عارف روشدى

بژێوى سەرفراز وەک مافێکى سەرەتایی هەموو کەسێک پێویستییەکى جێگیرە وەک چۆن پێویستى بەهەوا هەبێت، راستییەکە  کەس ناتوانێ لێی لابدات، وەک ئەرکیش ئەرکى پێشینەى حکومەت و کومەڵگایە  دەرفەتى لەبار بڕەخسێنێت بۆ دابینکردنى ئەو مافە رەوایە،  بەڵام ژیان بێ گرفت نییە بەتایبەتى لەوڵاتێکى لکێندراوى وەک کوردستاندا، چونکە وڵاتێکى سەربەخۆو ئازاد نییە لەڕێکخستنەوەى کاروبارەکانیدا، لەکەشێکى نائازاددا گرفتەکان ئاڵۆزتر دەبن و گروپ گەلێک سودمەنددەبن، لەلایەکى دیکەوە پێوستە ئەو راستییەش نادیدە نەگرین، دەسەڵاتدارانى گەلى سەردەست (گەلى عەرەب) لەو ئاستەى هوشیارى و تیگەیشتندا نین بیر لەدادپەروەرى رێزگرتن بکەن لەمافى گەلانى لکێندراو، تەنانەت رێز لەیاسا بنەڕەتییەکەى وڵاتەکەیان ناگرن وەک چوارچێوەیەک بۆ رێکخستنەوەى  پەیوەندیی (سیاسی ، بەڕێوەبەرى، ئابورى) نێوانى هەرێمى کوردستان و بەغدادا، بەڵکو لەئەنجامى نوشوستهێنانیان لەدابینکردنى خواستە ژیارییەکانى ناوچەى عەرەبنشینى بەغدا و خواروى عێراق،  چاویان هەڵنایێ  بەو ئاستە پتەوەى ئۆقرەیی و خۆشگوزەرانى رێژەیی خەڵکى هەرێمى کوردستان، بۆیە بەبازدان  بەسەر دەستوردا، پەنا دەبنەبەر خوڵقاندنى گرفتى سیاسی و ئابورى بەمەبەستى زەمینەسازى بۆ نائارامى سیاسی و کومەڵایەتى لەهەرێمى کوردستاندا.

 لەبەر رۆشنایی ئەم فاکتەدا ئەرکى نیشتیمانى، نەتەوەیی و مرۆیی، وادەخوازێ هێزە سیاسییەکان، حکومەت و  کۆمەڵانى خەڵکى کوردستان، لەئاستێکى بەرزى پەیوەندى  هەستیارو بەرپرسیارەتیدا بن، بەپێچەوانەوە  بێباکى  و قەتیسبوونى بیرکردنەوە لەدەسکەوتى بەرتەسکى حزبی و وەدەستهێنانى هەندێ کونتراکت، هەرێمى کوردستانى سەقامگیرو پێشکەوتوو (وەک ئامانجى سەرەکى حکومەتى بەغدا) خوا نەخواستە رووبەڕووى ئەگەرى لەدەستدانى سەروەریی یاسایى دەکاتەوە .

 لەکاتێکدا، بەدرێژایی ساڵانى دواى رووخانى بەعس، سەرەڕاى پێناسەى دەستورى سیستمى سیاسی عێراق وەک وڵاتێکى فیدراڵی، دەسەڵاتدارە نوێکانى بەغدا بەهەمان عەقڵیەتى ناوەندخوازى هەڵوەستە دەکەن، هەروەها بەشێوەیەکى هەڵبژاردە  خاڵ و بڕگەکانى  دەستور بەکاردێنن، بەم هۆکارە سیستمى فیدراڵى رەنگدانەوەى نییە لەبوارەکانى داڕشتنى هێڵە گشتییەکانى سیاسەت و پەیوەندییە ئابورییەکان و پیادەکردنى دەسەڵاتە تایبەت و هاوبەشەکاندا، بۆیە رێگرى دەکرێت لەدەرچواندنى یاسا پەیوەندیدارەکانى رێکخستنەوەى شێوازى پەیوەستبوون، دیاریکردنى ئەرک و مافەکانى هەرێم و پارێزگا  رێکنەخراوەکان لەهەرێمێکدا بەپێى سیستمى فیدراڵى.

ئەوەى جێگاى داخە، هێشتا لەنێو هەرێمى کوردستاندا گرفتێکى زیانئامێزى (کونى نوێبوو) خۆی دووبارە دەکاتەوە ئەویش بریتییە لەسەرهەڵدانى دیاردەى (لادەرى و مشەخۆرى سیاسی) رێکخراو لەچوارچێوەى هەندێ گروپى ناجۆرو کەسانى ئەندام لەچەند حزبێکى کوردستاندا بەدیدەکرێت، بەتایبەتى ئەوانەى بەدەنگى هاوڵاتیانى کوردستان بوونەتە ئەندامى پەرلەمانى عێراق، کارو کردەوەکانیان لەئاستێکدان رووتن لەهەر هەستێکى نیشتیمانى و نەتەوەیی و مرۆیی، بێ شەرمانە نۆکەرایەتى دەکەن و بوونەتە داردەستى هێزە دەمارگیرو شۆڤێنیستەکان .

لەلایەکى دیکەوە ئەو گروپە لادەرانە چەند روژێکە بەهاندانى ئاغاکانیان، گرفتى دواکەوتنى موچەى موچەخۆرانى کوردستانیان قۆستوەتەوەو سوارى شەپۆلى ناڕەزایی بەشێک لەهاوڵاتیانى کوردستان بوونەتەوە، بەمەبەستى ئاژاوەگێڕى و ئاشوبنانەوەو لێکترازان و تێکدانى ئاسایشى کومەڵایەتى لەهەندێ شوێنى هەرێمى کوردستاندا.

 لەڕاستیدا کێشەى بەغداو هەرێمى کوردستان بریتى نییە لەکێشەى تەسلیمکردن و تەسلیمنەکردنى نەوت و داهاتە گومرکییەکان، چونکە کێشەگەلێکن لەدەستوردا چارەسەرکراون،  دڵنیام ئەگەر هەرێم هەموو نەوتى کوردستان و داهاتى نێوخۆیی و گومرییەکانیش بداتەوە بەغدا، ئەستەمە پەیوەندییەکان سەرڕاست ببنەوە، بە هۆکارى ئەوەى بەغدا بەپێی سەربودەى (١٧) ساڵى رەبەق هەڵگرى ئەجندای دادپەروەرى و نیشتیمانی نەبووە، بەڵکو لەهەوڵدانێکى چڕدایە بەهاوکارى گروپ و هەندێ بەرپرسی  کوردزمانى  لادەر، لەڕێگاى فشارى ئابورییەوە، هەرێمى کوردستان رووبەڕووى شڵەژانى کومەڵایەتى بکاتەوە، بێجگە لەبێڕێزى کردن و نادیدەگرتنى بوونمان وەکو گەلێک و قەوارەیەکى یاسایی  مەبەستێکى دیکەیان نییە.

 لەم هەلومەرجە سەختەى کوردستاندا هەر جموجوڵێک لەشێوەى خوپیشاندان و گردبوونەوەو مانگرتنیشدا بێت، بەو هوکارنەى سەرەوە ئاماژەم پێکردوون، زیانبەخش دەبن، بۆیە پێویستە  گەنجەکانمان  بەگفتى ئەو کەسانەى (خودى خویان لەلوتکەى گەندەڵیدان) غافلگیر نەبن و هوشیارانە  لەتەڵەکەیان دەربازببن و بەشانازییەوە هاوکارى حکومەتى هەرێمى کوردستان بن لەهەنگاوەکانى چاکسازیدا.