڕی گەرمای ناو هۆڵی  کۆڕبەندەکەو  کاردانەوەکان لەبەرامبەری  بەتینتر دەکات بەبڵاوکردنەوەی ئامارەکانی, ئۆکسفام چارەسەری بۆ ئەم جەنگەڵستانە تەنها باجی زیاترو دادپەروەرانەیە, واتە هەژاران هەر لەبر رەحمەتی ملیاردێرەکان دەهێڵێتەوە, بۆ خێرو سەدەقەی دادپەروەرانە, دادپەروەری بەمانەوەی ملیاردێرەکان لێ بەتێرکردنی مەمرەو مەژی هەژاران, ئەوان رەخنەیان لەمردنی لەبرسانە لەسایەی سستەمی سەرمایەداری نەک هەوڵدان بۆ یەکسانی ئابووری.

ئەو (26) ملیاردێرەی پارساڵ (17)یان ئەمەریکی , دوو  فەرەنسی , یەک مەکسیک, یەک هیندی, سێ چینی, یەک هۆنگ کۆنگ (چین) بوون لێ ئێستا ئەو هاوکێشەیە گۆڕاوە بەپێی قازانج و زەرەری ئەوان, سەری  ساڵی  2019  خاوەن (1357.3) ملیار دۆلاربوون ,  لێ بۆ سەری ساڵی  ئەمساڵ سەرمایەکەیان بەبڕی (316.3)  ملیار دۆلار زیادی کرد بە رێژەی 23.3% بووە (1673.6) ملیار دۆلار» ئامارەکە تایبەتە بەخۆم. «

ئامارەکانی 2020ی ئۆکسفام

ئۆکسفام ئەگەر ئەمساڵیش بەپێوەری ساڵانی رابردوو ئامارەکانی بڵاوبکردایەتەوە, ئەوا ژمارەی ئەم ملیاردێرانەی  کەسامانەکەیان هاوتا دەبوو بەداهاتی نیوەی دانیشتوانی هەرە هەژاری جیهان لەنێوان (16 بۆ 19) دەبوو, بەمەش ترس و موچڕکی زیاتری بڵاودەکردەوە  بەجیهاندا, جەوی داڤۆسییەکانی زیاتر تێک دەدا, زیاتر هەستیان دەکرد ئەوانن سەرچاوەی دڕندەییەکان.

بەڵام ئامارەکانی ئەمساڵیشی دیسان هەر بارمۆمەتری قینی لەسیستەمی سەرمایەداری بەرزکردەوە , رایگەیاند: سامانی ملیاردێرەکانی جیهان کەئێستا ژمارەیان  دوو هەزارو (153) کەسن» پارساڵ بەهۆی قەیرانی ئابوری و هەڵکشان و داکشانی بازاڕی دراوو پشکەوە  (55) کەسیان  لەلیستەکە چونە دەرەوە», هاوتایە بەسامانی 60%ی دانیشتوانی جیهان, کە 4.6 ملیار کەسن, سامانی 1%ی هەرە دەوڵەمەندەکانی جیهان هاوتایە  بەدووجاری سەروەت و سامانی 92%ی سەرجەم هاووڵاتیانی جیهان, هاوکات سامانی (22) پیاوی هەرە دەوڵەمەندی جیهان هاوتایە بەسامانی هەموو ژنانی کیشوەری ئەفریقا, کە زیاترە لە (600) ملیۆن کەس.

هەر بەپێی ئاماری ئەمساڵی داڤۆس بێت, ژنان رۆژانە (12) ملیار کاتژمێر کاری خۆڕایی دەکەن, کە ساڵانە بایی (11) ترلیۆن دۆلارە, کەدەکاتە 12.6%ی بەرهەمی نەتەوەیی جیهانی.

چارەسەرییەکانی ئۆکسفام

ئۆکسفام رێگگرتن لەهەڵاتن لەدانی باج  و بەرزکردنەوەی کرێی کرێکاران و سنوردانان بۆ موچەو داهاتی بەڕێوەبەری راپەڕاندنی کۆمپانیاکان بە  رێگاچارەی گونجاو دەزانێت بۆ رێگا گرتن لەبەرزبونەوەی نایەکسانی, نەک هەڵوەشاندنەوەی خاوەندارێتی تایبەتی, وەلێ کاتێک ترمپ دەبێتە حاکمی جیهان, پێشنیارەکەی بستێک بڕ ناکات, چونکە حکومەت و چین و کۆمپانیا بوونەتە یەک دەزگاو لەخزمەت یەکتر کاردەکەن, ئەمڕۆ لەجیهاندا لە رێگای پارتە راستگەراکان و بەبەهانەی راکێشانی سەرمایەگوزاری بیانی و هەڵنەهاتنی سەرمایەی ناوخۆیی هەڵمەتی توند بۆ کەمکردنەوەی باج هەیە لەسەر سەرمایەداران, (50) ساڵە ئەم حکایەتە روو لەداجۆس و داڤوسچییە هێقە ئاڵتونییەکان  دەڵێنەوە, نەیتوانی بەنیو ئەندازەی راپەڕینی ئێلەگ زەردەکان فەرەنساو دەمامکدارەکانی شیلی  کاریگەری دابنێت و تەخت و تاراجێک بلەرزێنێت, ئەدی کاتێک لەبری راپۆرتە ساڵانەکان پرۆلیتاریاو بریکاریای جیهانی قسەی خۆیان بکەن و شەڕی هێقە رەنگاوڕەنگەکان بێتە ناو باریکاردو سەر شەقامەکان چی روودەدات.

بەپێچەوانەی ویستی ئۆکسفامەکان, باج  لەساڵی 1970دا بە رێژەی 62% بوو, بۆ 38% کەمبوەوە لەساڵی 2013, لەوڵاتانی تازە گەشەکردوو 28%و لەوڵاتێکی وەک بەڕازیل 10%یە.

دەوڵەمەندەکانیش نەک رێژەی باجیان بۆ کەمکراوەتەوە, بگرە  حەوت ملیارو (600) دلاریان لە دوو هەزارو (500) شوێنی جیهان لەباج شاردۆتەوە, بەشێوەی گشتی ئێستا دەوڵەمەندەکان و کۆمپانیاکان باجی کەمتر دەدەن وەک لەوکات, بگرە بەکۆمەڵ وڵاتان بڕیار لەسەر کەمکردنەوەی باج دەدەن, کەواتە داڤۆس و ئۆکسفامەکان (50) ساڵە چی دەکەن و چ بەرهەمێک دەدورنەوە.

زیادبوونی ژمارەی دەوڵەمەندەکان نیشانەی پێشکەوتنی ئابوری نییە, بەڵکە نیشانەی شکستی سستەمە کەناتوانێت پارسەنگ رابگرێت و بەرئەنجامی گەشەی ئابووری دادپەروەرانە  لەنێوان مرۆڤەکان لەجیهان دابەش بکات, نەک  وەک سیاسییەکانی کوردستان پێیان وابوو بوونی هەزاران ملیۆنێرو (30) ملیاردێر نیشانەی پێشکەوتنی کوردستانە.

لەکاتێکدا 3.8 ملیار کەس هیچیان بەر نەکەوت لە  نیعمەتی گەشەی ئابوری جیهان بگرە قازانج سەری مایەشی خواردووە,تەنانەت کریستین لاغارد بەڕێوەبەری پارساڵی  سندوقی دراوی جیهانی و ئێستای بانکی ئەوروپی وتی»لە (15) وڵاتی جیهانی سێیەم داهاتی تاک دابەزیوە»کەچی لەلایەکی ترەوە  27%ی گەشەی جیهان دەوڵەمەندەکان دەیبەن. ساڵی 2009 ژمارەی ملیاردێرەکان (793) کەس بوو, کۆتایی 2019 گەیشتە دوو هەزارو (153) کەس, سەرمایەکەشیان گەیشتە (8.7) ترلیۆن دۆلار.