سینەما لەگوتاری سیاسی دا

4 ساڵ لەمەوپێش

فارس نەورۆڵی

هۆبز دەڵێت: مرۆڤەکان گورگی یەکترن. بە واتایەکی دیکە جەنگی مرۆڤەکان دژی یەکدی وەک دڕندەیەک وان بەرامبەریەکتری، ئەم دۆخی دڕندەییە گۆڕینی بۆ دۆخی مرۆیی کارەکتەری ئەقڵانی دەوێت. ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەو شوێنەیە بە جەنگی مەزهەب و ئایینەکان و نەتەوەکان ناسراوە، مرۆڤەکانی ئەم ناوچەیەی بردوەتە دۆخی گورگ و دڕندە دژ بەیەک، ئەو کاتەی جەنگی سەربازی کۆتایی دێت، دەستدەکەن بە شەڕی فەرهەنگی. زۆربەی کات لە هەموو جەنگەکاندا دەوڵەتانی ئەم ناوچەیە لە هەموو کایەکاندا دژی کورد هاوهەڵوێست بوون. بەڵام بەرامبەر هێزە گەورەکانی جیهان کە خۆیان بە کوفر ناویان دەبەن، نەیانوێراوە بچوکترین هەڵوێستی هاوبەشیان هەبێت.

برینەکانی خۆیان کەلەلایەن دوژمنەکانیانەوە تێیانکراوە لەبیرخۆیان دەبەنەوە و دێن کوردبرینداردەکەن ،یەکەمین برینداری ئەم جەنگە فەرهەنگییە لە ناوچەکەدا فارسەکانن، کاتێک یەکەمین شانۆنامەی مێژووی جەنگ، کە شانۆنامەی فارسەکانە ٩٥٠ لاپەڕەیە کە پێنج سەد ساڵ بەر لە زایین ( ئەسخیلۆس) دەربارەی شەڕی یۆنانیەکان و فارسەکان نوسیویەتی، گرنگی ئەم شانۆنامەیە لەوەدایە کە بە هیچ شێوەیەک فارسەکان بە ترسنۆک باس ناکات. یۆنانیەکان بە ئازا ناو ناهێنێ بگرە نووسەر وێنەیەکی پۆزەتیڤی فارسەکانی کێشاوەو بە جەنگاوەر باسیان دەکات. بەڵام هۆکاری شکستیان لە شەڕی یۆنانیەکاندا دەگێڕێتەوە بۆ ملهوڕی و لوتبەرزی و گوێنەدان بە هیچ یاسایەکی ژیان.

هەتا ئەو ڕادەیەی کە ئیرادەی خواوەند بە هەند وەرناگرن، لەبەر ئەوەی شکۆمەندی یۆنان لە خوداوەیە لە داواکرنی ئازادییەوە یەدەبێ ڕێز لەو ئیرادەیە بگرن. شەڕکردن دژ بە یۆنان واتە بە گژداچونەوەی خوداوەندو ئازادی و یاساکانی گەردون، هەر لایەک ئەو یاسایە بشکێنێت چارەنوسی بەزینە. ئەسخیلۆس لە شانۆنامەی فارسەکاندا جەخت لەسەر ئەوە دەکاتەوە، کە فارسەکان نەدەبوو ئەم هەڵەیە بکەن، هەڵەی شەڕکردن لەتەک یۆنان و خوداوەندو ئازادیدا، چونکە خوداوەند، ئازادی بە مرۆڤ بەخشیووە. زەوتکردنی ئازادی مرۆڤ واتە وەستانەوە دژ بە یاساکانی خوداوەند، لە لایەکی دیکەوە ( هێرۆدۆت) لە کتێبەکەیدا چیرۆکێکی زیاد لە پێنج سەدساڵ پێش زایین باس دەکات، چیرۆکی مادەکان و پارسەکان، ئەم شانۆنامە و چیرۆکە نزیکایەتیان پيکەوە هەیە. پاشان لە ساڵانی ١٦٠٠کاندا( ئەنتۆنیۆ ماریان) دێت ئەم چیرۆکەی، هیرۆدۆت دەکاتە تابلۆ، کە هەتا ئێستا ئێرانییەکان یاخود فارسەکان برینی ئەو شانۆنامەو چیرۆک و تابلۆیەیان بۆ ساڕێژ نابێت، کەچی لە سەدەی ٢١دا ئاژانسی هەواڵی فارس دێت و فیلم لەسەر چەوساوەترین گەل و ئازادی خوازترین گەل بۆ ئیستئفزاز بەرهەم دەهێنێت، لەسەر شەڕێک کە تەنها کورد بە هاوکاری جیهان توانی ڕووبەڕووی ببێتەوە.

دواجار ئێرانیش لەو شەڕەدا بەشێک بوو لە جیهان. لێرەدا مەبەستم نیە ئاستی ئەم فیلمە بەرمە ئاستی نوسینەکانی هیرۆدۆت وئەخیلۆس چونکەئەوان هەم ئەدەبی باڵان هەم لەسەر دوو هێزی دوژمن ودژبەیەک نوسراون، بەڵام ئەم فیلمە جگە لەوەی لەئاستێکی نزمدایە، لەلایەکی دیکەوە هی سەردەمێکە دوو هێز دوژمنێکی هاوبەشیان هەبووەدژی جەنگاون ، گەڕانەوە بۆلای ئەخلیلۆس وهێرۆدۆت تەنها بۆ ئەوەیە زاکیرەی دەرهێنەرانی ئەم فیلمە بگەڕێنمەوە بۆ ئەو دوو دەقە گەورە و تابلۆ پڕ لە مانایە بۆیە.

ئەم فیلمە پێش ئەوەی لێدان بيت لە کورد، لێدانە لە ئەخلاقی هاوپەیمانییەتی، دەرهێنەرانی ئەو فیلمە دەبوو بیانزانیایە، لێدان لە بارزانی لێدانە لە کورد و هاوپەیمانی جیهانی و لە خۆشیان، چونکە ئەوکاتە بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان بوو، لە ئاستی جیهان و ناوچەکەدا مامەڵەی لەتەک دەکرا، ڕەنگیشە کێشەیەکی ئەوانە ی لە پشت ئەم فلمەوەن لەوێدا بێت کەگرێ مێژووییەکانی هەمیشە ئامادەیە لەسیاسەت و پەیوەندییەکانی دا لەتەک دەرەوەی خۆی ، گرێگەلێک کەمێژوویەکی درێژی هە یە ، بەڵام سیاسەت بیناکردنی لەسەر گرێیەکی زبری مێژووی هەمیشە وێنا یە کی ترسناکی پێیە بۆدۆست ودوژمن .لێکەوتەکانی ئەم فیلمە قسەی زۆری بەدوای خۆیدا هێنا، هەندێ سۆز هەندێ بە دار دەهۆڵی فیلمەکەی دەکوتی، بەڵام ئەگەر ئەم فیلمە هونەری سیاسی بێت، بە هەڵچون و ژاوەژاو ناشکێ ئەوانەش لەناوخۆ شاگەشکەبوون بۆململانێی ناوخۆی نادروست بەکاری دێنن ئەوە مێژوو وەڵامیان دەداتەوە.

ئەوەی دوا گوتاری هونەری سیاسی و فەلسەفەی سیاسی بوو، لەسەرئەم فلمەو لێکەوتەکانی پەیامەکەی سەرۆکی هەرێم بوو، کەنیگەرانییەکی لۆژیکی قوڵی دولایەنەی میانڕەوی ودلێری لەخۆگرتبوگلەی خۆی گەیاندوئامانجی گۆڕینی ئایدیای داگیرکەرە بەرامبەربەکوردکە چەندین ساڵەهەم دۆستین و هەم دوژمن لەم پەیامەدا گەمەکەی پێچەوانە کردەوەو گەڕاندییەوە بۆ ڕێگای ڕاستی خۆی. پەیامەکە مرۆڤ دۆستانە بوو بۆ پێکەوە ژیانی گەلانی ناوچەکەو گەڕانەوە بۆ ئەخلاق لە هاوکاری سیاسی و دۆستانەدا گوتی: گەر دەتانەوێ لە ئازاری کورد تێبگەن لەم جۆرە نمایشانەدا بگەڕێنەوە بۆ ( هیرۆدۆت) و( ئەسخیلۆس) بخوێننەوە و سەیری تابلۆکەی ( ئەنتۆنیۆ ماریا) بکەن. کەواتە تێدەگەین پەیامەکەی سەرۆکی هەرێم گەڕاوەتەوە بۆچی ئەدەبێکی باڵا. بۆیە بۆ ئەوەی لە ئەمڕۆ تێبگەین بۆ ئەوەی لە دۆخی گورگەوە بگۆڕێن بۆ دۆخی مرۆیی، پەیامەکەی سەرۆکی هەرێم فەلسەفەی پێکەوە ژیانە پيویستە بۆ ڕاستکردنەوەی هەڵەکان بە هەند وەربگیرێت.

سەرچاوە
١. کۆرسەکانی خانە . د . فاروق ڕەفیق
٢. جەنگی فارسەکان وەرگێڕانی عەلی فەتحی
٣. پەیوەندی جەنگ وشانۆ
٤. هێزی هونەر . نەبەزگۆران