سیروان حەمە ڕەشید

 لەنوسینی پاوڵۆ فرێزی مامۆستا جیهاد محمد وەرگێری ئەم كتێبە لەپێشەكیدا دەڵێت" ئەمجارە هەوڵمدا لەڕێیەكی  دیكەوە خزمەت بەبواری پەروەردەیی بكەم، بیركردنەوە گەیاندمییە كتێبە نایابەكەی پاوڵۆ فرێری( پێداگۆگیی ستەملێكراوان)  و هێما بۆ ئەوە دەكات و دەڵێت" ئامانج لەوەرگێڕانی ئەم كتێبە بۆ سەر زمانی كوردی خەمی  چاكسازی و گۆڕینی پەروەردەی كوردستان بووە بۆ پەروەردەیەكی مرۆگەرا و هاوچەرخ،  كە سیستمی پەروەردەیی هەرێم لەقەیران و كوالێتی ئێجگار خراپدایە و نغرۆیە.

ئەم كتێبە لەلایەن نوسەر و بیرمەندی برازیلی (پاولۆ فرێری) نوسراوە لەساڵی (1970) چاپ كراوە . ناوەڕۆكی  كتێبە بریتیە لەقسەكردن لەسەر دوو مۆدیل و پارادایمی پەروەردەیی جیاواز ،  پەروەردەی (بانكی) و پەروەردەی( شۆڕشگێڕانە)، هەڵبەتە نوسەر زۆر بەوەردی و جەوهەریانە باس و بەراوردكاری  لەنێوان كرۆك و ناوخنی هەردوو پارادیمەكە دەكات، لەسەر پەروەردەی بانكی دەڵێت. "  كارایی ڕێبازی فێركردنی بانكی، لەكەمكردنەوە یان سڕینەوەی هێزی داهێنان و ئەفراندن و بونیادنانی لای قوتابی و هاندانیان بۆ بەخێرایی  بڕواكردن و قبوڵكردن دروستدەكات و كۆمەكی زیاتر بەدەسەڵاتی ستەمكاران دەكات،
ئەوانەی نایانەوێت جیهان واقیع بدۆزرێتەوە و گۆڕانكاری تێدا بكرێت."
  هەروەها نوسەر پێوایە لە پەروەردەیی بانكیدا مامۆستا سەنتەرە و خوێندكار هیچ بایەخ و گرنگی ئەوتۆی نییە، سیستمی  خوێندن تێدا تەنها لەبەركردنی كوێرانە بێ ئەوەی خوێندكار لەبابەتەكە تێگەیشت بێت  و زیاتر شێواز تێ ئاخنین و توتی ئاسا بەرهەم دەهێنت ، واتە هیچ جۆرە لێكدانەوەیەكی عەقڵانی و زانستی بۆ تێكست و زانیارییەكان و مەعریفەی بۆ فێرخوار تێدا نییە .

 نوسەر پێوایە " ئەوانەی میتۆدی (بانكی) بەكار دەهێنن و قبوڵیانە سەرفراز نەبن لەپەیبردن و دۆزینەوەی ئەو نهێنەی كە ( تیادانان، یان سپاردن)  لەپەیوەندی بە واقیعەوە  میتۆدێكی پڕ لەناكۆكییه، چونكە زۆرێك لە( فەرمانبەرانی بانك)  واتا مامۆستاكان بەخۆیان نازانن كە ئەوەی دەیكەن تەنیا ڕووتكردنەوە و داماڵینێ قوتابیانە لەمڕۆڤبوون" واتا نوسەر پێماندەڵێت پەروەردەی بانكی  ستەمكار و دەسەڵاتی خۆسەپێن بەرهەم  دەهێنت مڕۆف دەكاتە كائێنكی بێ ڕوئیا و بیر نەكەرەوە و دەستەوەستان لەبەردەم سەلمانی كەسیەتی و ئیڕادەی  خۆیدا...!!!
لەچەند دێڕێكدا نوسەر ئاماژە  بۆ خراپی میتۆدی بانكی دەكات و دەڵێت:" بەگوێرەی میێنتەلیتی( بانكی ) وەك ڕێبازێك بۆ فێركردن دەوری ڕاهێنەر، یان مامۆستا، ڕێكخستنی ڕێچكە  و ڕێبازێكە بۆ  ناردنی هەمو شتەكانی دەوروپشتمان بۆ نێو مێشكی فێرخواز، یان قوتابی. 
لێرەدا ئەركی ڕاهێنەر یاخود مامۆستا ئۆتۆماتیكییانە ڕێكخستنی پڕۆسیسی ناردنه بۆ( پڕكردنەوە)ی مێشكی خوێندكار بەو شتانەی كەبەمەعریفەیەكی ڕاستەقینەیان دادەنێت، كاتێكیش خەڵكی جیهانبینی نەرێنی و سەپاو و نەگۆڕ وەردەگرن، واته ئەمە بەمەعریفەیەكی ڕاستەقینه وەردەگرن، ئیدی ئەم میتۆدی فێربوونە زیاتر دەیانكاتە بوونەوەرێكی نەرێنی و وایان لێدەكات ناچاربن خۆیانی لەگەڵدا بگونجێنن."
 هەروەها  نوسەر  لەم كتێبەدا جەختی زۆر لەسەر سیستمی پەروەردەی شۆڕسگێڕانە دەكاتەوە پێوایە ئەم مۆدیلە باشترینە كە خوێندكار دەكاتە سەنتەر و كەسیەتیەكی كارامە و چالاك و خاوەن ئیرادە و دونیابینی بۆ دروستدەكات، لەپەرەگرافێكدا دەڵێت: "ٚ  مامۆستا بەتەنیا فێركار نییە، بەڵكو خۆشی لەپڕۆسسی دیالۆگكردندا لەگەڵ قوتابیدا فێر دەبێت، ئەوانەی ڕۆڵی فێركاری دەبینن، لەهەمانكاتدا خۆشیان لەو ڕۆڵبینینەدا فێر دەبن و دەشبن بەبەرپرس لە پڕۆسیسیكدا كە لەهەناویدا گەشە دەكەن و گەورە دەبن و فێر دەبن." فرێری  زیاتر جەخت لەسەر بایەخی  میتۆدی شۆڕشگڕانە دەكاتەوە دەڵێت" لەو حاڵەتەدا خوێندكاران( كە ڕامكراو نین بەملكەچی و گوێڕایەڵی) توێژەر و بەشدار و ڕەخنەگر و دیالۆگكاران لەگەڵ مامۆستادا. و خودی مامۆستا بابەتەكان دەخاتە بەردەستی قوتابیان بۆ تێڕوانین و لێوردبوونەوە و دیالۆگكردن لەبارەیانەوە ، دوای تێڕوانین و تێبینی و ڕەخنەی خوێندكاران و لەهەمبەر بابەتەكاندا بەخۆیاندا دەچیێتەوە"زیاتر جەخت لەسەر میتۆدەی شۆڕشگێرانەی دیالۆگكارانە دەكاتەوە دەڵێت"  تەنیا دیالۆگ كەخوازیار و داواكاریی بیری ڕەخنەگرانەیە دەتوانێت پڕۆسیسی لەدایكبوونی ڕەخنەگرانە بخاتە گەڕ، بەبێ هەوڵدانی بەردەوام و گەیشتنیش بەمەنزڵ" هەروەها نوسەر پێماندەڵێت:"  فێربوونی ڕاستەقینە ئەوە نییە كەسی (ئەڵف) كەسی (بی) فێر بكات، یان بەپێچەوانەوە كەسی (بی) كەسی( ئەلف)  فێربكات. بەڵكو فێربوونی ڕاستەقینە ئەوەیە،كەسی( ئەلف) لەگەڵ كەسی( بی) پێكەوە فێر دەبن"
مدۆڤبوونی ڕاستەقینە لای (پێیر فۆرتەر)  دەڵێت:"   پێكهاتووە لەوەی ڕێگە خۆشبكەین بۆ هۆشمان هەتا مرۆڤبوونە بێخەوشەكەمان وەك ئەرك، وەك پێویستی، وەك پڕۆژە نیشانبدات"
گرنگی ئەم كتێبە لەوەدایە كە ئاستی هۆشیاری ستەملێكراو دەباتە ئاستێك كەچیدی بەو دۆخ و ستەمكاری ڕازی نەبن و خەباتی عەقڵانی و شۆڕشگێرانە بكەن بۆبەگژداچونی ستەمكاری. هەروەها كتێبەكە تەنها بۆ بۆستەملێكاران نییە. بەڵكو بۆ ستەمكارانیشە. كە خۆیان لەسەر پەروەردەی شۆرشگێرانەی دیالۆگكارانە ڕابهێنن بۆ ئەوەی ستەمكاری نەمێنت..

٭گرنگی ئەم كتێبە لەوەدایە كە ئاستی هۆشیاری ستەملێكراو دەباتە ئاستێك كەچیدی بەو دۆخ و ستەمكاری ڕازی نەبێت و خەباتی عەقڵانی و شۆڕشگێرانە بكات بۆبەگژداچونی ستەمكاری.. " فرێری وەك بیرمەند و فەیلەسووفێكی سەردەمی خۆی: خاوەنی ڕۆشنبیرییەكی ئینسایكلۆپیدیاییە لەكایەكانی یاسا و فەلسەفە و سایكۆلۆژیا و زماندا پسپوڕ بووە و چەندین ڕێبازی فەلسەفی لەبیركردنەوەیدا ڕەنگی داوەتەو،  ئەو بەپلەی یەكەم كاریگەریی ماركیسزم و قمەسیحییەتی بەسەرەوەیە ، جگە لەوەش لەژێر كاریگەری چەندین نوسەر و بیرمەندی ترەوە بووە وەك( ماركس.. لینین.. ماوتس تونگ... چی گیڤارا.. ئاڵتۆسێر وفرانتزفانون. فرۆم)دابووە..
 پاوڵۆ دەڵێت"  پەروەردەیی شۆڕشگێڕانە  ئامانجی كار و چالاكی لای ڕاهێنەری مڕۆڤپەروەر وشۆرشگێڕی ڕاستەقینە، پێكەوە لەگەڵ كەسانی دیكەدا  گۆڕینی واقیعەكەیە، نەك گۆڕینی خودی خەڵكەكە و كردنیان بەئامانج."
 بۆ ئەوەی جڤات و كۆمەڵگە لەسەر نۆرم و سیستمی سیاسی وكۆمەڵایەتی و ئابووری دادپەروەر و تاكگەرا و بێ چەوسانەوە بونیاد بنێری. "ٚ  یەكەم كاری بەرنامەی فێربوون یان بەرنامە سیاسی، پێویستە مەوجود بخاتە بەر باس و لێكۆڵینەوە لەمیانەی دیالۆگكردن لەگەڵ خەڵك و خۆیاندا، نەك هەر لەسەر ئاستی تیۆری و هزری، بەڵكو لەسەر ئاستی كار و چالاكیش، واتە پڕاكتیككردنیشی،  شتێكی دیكە كەزۆر گرنگە، ئەویش ئەوەیە چۆن؟ و لەسەرچی؟ و كەی؟ دەبێت  دیالۆگ لەگەڵ گەلدا بكرێت..
لەكۆتا ڕانانی ئەم كتێبە ئەوەی ماوە بڵێین  پێدا گۆگیی ستەملێكاران وەرگێڕانی بۆ زۆبەی زمانەكان كراوە ،  هیوادارین  ئەم كتێبە لەهەموو ماڵێكی كوردستان هەبێت و بەتامەزرۆوە بخوێنرێتەوە. دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم ساڵی 2015 چاپ كراوە..