هاوڵاتى

چوار وڵاتی عێراق ، سوریا، سعودیه‌ و ئێران به‌ ناوه‌ندی و هۆکاری خۆڵبارین له‌ ناوچه‌که‌دا له‌قه‌ڵه‌م ده‌درێن که‌ تاران، تورکیا به‌ یه‌کێک له‌ سه‌ره‌کیترین هۆکاره‌کانی ئه‌و خۆڵبارینه‌ ناو ده‌بات.
له‌ لێکۆڵینه‌وه‌ و توێژینه‌وه‌ زانستییه‌کانی ده‌رکه‌وتوه‌ هۆکاره‌کانی خۆڵبارین له‌ ئێران 60%ی هۆکاری ناوخۆیی هه‌یه‌ و 40%یشی هۆکاری وڵاتانی دراوسێیه‌ له‌ هه‌مان کاتیشدا وڵاته‌که‌ ناوه‌ندێکی بیابانیی هه‌یه‌ به‌ روبه‌ری نزیکه‌ی 10 ملیۆن دۆنم که‌ سه‌رچاوه‌یه‌کی سه‌ره‌کییی خۆڵبارینه‌ .

ئێران زیاتر له‌ 20 ساڵه‌ گیرۆده‌ی وشکه‌ساڵی و که‌مئاویی بووه‌ که‌ پێشبینیی ده‌کرێت 10 ساڵی دیکه‌ له‌و که‌مئاویی و وشکه‌ساڵه‌ییه‌ ده‌ربازی نه‌بێت و ئه‌وه‌ش هێنده‌ی دیکه‌ دیارده‌ خۆڵبارین چڕتر و زیاتر بکاته‌وه‌.

 تورکیا به‌ دروستکردنی به‌نداو هۆکاری 40%ی خۆڵبارینی ناوچه‌که‌یه‌، چونکه‌ گرتنه‌وه‌ی ئاو به‌ روی سوریا و عێراق وای کردوه‌ زۆنگاوه‌کان وشک بکه‌ن له‌ کاتێکدا ئه‌و زۆنگاوانه‌ رۆڵی باشیان هه‌یه‌ بۆ شێداربونی که‌ش و هه‌و له‌ ناوچه‌ بیابانییه‌کانی دوو وڵاته‌که‌.

ئێران رایگه‌یاندوه‌ پلانی هاوبه‌شی هه‌یه‌ بۆ چاره‌سه‌ری خۆڵبارین له‌ ناوچه‌که‌دا، به‌ڵام ئه‌و پلانه‌ نزیکه‌ی 10 ساڵ ده‌خایه‌نێت و پێویستی به‌ هاوکاریی نێوده‌وڵه‌تیی وڵاتانی دراوسێ هه‌یه‌. 
خۆڵبارین کاریگه‌ریی زۆری له‌سه‌ر ئێران بووه‌ و ئه‌وه‌ش وای کردوه‌ تاران له‌ دوای ده‌ستوه‌ردانه‌کانی له‌ گۆڕه‌پانی سیاسیی عێراق پرسی چاره‌سه‌ری ئه‌و دیارده‌یه‌ له‌گه‌ڵ به‌غدا بکاته‌ پرسی دووه‌م و له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا وه‌فدێکی پسپۆڕ و شاره‌زا له‌گه‌ڵ راوێژکاری سه‌رۆک کۆماری ئێران ره‌وانه‌ی به‌غدا بکات.
ئاماره‌ مه‌ترسیداره‌کانی خۆڵبارین
ئێران رایگه‌یاندوه‌ نزیکه‌ی 270 ملیۆن هه‌کتار که‌ ده‌کاته‌ زیاتر له‌ یه‌ک ملیار دۆنم، زه‌وی و بیابان له‌ ده‌وروبه‌ری وڵاته‌که‌ی هه‌یه‌ که‌ ناوه‌ندی خۆڵبارینی ناوچه‌که‌یه‌ و ئه‌و روبه‌ره‌ش نزیکه‌ی 127 ملیۆن تۆن گه‌رده‌یله‌ی خۆڵ دروست ده‌کات و هه‌ندێکجاریش به‌ گه‌رده‌یله‌ی سور ناوی ده‌هێنریت.
ئه‌و روبه‌ره‌ له‌ خاکه‌ زۆرینه‌ی ده‌که‌وێته‌وه‌ سعودیه‌، سوریا، عێراق و هه‌ندێک له‌ وڵاتانی که‌نداو، به‌ڵام ناوه‌نده‌که‌ی عێراق و سوریایه‌.
ناوه‌ندی ژینگه‌ی ئێران ئاشکرای کردوه‌ نزیکه‌ی 10 ملیۆن دۆنم زه‌وی وشک و بیابان له‌ وڵاته‌که‌ هه‌یه‌ که‌ ئه‌ویش به‌ ناوه‌ندێکی سه‌ره‌کیی خۆڵبارین ئه‌ژمار ده‌کرێت.
زیاتر له‌ یه‌ک ملیۆن و 200 دۆنم له‌و زه‌ویانه‌ ده‌که‌وێته‌ پارێزگای خوزستان له‌ باشوری رۆژئاوای ئێران که‌ هاوسنوری عێراقه‌.
له‌ لێکۆڵینه‌وه‌ی مه‌یدانیی پسپۆرانی ژینگه‌ی ئێراندا ده‌رکه‌وتوه‌ له‌ ساڵێکدا لانیکه‌م 150 ملیۆن تۆن گه‌ردیله‌ی سور له‌ شێوه‌ی خۆڵبارین روو له‌ وڵاته‌که‌ ده‌کات.

خۆڵبارین هه‌ناسه‌ی له‌ ئێران بڕیوه‌
له‌ پێوه‌ری زانستی پیسبونی که‌ش و هه‌وا نابێت پیسبونه‌که‌ بگاته‌ زیاتر له‌ 100 AQI به‌ڵام خۆڵبارین وای کردوه‌ پێوه‌ری پیسبونی که‌ش و هه‌وا له‌ هه‌ندێک ناوچه‌ی وڵاته‌که‌ بگاته‌ زیاتر له‌ 600 AQI له‌ کاتێکدا دوایین پله‌ی مه‌ترسیداری که‌ش و هه‌وا نابێت 500 AQI تێپه‌ڕێنێت.
ئێران له‌ حه‌وتی ئه‌م مانگه‌وه‌ پیسترین که‌ش وهه‌وای مێژوی وڵاته‌که‌ی له‌ 15 رۆژدا تۆمار کردوه‌ و به‌ وته‌ی به‌رپرسانی ته‌ندروستییی له‌ ساڵێکدا لانیکه‌م 11 هه‌زار و 130 که‌س به‌هۆی خۆڵبارین و پیسبونی که‌ش و هه‌وا له‌ وڵاته‌که‌ گیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن.
ته‌ندروستیی ئێران بڵاوی کردوه‌ته‌وه‌ له‌ ماوه‌ی خۆڵباریندا رێژه‌ی ئه‌و نه‌خۆشانه‌ی به‌هۆی کێشه‌ی هه‌ناسه‌دانه‌وه‌ رویان له‌ نه‌خۆشخانه‌کان کردوه‌ 20% زیادی کردوه‌.
ئاژانسی هه‌واڵی خوێندکارانی ئێران (ئیسنا) له‌ زاری پسپۆڕانی ئابورییه‌وه‌ بڵاوی کردوه‌ته‌وه‌ که‌ به‌هۆی خۆڵبارینه‌ ساڵانه‌ زیانی 30 ملیار دۆلار به‌ وڵاته‌که‌ ده‌گات که‌ ده‌کاته‌ نزیکه‌ی 3%ی کۆی داهاتی ئێران.

 ئێران له‌ حه‌وتی ئه‌م مانگه‌وه‌ پیسترین که‌ش وهه‌وای مێژوی وڵاته‌که‌ی له‌ 15 رۆژدا تۆمار کردوه‌ و به‌ وته‌ی به‌رپرسانی ته‌ندروستییی له‌ ساڵێکدا لانیکه‌م 11 هه‌زار و 130 که‌س به‌هۆی خۆڵبارین و پیسبونی که‌ش و هه‌وا له‌ وڵاته‌که‌ گیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن

پلانی پسۆڕانی ئێران بۆ کۆنتڕۆڵی خۆڵبارین
پسۆڕانی بواری ژینگه‌ پلانێکی 10 ساڵه‌یان بۆ چاره‌سه‌ری دیارده‌ خۆڵبارین خستوته‌ڕو که‌ ده‌بێت به‌ پێی پلانه‌که‌ سه‌رجه‌م وڵاتانی رۆژهه‌ڵات و باشوری رۆژهه‌ڵاتی ئاسیا وه‌ک سعودیه‌، سوریا،عێراق، تورکیا و ئێران پێکه‌وه‌ کاری هاوبه‌ش بکه‌ن و هه‌وڵی رێگریی له‌ به‌ بیانبونی ناوچه‌کانیان و فشۆڵبونی خاکی وڵاته‌که‌یان بکه‌ن.
له‌ راپۆرتی ئه‌و پسپۆڕانه‌دا هاتوه‌ 60%ی خۆڵبارینه‌کانی ئێران هۆکاری وڵاتانی دراوسێی وه‌ک عێراق و سوریا و سعودیه‌-یه‌ که‌ زیاترین خاکی فشۆڵ و ناوچه‌ی بیابانی و خاکی بێ شێی-یان هه‌یه‌ که‌ شێدارنه‌بونی خاکی سوریا و عێراق ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ دروستکردنی به‌نداوی گه‌وره‌ له‌ تورکیا و رێگریی له‌و سه‌رچاوه‌ ئاویانه‌ی ده‌چنه‌ روباره‌کانی دیجله‌ و فورات و دواجار ئه‌و دو روباره‌ سه‌رچاوه‌ی سه‌ره‌کیی ئاوئ ئه‌و دو وڵاته‌ن.
به‌ پێی پلانه‌که‌ داواکراوه‌ له‌گه‌ڵ وڵاتی ئێران هه‌ر چوار وڵاتی سعودیه‌، سوریا،عێراق، تورکیا هاوشێوه‌ی رێککه‌وتنی پاریس پابه‌ند بکرێن به‌ رێکاره‌کانی رێگریی له‌ گه‌رمبونی زه‌وی و دابینکردنی پاره‌ و تیچوی ئه‌و پڕۆژانه‌ی که‌ بۆ رێگریی له‌ خۆڵبارین پێویسته‌ بگیرێته‌به‌ر.
ئه‌و پسپۆڕانه‌ جه‌ختیان له‌وه‌ کردوه‌ته‌وه‌ که‌ تورکیا به‌ دروستکردنی به‌نداو هۆکاری 40%ی خۆڵبارینی ناوچه‌که‌یه‌، چونکه‌ گرتنه‌وه‌ی ئاو به‌ روی سوریا و عێراق وای کردوه‌ زۆنگاوه‌کان وشک بکه‌ن له‌ کاتێکدا ئه‌و زۆنگاوانه‌ رۆڵی باشیان هه‌یه‌ بۆ شێداربونی که‌ش و هه‌و له‌ ناوچه‌ بیابانییه‌کانی دوو وڵاته‌که‌.

 ته‌نها له‌ باکوری ئێران له‌ کۆی سێ ملیۆن و 600 هه‌زار هه‌کتار روبه‌ری دارستان یه‌ک ملیۆن و 200 هه‌زار هه‌کتاری کراوه‌ به‌ زه‌وی به‌ مه‌به‌ستی شوێنی نیشته‌جێبون که‌ به‌ واتایه‌کی دیکه‌ له‌ ماوی 40 ساڵدا یه‌ک له‌سه‌ر سێی ئه‌و روبه‌ره‌ له‌ دارستان له‌ناوچوه‌.

دیپلۆماسیی خۆڵبارین
ئه‌میر عه‌بدوڵاهیان وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئێران دوای شه‌پۆله‌ خۆڵبارینه‌کانی ئه‌م دواییانه‌ له‌سه‌ر راسپارده‌ی سه‌رۆک کۆماری وڵاته‌که‌ به‌ ته‌له‌فۆنی په‌یوه‌ندیی به‌ به‌رپرسانی عێراق ،سوریا، تورکیا و کۆه‌یت کردوه‌ و به‌ نامه‌ی فه‌رمی داوای له‌ رێکخراوی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتوه‌کان و ئه‌و وڵاتانه‌ کردوه‌ به‌په‌له‌ له‌ چوارچێوه‌ی گروپێکی نێوده‌وڵه‌تی و هاوبه‌شدا سندوقێک له‌ پێناو چاره‌سه‌ریی خۆڵبارین له‌ ناوچه‌که‌دا دروست بکرێت.
عه‌بدوڵاهیان له‌و په‌یوه‌ندیی و نامه‌کانی بۆ ئه‌و وڵاتانه‌ جه‌ختی له‌وه‌ کردوه‌ته‌وه‌ ئه‌گه‌ر به‌ خێرایی و به‌ هاوبه‌شی له‌گه‌ڵ وڵاتانی دراوسێ هه‌وڵی چاره‌سه‌ری خۆڵبارین نه‌درێت ئه‌وا ژیانی ملیۆنان که‌س له‌ دانیشتوانی ئه‌و وڵاتانه‌ ده‌که‌وێته‌ مه‌ترسییه‌وه‌ و زیانی دیارده‌که‌ش زیاتر بۆ دانیشتوانی عێراق و سوریا و ئێرانه‌.
ئێران هۆشداریی ده‌داته‌ تاڵیبان و تورکیا
وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئێران له‌ وتاریکیدا له‌ په‌رله‌مانی وڵاته‌که‌ی رایگه‌یاند ئه‌گه‌ر تاڵیبان رێگه‌ نه‌دات ئاوی روباری هیرمه‌ند له‌ ئه‌فغانستانه‌وه‌ وه‌ک پێویست بگاته‌ ئێران ئه‌وا له‌ رێگه‌ی یاسایی و نێوده‌وڵه‌تییه‌وه‌ به‌دواداچون بۆ کێشه‌کان ده‌که‌ن و هاوکات له‌و مافه‌ خۆش نابن.
ئه‌میر عه‌بدوڵاهیان له‌ درێژه‌ی ئه‌و وتاره‌یدا وتیشی چیتر ئێران رێگه‌ نادات تورکیا به‌ دروستکردنی به‌نداوی گه‌وره‌ ببێته‌ هۆکارێک بۆ که‌مبونه‌وه‌ی ئاوی ئێران وڵاتانی دراوسێی چونکه‌ ئه‌وه‌ کێشه‌ی بۆ دانیشتوانی هه‌ندێک وڵات دروست کردوه‌ که‌ دراوسێی تورکیان.
عه‌بدوڵاهیان وتوی: چیتر نابێت تورکیا به‌ دروستکردنی به‌نداوی گه‌وره‌ ئاوی دیجله‌ و فورات بگرێته‌وه‌ و کێشه‌ بۆ خه‌ڵکی عێراق دروست بکات.
ئه‌و ئاماژه‌ی به‌وه‌کردوه‌ ده‌سته‌یه‌کی هاوبه‌شیان له‌گه‌ڵ تورکیا پێکهێناوه‌ بۆ چاره‌سه‌ری پرسی ئاو له‌ سنوره‌ هاوبه‌شه‌کانی نێوان تورکیا و ئێران.

وشکه‌ساڵی و خۆڵبارین ژیان له‌ ئێران قورستر ده‌که‌ن
ناوه‌ندی پارێزگای له‌ ژینگه‌ و پاراستنی سه‌رچاوه‌کانی ئاو له‌ ئێران بڵاوی کردوه‌ته‌وه‌ خۆڵبارین زیاترین روبه‌ری خاکی وڵاته‌که‌ ده‌گرێته‌وه‌ به‌ جۆرێک له‌ کۆی 31 پارێزگا لانیکه‌م خۆڵبارین ژیان له‌ 20 پارێزگا په‌ک ده‌خات.

هاوکات ناوه‌ندی جیۆلۆجی ئێران له‌ راپۆتی ساڵانه‌ی خۆی ئاشکرای کردوه‌ وڵاته‌که‌ که‌وتوه‌ته‌ خشته‌یه‌کی 30 ساڵه‌ی وشکه‌ساڵییه‌وه‌ که‌ تا ئێستا 20 ساڵی تێپه‌راندوه‌ و بۆ تێپڕاندنی ئه‌و دۆخه‌ 10 ساڵی دیکه‌ی پێویسته‌.
محه‌مه‌د میرزاوه‌ند، پسپۆڕ جیۆلۆجی و جێگری سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی نێوده‌وڵه‌تیی هیدرۆجیۆلۆجی رایگه‌یاند؛ به‌کارهێنانی خراپی ئاو بۆ کشتوکال و پیشه‌سازیی، ئه‌و وڵاته‌ی به‌ره‌و مایه‌پوچبون بردوه‌  چونکه‌ به‌هۆی زیاده‌ڕه‌وییه‌وه‌ زۆبه‌ی سه‌رچاوه‌کانی ژێرزه‌وینییه‌کانی ئاو له‌و وڵاته‌ کۆتایی هاتوه‌.
به‌ پێوه‌ره‌ زانستی و نێوده‌وڵه‌تییه‌کان هه‌ر وڵاتێک که‌ زیاتر له‌ 40%ی ئاوی ژێر زه‌ویی به‌کاربهێنێت ئه‌وا وه‌ک مایه‌پوچبون له‌ دابینکردنی ئاو ناوده‌هێنرێت له‌ کاتێکدا له‌ زۆربه‌ی ناوچکانی ئه‌و وڵاته‌ 100%ی ئه‌و سه‌رچاوه‌ ئاوییانه‌ به‌ مه‌به‌ستی کشتوکاڵ و پیشه‌سازیی که‌ڵکیان لێوه‌رده‌گیرێت ئاوی ژێر زه‌وینه‌.
زیاتر له‌ هه‌زار و 200  شارۆچکه‌ له‌ ئێران هه‌یه‌ که‌ له‌و ژماره‌یه‌ 300یان به‌ بێ ئاو ئه‌ژمار ده‌کرێن.

ئێران زیاترین رۆچونی خاکی هه‌یه‌
به‌رپرسان و پسپۆرانی ئیران بڵاویان کردوه‌ته‌وه‌ وڵاته‌که‌ له‌ روی رۆچونی زه‌وی و خاکه‌وه‌ به‌ چواره‌م وڵاتی جیهان ئه‌ژمار ده‌کرێت که‌ زیاترین رۆچون به‌ تایبه‌ت له‌ پێده‌شته‌کانی روده‌دات.
له‌ ئاماره‌ ره‌سمییه‌کاندا هاتوه‌ له‌ کۆی 609 پێده‌شتی ئێران زیاتر له‌ 500 پێده‌شتیان دیارده‌ی رۆچونی زه‌ویی رو ده‌دات که‌ ئه‌وه‌ش ئاماژه‌ی به‌ به‌کارهێنانی زیاد له‌ پێویستی ئاوی ژێر زه‌وی و کشتوکاڵی نازانستیی.
به‌رێوبه‌ری رێگاوبان و شارسازیی له‌ ئێرانیش رایگه‌یاندوه‌ دیارده‌ی رۆچونی زه‌وی نه‌ ته‌نها پێده‌شته‌کان به‌ڵکو گه‌یشتوه‌ته‌ شاره‌ گه‌وره‌کانیش و تاران-ی پایته‌خت یه‌کێکه‌ له‌و شارانه‌ زیاترین رۆچونی زه‌ویی ده‌یگرێته‌وه‌ و ئه‌و دیارده‌یه‌ گه‌وره‌ترین هه‌ڕه‌شه‌یه‌ له‌سه‌ر شاره‌که‌.

زۆربه‌ی دارستانه‌کانی ئێران له‌ناو ده‌برێن
رۆژنامه‌ی (دنیای ئیقتیساد) له‌ ئێران بڵاوی کردوه‌ته‌وه‌ له‌ ماوه‌ی 40 ساڵی رابردودا زیاتر له‌ 35%ی دارستانه‌کانی وڵاته‌که‌ به‌ بیانوی زه‌وی بۆ یه‌که‌ی نیشته‌جێبون له‌ناوچون.
رۆژنامه‌که‌ ئاشکرای کردوه‌ ته‌نها له‌ باکوری ئێران له‌ کۆی سێ ملیۆن و 600 هه‌زار هه‌کتار روبه‌ری دارستان یه‌ک ملیۆن و 200 هه‌زار هه‌کتاری کراوه‌ به‌ زه‌وی به‌ مه‌به‌ستی شوێنی نیشته‌جێبون که‌ به‌ واتایه‌کی دیکه‌ له‌ ماوی 40 ساڵدا یه‌ک له‌سه‌ر سێی ئه‌و روبه‌ره‌ له‌ دارستان له‌ناوچوه‌.

ئێران لیژنه‌ی پسپۆڕ ره‌وانه‌ی عێراق ده‌کات

عێراق که‌ به‌هۆی دروستکردنی به‌نداو له‌ تورکیا و ئێران روبه‌ڕویی که‌مئاویی بوه‌ته‌وه‌ ده‌یه‌وێت کێشه‌کانی له‌ رێگه‌ی پلانی هاوبه‌ش له‌گه‌ڵ وڵاتانی دراوسێی چاره‌سه‌ر بکات به‌ تایبه‌ت که‌ که‌م ئاویی که‌ سه‌ره‌کیترین هۆکاری خۆڵبارینه‌.
 رۆژی شه‌ممه‌ به‌ مه‌به‌ستی چاره‌سه‌ریی و رێگریی له‌ خۆڵبارین شاندێکی پسپۆر و شاره‌زای ئێران به‌ سه‌رۆکایه‌تیی عه‌لی سه‌لاجقه‌، یاریده‌ده‌ری سه‌رۆک کۆماری ئێران سه‌ردانی به‌غدایان کرد و له‌گه‌ڵ وه‌زیرانی کشتوکاڵ سه‌رچاوه‌ئاوییه‌کان و ژینگه‌ی عێراق کۆبونه‌وه‌.
فودا حسێن وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی عێراق له‌ کۆنگره‌یه‌کی رۆژنامه‌وانیی هاوبه‌ش له‌گه‌ڵ عه‌لی سه‌لاجق که‌ رۆژێک دوای سه‌ردانه‌که‌ سازیانکرد رایگه‌یاند ئه‌و شانده‌ که‌ پێکهاتون له‌ لیژنه‌ی پسپۆڕ و شاره‌زای ژینگه‌، به‌ مه‌یدانی سه‌ردانی ئه‌و ناوچانه‌ ده‌که‌ن که‌ هۆکاری سه‌رهه‌ڵدانی دیارده‌ی خۆڵبارینه‌ له‌ عێراق و ئێران.
فواد حسێن وتی سه‌باره‌ت به‌ کێشه‌ی که‌میی ئاو و سه‌رچاوه‌ ئاوییه‌کانی عێراق و ئێران گفتوگۆ کراوه‌ و ئه‌وه‌ش پێویستی به‌ کاری هاوبه‌شی هه‌رێمی و نێوده‌وڵه‌تیی هه‌یه‌ بۆ که‌میی ئاو.
لای خۆشیه‌وه‌ عه‌لی سه‌لاجق له‌ کۆنگره‌که‌دا رایگه‌یاند؛ شاندێکی شاره‌زا و ته‌کنیکی ئێران بۆ ژینگه‌، له‌گه‌ڵ وه‌زیری کشتوکاڵی و وه‌زیری سه‌رچاوه‌ ئاوییه‌کان و وه‌زیری ژینگه‌ی عێراق کۆبونه‌ته‌وه‌ و گفتوگۆ کراوه‌ له‌سه‌ر دیادره‌ی خۆڵبارین و گۆڕانکاریی که‌شوهه‌وا له‌ عێراق و ده‌ره‌وه‌ی وڵاته‌که‌.
به‌ وته‌ی ئه‌و هه‌ردولا رێککه‌وتون بۆ هاوکاریی یه‌کتریی له‌ ئاستی ناوچه‌ییدا بۆ جێبه‌جێکی کردنی پلانێکی کرداریی له‌ پێناو نه‌هێشتنی خۆڵبارین. 

له‌ درێژه‌ی قسه‌کانیدا جێگری سه‌رۆک کۆماری ئێران بۆ کاروباری ژینگه‌ رایگه‌یاند له‌گه‌ڵ عێراق پلانی هاوبه‌شیان ده‌بێت بۆ گۆڕانکارییه‌کانی که‌ش و هه‌وا به‌ تایبه‌ت خۆڵبارین له‌ ناوچه‌که‌دا.
ئه‌و وتی له‌سه‌ره‌تای رێگادان و رێگه‌ی زۆر ماوه‌ که‌ پێویسته‌ بیبڕن چونکه‌ دیارده‌ی خۆڵبارین له‌ ئه‌نجامی کاریگه‌رییه‌کانی مرۆڤ له‌ سه‌ر ژینگه‌ دروست بوه‌ و ئه‌وه‌ش پێویستی به‌ کاتێکی زۆر و پلانێکی کرداریی گه‌وره‌یه‌.
عه‌لی سه‌لاجق وتیشی: ئێران و عێراق ئه‌زمونی باشیان هه‌یه‌ له‌ کاری هاوبه‌ش و هیواشیان هه‌یه‌ به‌ هاوکاریی یه‌کتر و هه‌وڵی پسۆڕان و شاره‌زایانی دو وڵاته‌که‌ چاره‌سه‌ریی دیارده‌ی خۆڵبارین بکرێت و کۆتایی به‌و دیارده‌ مه‌ترسیداره‌ بهێنرێت.
ئه‌و به‌رپرسه‌ی ئێران جه‌ختی له‌وه‌شکرده‌وه‌ که‌ تاران و به‌غدا ده‌توانن له‌ زۆر بواردا به‌ بێ ده‌ستوه‌ردانی ده‌ره‌کی به‌ هاوکاریی رێکخراوه‌ نێوده‌ڵه‌تییه‌کان کێشه‌کانیان چاره‌سه‌ر بکه‌ن. 
ئیبراهیم ره‌ئیسی سه‌رۆک کۆماری ئێران ئێواره‌ی یه‌کشه‌ممه‌ دوای کۆنگره‌ی هاوبه‌شی وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی عێراق و راوێژکاری ره‌ئیسی سه‌باره‌ت به‌ خۆڵبارین به‌ ته‌له‌فۆنی په‌یوه‌ندیی به‌ مسته‌فا کازمی، سه‌رۆک وه‌زیرانی عێراقه‌وه‌ ده‌کات و داوای لێده‌کات به‌غدا و تاران له‌گه‌ڵ وڵاتانی دراوسێ هه‌وڵی چاره‌سه‌ری ئه‌و دیارده‌یه‌ بکه‌ن چونکه‌ پرسی خۆڵبارین سنوری وڵاتانی تێپه‌ڕاندوه‌ و پێویستی به‌ هه‌نگاوی هاوبه‌ش هه‌یه‌ له‌ نێوان دراوسێکانی ئێران و عێراق.