ره‌فیق سابیر

*رۆژی ٢١ ئایاری ١٩١٩ مەلیک مەحموود لە کاتی دامەزراندنی مەملەکەتی کوردستان، بۆ یەکەم جار ئاڵای کوردستانی هەڵکرد

 ئاڵا بە سیمبولی سەروەری و شکۆی وڵات و گەل دادەندرێت. بە قانوون ناوەرۆک و رەنگ و فۆرم و رێوڕەسمی پاراستن و هەڵکردن و داگرتنی بۆ دادەندرێت. ئەو گەلانەی خەبات بۆ سەربەخۆبوون دەکەن، ئاڵا دەکەنە سیمبولێکی گرنگی یەکبوونی نەتەوەیی و هاوئامانجی و هاوخەباتیی ئازادیخوازانەی گەلەکە. هەروا شکۆی ئاڵا بەشێکە لە شکۆی مرۆڤ. لەو شوێنەی شکۆی مرۆڤ دەخرێتە بنپێ و سەروەریی وڵات هەراج دەکرێت، ئاڵا شکۆمەندی لەدەست دەدات و دەکرێتە پەرۆیەکی ئاسایی. 

ئاڵای کوردستان، بۆ یەکەم جار رۆژی ٢١ ئایاری ١٩١٩ لە کاتی دامەزراندنی حوکمداریی کوردستان، لە سلێمانی لە لایەن مەلیک مەحموود هەڵ کرا. ئەمە رووداوێکی دەگمەنی میژووییە کە دواتر لە راپەڕینی ساڵی ١٩٢٨ رێکخراوی خۆیبوون لە باکووری کوردستان و لە ساڵی ١٩٤٦ لە سایەی  کۆماری مەهاباددا، دووبارە ئاڵای کوردستان، کە هەمان ئاڵای سەردەمی شێخ مەحموود نەبوو، هەڵکرایەوە.  

بەڵام مایەی سەرسوڕمانە، لە هەرێمی کوردستان ئەم راستییە مێژووییە و رۆژی دامەزراندن و روخاندنی حوکمداریی مەلیک مەحموود، تەواو فەرامۆش بێ بایەخ کراون. لەجیاتیان میژوویەکی ساختە دەنووسرێتەوە. بۆ نمونە رۆژی ١١ ئازار، کە سەدام لەسەر کاغەز مافی ئۆتۆنۆمیی بۆ کورد ناساند، ئەوەندە بە گرنگ داندراوە بە بریارێکی بەپەلەی سەرۆکی حکومەت، کە مافی ئەم کارەی نییە، کراوەتە پشووی رەسمی، کەچی رۆژی راگەیاندنی حوکمداری کوردستان و هەڵکردنی ئاڵای کوردستان، تەواو فەرامۆش کراون. بە راستی مایەی گاڵتەجارییە کە لە کاتێکدا گەلی کورد بە دەستوور مافی فیدرالی لە عێراق هەبێت و چاوی لە دامەزراندنی دەوڵەت بێت، کەچی رۆژی داننان بە ئۆتۆنۆمییەکی کارتۆنی لە کورد پیرۆز بکریت ئەو رۆژە بە پشوی رەسمیی لە هەرێمی کوردستان دابندرێت!! بەڵام لەوە دەچێت ئەمە بەشێک بێت لە کۆششی نووسینەوەی میژوویەکی ساختە. نزیکەی ٢٦ ساڵ پێش ئێستا لە نووسینێکدا بەناوی دیاردەکان لە شێوەی خۆیان دژەکانیان دەهیننەوە بەرهەم پرسیم: 

کێ دەڵێ شمشێرێک و قەلەمێکی خوێری مێژوو نانووسنەوە؟
لەبەر ئەوەی کورد دەوڵەتی نەبووە، هێشتا کولتووری ئاڵا لە کوردستاندا نەچەسپیوە و ئاڵای کوردستان وەک پێویست بایەخی پێ نەدراوە و حورمەتی بۆ دانەندراوە. لەسەر باڵەخانەی زۆر دەزگا و دایرەی حکومەتی هەرێم بە رزیوی و دڕاوی دەبیندرێن. یان وەک لۆگۆی حیزبی و بازرگانیکردن بە پرسی کورد و هەڕاجکردنی وڵات، بەکار دەهێندرێت. لەمەش خراپتر ئاڵای کوردستان رۆژێک لەژێر پۆستاڵی لەشکری ئەنفالە و رۆژێکی تر لەژێر پۆستاڵی پاسدار و جەندرمەی تۆرک را دەخرێت و دەکرێتە ماسکی لەشکری پێش داگیرکاران. خەڵکی کوردستانیش هەموو ئەو سوکایەتییە بە ئاسایی وەر دەگرن و لە ئاستیدا بێدەنگ ماون.  

ئاڵا خۆی لەخۆیدا پارچەپەرۆیەکە، بەڵام بایەخ و پیرۆزییەکەی لەو پەیام و ئامانج و ناوەرۆکە بەرزە ئازادیخوازی و نیشتمانییەوە دێت، کە لەگەڵ خۆیدا هەڵیان دەگرێت. شکۆ و بەرزی ئاڵا بەستراوە بە شکۆی مرۆڤ و سەروەریی خاک. دەسەڵاتی سیاسی وەک چۆن دەتوانێت شکۆ و شەکاوەیی ئاڵای وڵاتەکەی بپارێزێت، بە هەمان شێوە دەکرێت ئاڵا سووک و بێناوەرۆک بکات. 

لە وڵاتێکدا کە هەموو شتێک، لە پەرلەمان و سیستمی داد و حوکمڕانی و مافی مرۆڤ و دیموکراتی و سەروەریی خاک و ئازادیی نەتەوەوەیی تا سیستمی خوێندن و پەروەردە و زانکۆ و تەندروستی و ژیانی ئابووری و رۆشنبیری، سووک و بی ناوەرۆک کرابن، ئایا ئاڵا و تەنانەت وڵات، تا چەند ناوەرۆک و مانا و شکۆمەندییان دەمێنن؟ 

لە وڵاتێکدا کە هەر شتێک پارەی کردبێت و پارە بکات، لە ئامێری نەخۆشخانە و قوتابخانەکان و سامانی سەرزەوی و بنزەوی کوردستانەوە تا دەگاتە سەر و گیانی کوردی رۆژهەڵات و باکوور و رۆژئاوا، دەفرۆشرین و بازرگانییان پێوە دەکریت، ئایا لەم جۆرە وڵاتەدا دەتواندرێت سەروەری و شکۆی مرۆڤ و خاک و ئاڵا پارێزراو بن؟

هەر دەسەڵاتێکی فاسید و ستەمکار کاتێک گەلەکەی کۆیلە و برسی دەکات و وڵات دەکاتە ئۆردووی لەشکری داگیرکەر و زیندانی گەلەکەی خۆی، ئیتر ئاڵا و تەنانەت وڵات بایەخ و گرنگییان لای خەڵک لاواز دەبن. رۆژانە لە وڵاتانی جۆراوجۆر، بە دەیان هەزار کەس لە ستەم و فەسادی و بێدادیی دەسەڵاتەکانیان هەڵدێن، بەدەم نەفرەتکردن لە وڵات و ئاڵا و ژیان، بە دوای نان و ئازادی و ژیانی مرۆڤانەدا روو لە وڵاتانی تر دەکەن. 

شکۆی ئاڵا و سەروەریی وڵات بەشێکن لە شکۆ و سەروەریی مرۆڤ. لەو جێیەی ماف و داد و ئازادیی دەکوژرێن، شکۆی ئاڵا و سەروەریی وڵات دەکرێن بە ماسکێکی ناشرینی ستەمکار و فاسیدان.
كه‌ رابۆوه‌
وتی‌: به‌نێو ئاژاوه‌دا ده‌په‌ڕمه‌وه‌
وتی‌: وڵاته‌ ونه‌كه‌م
      ده‌دۆزمه‌وه‌.

له‌سه‌ر مه‌زرا نه‌خشه‌ی‌ وڵاته‌كه‌ی‌ كێشا 
به‌ تیشك ئاڵای‌ بۆ چنی‌ 
لای‌ ئێوارێ‌ 
منداڵئاسا، خه‌و بردیه‌وه‌
جارێكی‌ دی‌ 
خه‌و وڵات و ئاڵایه‌‌كه‌ی‌ لێ‌ دزییه‌وه‌.