دابان خەسرەو

بەکۆی مێژووی کورددا بچۆرەوە، دەبینیت ئێمە یەکێکین لەو میللەتانەی کەزۆرترین مۆدێلی حوکمڕانی و سیاسی و هەتا دەگاتە فۆڕمی دینیشمان تاقیکردۆتەوەو پڕاکتیزەمان کردووە، بەڵام جیاواز لەمۆدێلە ئۆرجیناڵەکەی و بەکۆپیەکی ساختەوە پیایدا رۆیشتووین و ئیشمان لەسەر کردووە، هەر لەمۆدێلی شیوعیەت، مارکسیزم، ناسیۆنالیزم و هەتا دەگاتە پێدراو چەمکە دینیەکانیش. لەسەروو هەمووشیانەوە چەمکی دیموکراسیەت لای ئێمە تاقیکراوەتەوەو ئیشی لەسەرکراوە، بەڵام جیاواز لەسەرچاوە راستەکەی بە کەموکورتیەکی زۆرو بە ئیفلیجیەکی تەواوەوە لەدایکبوون.

بۆ نموونە ئەو شەپۆلە مارکسیزمەی لەساڵەکانی پێشوودا رووی لەئێمە کردو هەندێک بوونە هەڵگری ئەم بیروڕایە و لەناو فەزای سیاسی ئێمەدا ئیشی کرد، هیچ لەو مۆدێلە مارکسیە نەدەچوو کە لەخۆرئاوا ئیشی لەسەرکرا، کەدواتر لەوێش ئەم تێڕوانینە تاڕادەیەکی زۆر فەشەلی هێنا. یەکێک لەو چەمکە تازانەی کە لەم چەند ساڵەی پێشوودا رووی لەئێمە کردو بەنیسبەت کۆمەڵگاو ئەو کەشە سیاسییەی کەهەیە تازە بوو (ئۆپۆزسیۆن) بوو کەبزووتنەوەیەک لەژێر ناوی گۆڕان و گۆڕانکاری هێنایە مەیدانەوە کەئەویش بزووتنەوەی گۆڕان بوو.

هەموو یەکێک لەتاکەکانی ئەم وڵاتە هەتا بگرە لایەنگرانی پارتی و یەکێتیش و ئەوانەشی دەنگیان بەم بزووتنەوەیە نەدا، ئومێدێکیان پێیبوو کەهیچ نەبێت کەمێک لە مۆدێلی سیاسی و پێکهاتی کۆمەڵایەتی و باری ئابوری و بیرکردنەوەو مۆڕالی کۆمەڵگایەکی وەکو کۆمەڵگای کوردی بگۆڕێت و جێگۆڕکێیەک لەو دەمووچاو کاراکتەرە سیاسیانەدا بکات کەساڵەهای ساڵە بەری رەنجی ماندووبونی خەڵکی و داهات و سەرمایەی ئەم میللەتە قووت دەدەن و بەهەدەری دەدەن. بۆیە چی لایەنگرانی گۆڕان و ئەوانەشی دژی بوون چاویان لەم ئومێدەبوو.

بەڵام بەداخەوە ئەم مۆدێلەی ئۆپۆزسیۆنی ئێمەو چەمکی گۆڕان وەکو هەموو مۆدێل و حوکمڕانیە شەل و شکستەکانی پێشوو کۆپیەکی ناشرین و دزێوی هێنایە وڵاتی ئێمە کە ئۆپۆزسیۆنێکی تاسەر ئێسقان بێ مەعریفەو کرچ و کاڵ و ناکامڵ بوو، بەداخەوە ئەوەی گۆڕانی کوشت یەکەم شت پەلاماردانی پارتی و یەکێتی بوو بەجۆرێک هەموو رەخنەو دیدو بۆچوونەکانی گۆڕان لەوەدا کورت بۆوە کەڕەخنە بێت لە پارتی و یەکێتی و بێئەوەی بتوانێت رەخنەگر بێت لەکۆی سیستمی سیاسی و کایەی سیاسی ئەم وڵاتە و بێ ئەوەی رەخنەگر بێت لەو بنەما کۆمەڵایەتی و زیهنیانەی پێشوو، کەکوردی لەکۆی پڕۆسە مێژوویەکاندا مایەپووچ کردوو هیچی حاسڵ نەکرد بێ ئەوەی بتوانێت هیچ لەبیرکردنەوەو جیهانبینی تاکی ئەم وڵاتەی ئێمە بگۆڕێت، بەداخەوە گۆڕان لەبری ئەوەی دەستکاری ستراکتۆری بیرکردنەوەی کۆمەڵگایەک بکات هات دەستکاری توڕەبوون و حەماسیەتی خەڵکی کرد، خەڵکی هاندا کەچارەسەری کۆی کێشەکانی ئەم وڵاتە بەبەرد هاویشتن و پەلاماردان و هەڵکوتانە سەر دەزگاو بارەگاکان دەبێت بێ ئەوەی بتوانێت تاک و گەنجی ئەم وڵاتە لەسەر عەقڵیەتێکی زانستی و دیدێکی رەخنەیی پەروەردە بکات، گۆڕان هات پارتی و یەکێتی خستە بەرەیەکی دوژمن و خۆیشی کردە بەرەیەکی ترەوە، خۆی وەکو مەلائیکەو ئەوانی دی وەکو شەیتان، هەڵبەت من قسەم لەسەر ناشرینی و خراپی و سیستمی حوکمڕانی پارتی و یەکێتی نیە کەساڵانێکە لەسەر گەوجاندنی خەڵک ئیشدەکەن بەڵام کورتکردنەوەی هەموو کێشەکانی ئەم وڵاتە تەنها بۆ پارتی و یەکێتی و جنێودان بەم بەرپرس و ئەو بەرپرس گۆڕانی لەهێزێکی ئۆپۆزسیۆنی کاراو ئەکتیڤ و پڕ گۆڕانکاری گۆڕی بۆ هێزێک کەهیچی لە پارتی و یەکێتی جیاواز نەبێت، بۆیە گۆڕان لەبری ئەوەی چاوی لەوە بێت ژمارەی کورسیەکانی بیست وپێنج بێت یان کامە وەزارەت پشکی گۆڕان، کام فڵان کەس کاندید بێت بۆ کام پۆستە، دەبوو چاوی لەوە بێت لەکوێوە بتوانێت کۆمەڵگایەکی دواکەوتووی وەکو ئێمە فێری ئەوە بکات لەکوێی مێژوودا کورد هەڵەی سیاسی کردووە، دەبوو چاوی لەوە بێت چۆن تاکێک و مرۆڤێک بەرهەم بهێنێت کەئامادە نەبێت سەدساڵ دوای هێزێکی سیاسی بکەوێت، سەرۆک و بەرپرسی ئەم وڵاتەی هێندە لا مووقەدەس نەبێت کە توانای رەخنەیەکی زانستی نەبێت لێی بگرێت، بەداخەوە ئەم دوالیزمە رەهایەو ئەم سەنگەرگرتنە لەپارتی و یەکێتی گۆڕانی لەناو هەمووناشرینیەکانی دەسەڵاتدا تواندەوەو کردی بەهێزێکی ناچیزو بچوک کەخۆشی بڕوای بەگوتارو بەڵێنەکانی خۆی نەما، بۆیە تا ئۆپۆزسیۆنی وڵاتی ئێمە تەنها لەسەر جوێندان و بەربەرەکانێ و دژایەتی پارتی و یەکێتی ئیش بکات، کۆی کێشەکانی وەکو نەبوونی مەعریفەی گەنج نەبوونی هاوڵاتی رەخنەگرو خاوەن عەقڵیەتی رێژەیی و نەبوونی سیستمێکی گونجاو باشترکردنی ئاستی خوێندن و زانیاری لەخوێندنگاو کۆلێژەکان و چەندەها کێشەی تر بەلاوە بنێت، چاوەڕێی هەر گۆڕانکاری و کرانەوە و پێشکەوتنێک لەوڵاتی ئێمە درۆیەکی گەورەیە ، سەڕەڕای ئەوەی گۆڕان هیچی لەعەقڵیەت و بیرکردنەوەی خەڵکی نەگۆڕی، ئەوەشی دووپاتکردەوە تۆ چەندە مۆدێل و بزووتنەوەیەکی جیاواز بیت، لەکۆتاییدا دەبێت ببیتە کۆیلەو پاشخانی سیستمی دەسەڵات و بەو کەلتورە کۆنزەرڤاتیزمەدا بشکێتەوە کەبەهەموو قورسایی خۆیەوە ئامادەگی هەیەو لەناو سیستەمەکەی ئەواندا بتوێیتەوە. بۆیە پارتی و یەکێتی سەرچاوەی کۆی کێشەکان نین، برینە قوڵەکە لەوێوەیە تۆ کۆمەڵگایەکی هۆشیارت نیە، تۆ تائێستاش رۆشنبیرو بیرمەندت نیە. تائێستاش رەخنەگرو ئەدیب و تیۆریست و پێشەوایەکی رۆشنفیکرت نیە کە پەنجەبخاتە سەر برینەکانی کۆمەڵگاو ببنە کەرەستەیەک بۆ باشترکردنی دۆخەکەو نەهێشتنی گەندەڵی و ببنە لەمپەر لەبەردەم ئارەزوو و خواست و رۆحیەتێک کە بەوێرانکاری و شەڕەنگێزی بارکراوە، بۆیە ئەوەی دەسەڵات تائەم ساتە بەدڵی خۆی یاری بەهەست و عەقڵیەتی کۆمەڵگایەک دەکات و ئاڕاستەی  دەکات، نەبوونی ئۆپۆزسیۆنێکی تەندروست کەخاوەنی ژێرخانێکی مەعریفی و جیهانبینیەکی مۆدێرن و جیاواز لەو تێڕوانینە کلاسیکیە کەچەند ساڵە ئامادەگی هەیە.