ئومێد بابان

دوای هەڵبژاردنی پێشوەختەی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق و یەكلابوونەوەی دەنگ و سەنگی لایەنە سیاسییەكان، ئەنجامەكان لای زۆرینەی حزب و كیانە سیاسییەكان پەسندكران و بگرە كۆمەڵگای نێودەوڵەتیش، بەوڵاتانی هەرێمییشەوە، دانیان بەئەنجامەكانی هەڵبژاردنە پێشوەختەكەی عێراقدا نا.

ئەو هەڵبژاردنە پێشوەختەیەی عێراق، كە لای هەمووان روونە لەدەرەنجامی سیاسەتی شكستخواردوو و بڕیاردانی تاكلایەنەو فەرامۆشكردنی خواست و داوا رەواكانی خەڵكی عێراق و پێشێلكردنی دەستوور هاتە ئاراوەو دواجار بووە دیفاكتۆ، باڵانسی بەهێزی و لاوازی و تەنانەت جەماوەریبوونی لایەنە سیاسییە بەشداربووەكانی پرۆسەی سیاسیشی لەو وڵاتەدا گۆڕی و بەشێك لە لایەنەكان بوونە براوەی هەڵبژاردن و بەشێكیشیان دووچاری شكستی «چاوەڕوانكراو» و هەندێكیان «پێشبینینەكراو»یش بوونەوە.

لەپرۆسەی هەڵبژاردندا، كە لەكورتترین پێناسەدا مافی سەرەتایی و دیموكراسیی دەستنیشانكردنی نوێنەرانی گەلە لەدەزگا و دامەزراوە بڕیاربەدەستەكاندا، بردنەوە و دۆڕان، یان روونتر، بەدەستهێنانی متمانەی زیاتری خەڵك و یاخود پێچەوانەكەشی، نۆڕماڵن، چونكە ئەزموون پێمان دەڵێت، ئەوەی خزمەتی زیاتر بكات و هەر هیچ نەبێت پڕۆژەی بۆ ئێستا و داهاتوو هەبێت و خاوەنی مێژووی پڕ لەدەستكەوت و شانازی بێت، دەیباتەوەو ئەوانی دیكەش دەدۆڕێن، دۆڕان بەمانا شموولییەكەی، واتا پێویستیان بە بەخۆداچوونەوەو گوێگرتنە لە ڕای گشتی و تێكەڵاوبوونە لەگەڵ موعانانی عەوام و نەهامەتییەكانی كۆی خەڵك.

لێ مخابن، لەعێراقدا هاوكێشەكان پێچەوانەن، ئەمە جگە لەوەی كە لە رووی خزمەتگوزاری و دابینكردنی ئەمنیەت و خۆشگوزەرانی بۆ هاونیشتمانیان، كە عێراق ڕەنگە خەمساردترین و شكستخواردووترین وڵات بێت لەم ڕووەوە، مافی پێكهاتەكانیشی بەدرێژایی سەد ساڵ حوكمڕانی پێشێل كردووە، ئاخر كوردو پێكهاتە سەرەكییەكانی دیكەی، زیندەبەچاڵ و ئەنفال، كیمیاباران و كۆمەڵكوژ كردووە.

لەكاتێكدا تێكڕای پێكهاتەكان، خاوەنی سەنگ و دەنگ و ڕەنگ و پێگەی خۆیانن و باشتر وابوو دەسەڵاتدارانی عێراق، بەدرێژایی مێژووی ئاماژەپێكراو، هەم رێز لەپرەنسیپی پێكەوەژیان، پێكەوەسازان و پێكەوەهەڵكردن وەربگرن، هەم كەشێكی ئاشتیانەی دوور لەتوندوتیژی و سڕینەوە، بۆ گفتوگۆو دیالۆگی برایانە لەگەڵ سەرجەم پێكهاتەكان بخوڵقێنن.

بەداخەوە، لەو سەد ساڵەدا هیچ كام لەبڕیاربەدەست و قەڵەمڕەوو باڵادەستەكانی ئەم وڵاتە، هێندەی لەخەمی پۆست و ئیمتیازاتی شەخسی و حزبیدا بوون، چارەكی ئەوەندەش گوێیان بۆ نەتەوە جوداو پێكهاتە جیاوازو ئایینزا جۆربەجۆرەكان نەگرتووە، تا زەمینەیەك بۆ لێكتێگەیشتن و پێكەوەیی بێتە ئاراوە.

ئەوەی باس كرا، هەم تەجرەبە، هەم مێژووییە، بۆیە دەكرێ سەركردایەتیی سیاسیی كوردستان، بەهاوبەشی لەگەڵ تێكڕای ئەو دەنگانەی گوێیان لەدەنگی كوردو كوردستانیانەو لەسەر مافی ڕەوایان دەنگ هەڵدەبڕن، لەمەودوا بەدەسەڵاتدارو تەنانەت حزبی سەرۆكوەزیرانە نوێیەكەی عێراقیش بڵێن، دیموكراسیی ڕاستەقینە، واتا پابەندبوون بەپێدانی مافی سەرجەم پێكهاتەكان، واتا پێكەوەژیانی ئایینی و فرەیی، واتا پەیوەستبوون بە رێككەوتننامەكانەوە، واتا جێبەجێكردنی دەستوورو ماددە و بڕگەكانی.

ئیدی لەعورف و فۆڕمی دیپلۆماسیی هاوچەرخدا، جێیەك بۆ پەراوێزخستنی نەتەوەو پێكهاتە جوداكان نەماوە، ئیتر پێویستە بەچاوی بەغدادا بدرێتەوە، كە چیتر خەڵكی كوردستان و سەركردایەتییەكەی ئیحراج مەكەن، بژاردەو ئەلتەرناتیڤ زۆرن و دەكرێ كارتی دیكەی سووریش بۆ بەغدا بەرزبكرێنەوە.

ئامان، چیدی وابەستەی گفت و بەڵێنی زارەكیی بەغدا مەبن، چیتر مەهێڵن یاری بەچارەنووسی گەل و نەتەوەیەكی ستەمدیتوو بكرێت.