له‌شکر قادر ره‌سول

وەگەرخستنی توانستی عەقڵانی و توانای ئارگۆمێنت و گفتوگۆی فیکری و زانستی لای مرۆڤی کورد بەڕێژەیەکی مەترسیدارو بۆ دوائاست نزمبۆتەوە، ئەمە کێشەیەک نیە بەتەنها پەیوەندی هۆشیاری گشتیەوە هەبێت، بەڵکو زۆرجار نوخبەی سیاسی و ئاینی و کۆمەڵایەتی و هەتا نوخبەی رۆشنبیریش لەناو هەمان ئیشکالدا دەژین. ئەم دۆخە تادێت دونیای ئێمە لەکەشوهەوای بیرکردنەوەو دیبەتی عەقڵانی زیاتر دوردەخاتەوە و دەیبات بەرەو شوێنێک کەمرۆڤ هیچیتر ناتوانێت دەنگی عەقڵ و فیکر ببیستێت. هەرئەوەش نا، بەڵکو جۆرێک لەئەدەبیات و زمانی بازاڕی نزم بەرهەمدێت کەدەشێت ناوی بنێین ”زمانی جنێو”.

لەناوەڕۆکدا، هەموو ئەوانەی بەزمانی جنێو قسەدەکەن یەک ژێرخانی کولتووریان هەیە، هەموویان بەرهەمی یەک جیهانبینی یەکگرتو و بەرئەنجامی یەک دیاردەن، هەموویان  لەبازنەیەکی داخراودا دەخولێنەوەو خاوەنی یەک مێنتێڵێتی و هۆشیاری و پەروەردەن. بکەری جنێودەر مەلا بێت یان قازی، رۆشنبیر بێت یان سیاسی ، ئاغا بێت یان گەدا، سەر بەهەمان کولتوورن و هەمان ئەخلاق بەرهەمدێنێتەوە کە تادوا ئاستی خۆی نزمە.

هەموو کردەیەکی جنێودان لەبنچینەدا لەفەراغی عەقڵی زانستی و نەبوونی کولتووری باڵاو لەخەلەلی پەروەردەوە سەرچاوە دەگرێت. کولتووری جنێودان رووداوێکی ساکاری  نییەو بەتەنها لەدەربڕینی چەند وشەیەک کورت نابێتەوە، بەڵکو ئەم خەلەلە پەیوەندی بەهەژاری فیکری و نەبوونی ئارگۆمێنت و ئەڵتەرناتیڤەوە هەیە بۆ تەعبیرو تەفسیری رووداوەکان.

سروشت و عەقڵیەتی ئیشکردنی گوتاری ئاینی لەدونیای ئێمەدا پڕیەتی لەتوندوتیژی رەمزی و جنێودان، ئەمە وایکردووە ئاین لەبازنەی داخراودا بخولێتەوەو وەزیفەی ستراتیژی خۆی ون بکات

کێشە و بەرکەوتەکانی ئەم دواییانەی نێوان گوتاری ئاینی و رێکخراوەکانی ژنان لەبەرئەنجامی ”توندوتیژی زمانەوانی”و کولتووری جنێودانەوە سەریهەڵدا.

سروشت و عەقڵیەتی ئیشکردنی گوتاری ئاینی لەدونیای ئێمەدا پڕیەتی لەتوندوتیژی رەمزی و جنێودان، ئەمە وایکردووە ئاین لەبازنەی داخراودا بخولێتەوەو وەزیفەی ستراتیژی خۆی ون بکات.  ئاین لەجیاتی ئاراستەکردنی عەقڵ و بیرکردنەوەی خەڵک بۆ شوێنێکی باڵا خەریکی نەقڵکردن و بچوککردنەوە و سادەکردنەوەی ئاینن بۆ هەندێک چواچێوەی ئەخلاقی، بۆ داگیرکردنی ئازادی، بۆ دابەشکردنی بەهەشت و جەهەنەم، بۆ دیاریکردنی حەرام و حەڵاڵ، بۆ شەڕە جنێو.

هەرکاتێ گوتارو بیرکردنەوەی ئاینی نەیتوانی چوارچێوەی فێندەمینتاڵی و ستراکچەری نەریتی کۆنەپارێزی و چوارچێوە ئایدۆلۆژیاکان تێپەڕێنێت، ئەوا جەهل و توندوتیژی و داخرانی فیکری و کۆمەڵایەتی بەرهەمدێنێت.

ئایدۆلۆژیا بەهەموو فۆڕمەکانیەوە لەناویشیدا ”ئایدۆلۆژیای ئاینی” جەهلێکی مورەکەبەو هۆشیاری ساختە بەرهەمدێنێت. ئایدۆلۆژیای ئاینی لەقاڵبدان و کورتکردنەوەی دونیایە بۆ هەندێ چوارچێوەی فیکری زۆر بچووک، لەهەمانکاتیشدا دژی پلوڕالیزم و فرەییە. هەوڵ بۆ رزگارکردنی مرۆڤ و گۆڕینی دونیا لەو شوێنەوە دەستپێدەکات کەهەوڵی کوشتن و لەناوبردنی هەموو فۆڕمەکانی ئایدۆلۆژیا بدرێت.

دونیای تەکنەلۆجیا و فەزای مەجازیی پانتایەکی فراوانتر دەکاتەوەو بازاڕی ئەم شەڕە جنێو و توندوتیژییە (توندوتیژی رەمزی بەهەموو فۆڕمەکانیەوە) گەرمتر دەکات. دونیای سۆشیاڵ میدیا (فەیسبووک وەک نموونە) لەکۆمەڵگەی ئێمەدا دونیایەک نیە بۆ فیکرو سەکۆیەک نییە بیرکردنەوە، بەڵکو فەزایەکە بۆ کپکردنی دەنگی عەقڵ، بۆ کوشتنی گوتار و دیدگای جیاواز، بۆ تیرۆرکردنی پلورالیزم. ژینگەیەکی شێواوە بۆ بەگەمژەکردنی ئینسانی کورد.

ئەمەزۆرجار تائەو شوێنە دەڕوات کەکۆمەڵێک چەمکی ناشیرین و دزێو فڕێدەدرێتە ناو فەزای سۆشیاڵ میدیاو هۆشیاری گشتی و سایکۆلۆجیای جەماوەری پێوە سەرقاڵ دەکرێت بۆ کۆمەڵێک ئامانجی ئایدۆلۆژی دیاریکراو.

دونیای ئێمە پێویستی بەجیهانبینی نوێ و دونیایەکی عەقڵانیترە بۆئەوەی ئەم قۆناغە تێپەڕێنێت و بەفۆڕمێکی دیکە خۆی بەرهەم بێنێتەوە.

مرۆڤی ئێمە دەبێ لەو حەقیقەتە تێبگات کە بەتەنها بەناڕەزایی و گۆڕانی سیاسی ناتوانین کۆمەڵگەو سیستەم بگۆڕین، بەڵکو دونیای ئێمە پێویستی بەگۆڕانکاری و ناڕەزایی رادیکاڵترە کەبتوانێ دەسکاری هەموو ریشە کولتووری و فیکری و کۆمەڵایەتیەکان بکات. بەومانایەی پێویستە لەگۆڕانی سیاسی رووتەوە بەرەو گۆڕانی ریشە کولتووری و مەعریفی و فیکریەکانی  ئەم سیستەمە هەنگاو بنێین.