كۆنترۆڵكردنی پەرلەمانی عێڕاق و كۆشكی كۆماری و ئیفلیجكردنی كۆی سیستەمی  حوكمرانی لەلایەن رەوتی سەدرەوە و دواتریش بەكارهێنانی هێزی چەكداری میلیشیای سەرایای سەلام بەهەموو پێوانەیەك دەچێتە خانەی كودەتاوە. بەڵام كودەتایەكی سەرنەكەوتوو. پرسیارە جدییەكە ئەوەیە ئایا سۆشیال میدیا چ رۆڵیكی هەبوو لەسەرنەكەوتنی ئەم هەوڵەی رەوتی سەدر؟
بۆ وەڵامی ئەو پرسیارە با سەرەتا جەردێكی خێرای ئەو كودەتا سەرەكییانە بكەین كەپێش دەركەوتنی سۆشیال میدیا، واتە لەسەدەی رابردوو، لەعێراقدا روویانداوەو بوونە هۆی گۆڕینی رژێمەكان. 
یەكەم، كودەتای سەرەكی لەعێڕاقدا لە ٢٠ی ئۆكتۆبەری   ١٩٣٦ لەلایەن بەكر سدقی و لەدژی حكومەتەكەی یاسین هاشیمی ئەنجام دراو كودەتاچییەكان حكومەتەكەی یاسین هاشیمیان رووخاندو حكومەتێكی تازەیان بەسەرۆكایەتی حیكمەت سلێمان دامەزراند. 
دووەم كودەتا لەلایەن رەشید عالی گەیلانییەوە  بوو دژی دەسەڵاتی عەبدولئیلاه لە ١ی نیسانی ١٩٤١. لەئەنجامی ئەم كودەتایەدا عەبدولئیلاه، كە وەسی پادشای عێڕاق بوو، رایكرد و دواتر بەهاوكاری سوپای بەریتانیا گەڕایەوە دەسەڵات. 
سێیەم كودەتای سەرەكی بەسەرۆكایەتی عەبدولكەریم قاسم  و دژی بنەماڵەی پادشایەتی لە ١٤ی تەمموزی ١٩٥٨ ئەنجامدرا.  لەم كودەتایەدا، كەزۆر كەس بەشۆڕشی ١٤ی تەمموزیش وێنای دەكەن، رژێمی پادشایەتی رووخاو بنەماڵەی پادشایەتی قەتڵ و عام كران و رژێمێكی كۆماری بەسەرۆكایەتی عەبدولكەریم قاسم دامەزرا.
چوارەم كودەتای سەرەكی لەدژی عەبدولكەریم قاسم بوو و لەلایەن عەبدولسەلام عارفی كۆنە هاوكارو جێگری قاسم و بەهاوكاری بەعسییەكان لە ٨ی شوباتی ١٩٦٣ ئەنجامدرا. كودەتاكە بەكوژران و رووخانی رژێمەكەی قاسم كۆتایی هات و عەبدولسەلام و بەعسییەكان بەیەكەوە حوكمڕانییان گرتەدەست.
پێنجەم كودەتا، لەلایەن عەبدولسەلام عارفەوە لەدژی بەعسییە هاوپەیمانەكانی لە ١١ی نۆڤەمبەری ١٩٦٣ ئەنجامدرا. كودەتاكە بەعسییەكانی لەحوكمەت دوورخستەوەو عەبدولسەلام بەتەنیا حوكمڕانی عێڕاقی گرتەدەست. دوا كودەتای سەرەكی، لەلایەن  بەعسییەكانەوە و دژی رژێمەكەی عەبدولڕەحمان عارف، كە لەدوای مردنی عەبدولسەلامی برای ببووە سەرۆك كۆمار، لە ١٧ی تەمموزی ١٩٦٨دا ئەنجامدرا، عەبدولڕەحمان عارف رایكردو بەعسییەكان دەسەڵاتیان گرتەدەست و تاساڵی ٢٠٠٣ بەردەوام بوون. 
بەم جۆرە، عێراقی سەدەی بیست دەكرێت بەعێراقی كودەتاكان بناسرێت، سەرجەم رژێمەكانی عێراق لەڕێی كودەتاوە كۆتاییان پێهاتووە.
بەڵام هیچ كام لەو كودەتاچییانەی لەسەرەوە ئاماژەم پێدا، لەسەروبەندی كوەدتاكەیاندا هێندەی رەوتی سەدر جەماوەرییان نەبوو، هێزی چەكدرای رێكخراوییان نەبوو، جەماوەری خاوەن عەقیدەیەكی تۆكمەو دۆگمای ئامادە بۆ قوربانیدانییان نەبوو. بەپێچەوانەوە، زۆربەی ئەو كودەتایانە لەلایەن گروپێكی بچكۆلەی بێ پایەو پشتیوانی جەماوەری ئەنجامدراون و سەركەوتووش بوون. 
بەڵام بۆچی ئەم كودەتایانە  سەركەوتن و كودەتاكەی سەدر شكستی هێنا؟ نهێنیەكە لەوەدایە ئەم كودەتایانە لەسەردەمی پێش سۆشیال میدیا ئەنجامدراون. 
خاڵی هاوبەشی هەموو ئەو كودەتایانە لەیەكچوونی پرۆسەی كودەتایە، بەم شێوەیە:
هەنگاوی یەكەم: پێكهێنانی گروپێك چەكدار یان رێككەوتن لەگەڵ لیوایەكی سوپای عێڕاق و ئامادەكردنی بۆ كودەتا.
هەنگاوی دووەم: هەڵكوتانە سەر بارەگای سەرەكی رادیۆی بەغدا و دوای داهێنانی تەلەفزیۆنیش، تەلەفزیۆنی بەغدا. 
هەنگاوی سێیەم: خوێندنەوەی بەیاننامەیەك كەهەواڵی كودەتاكەو كۆتایی رژێمە كۆنەكەو سەرەتای رژێمێكی تازەی تێدا رادەگەیەنرێت.
هەنگاوی چوارەم: هەڵكوتانە سەر كۆشكی كەسی یەكەمی دەسەڵات (وەسی، سەرەك وەزیران، پادشاو سەرەك كۆمار) و وەزارەتی ناوخۆو بەرگری. رەنگە هەندێك جار ئەم هەنگاوە پێش گرتنی رادیۆو تەلەفزیۆن هاتبێت.  بەڵام، هەمیشە كۆنترۆڵكردنی رادیۆو تەلەفزیۆن و راگەیاندنی كودەتا بەس بوون بۆ ئەوەی كەسی یەكەمی دەسەڵات تەسلیم بێت یان رابكات و وەزارەتی بەرگری و ناوخۆش وەلاییان بگۆڕن بۆ كودەتاچییەكان.
بەر لەهاتنی سۆشیال میدیا، لەلایەكەوە، رادیۆو تەلەفزیۆن واجیهەی حوكمڕانی و بڵندگۆی بەردەوامی و باڵادەستی هەر رژێمێك  و تاكە سەرچاوەی زانیاری و دەزگای ئاراستەكردنی رایگشتی خەڵك بوو. ئەوە رادیۆو تەلەفزیۆنی مەركەزی بوون كەهاوكاری تاقمێكی حوكمڕانی دەكرد تا هەموو دەسەڵاتەكان قۆرخ بكات و هەر ئەو رادیۆو تەلەفزیۆنانەش بوون كە ئەم دەسەڵاتەی لێدەسەندنەوە. بەواتایەكی تر، رادیۆو تەلەفزیۆن سروشتێكی مەركەزییان هەبوو و لەلایەن رژێمەكانەوە كۆنترۆڵ كرابوون و خاوەندارێتی دەكران. كێ توانای هەبووایە ئەم كۆنترۆڵكردن و خاوەندارێتییە لە رژێمەكان بستێنێتەوە، دەیتوانی كودەتا بكات و رژێمەكان بگۆڕێت. پێش دەركەوتنی سۆشیال میدیاو لەمێژووی سەد ساڵەی كودەتای وڵاتاندا، زۆر كەم روویداوە، كودەتاچییەكان توانیبێتیان رادیۆو تەلەفزیۆنی وڵات كۆنترۆڵ بكەن و ئەو كودەتایە سەركەوتوو نەبوونەبێت. بەپێچەوانەوەش، زۆركەم روویداوە، كودەتاچییەكان شكستییان هێنابێت لەكۆنترۆڵكردنی رادیۆو تەلەفزیۆنەكان، توانیبێتییان لەكودەتاكەیان سەركەوتوو بووبن.
سۆشیال میدیا ئەم مەركەزییەت و تاك سەرچاوەییەی رادیۆو تەلەفزیۆنەكانی كۆتایی پێهێنا. پێگەیەك كە وەك تاكە سەرچاوەی زانیاری بوون و تاكە چیرۆكی وتراو بوون كە بەردەوام شەرعییەت و مانەوەی رژێمەكانی تەئكید دەكردەوە. بەو هۆیەشەوە، رادیۆو تەلەفزیۆن فاكتەرێكی سەرەكی هێنان و لادانی پادشاو سەرۆك و رژێمەكان بوو. لەبری ئەوە سۆشیال میدیا، فرە مینبەری و فرە سەرچاوەی زانیاری و فرە چیرۆكی و فرە شەرعییەتی و فرە مەركەزییەتی هێنایە ئاراوە. سەرەنجام بەلادان و كۆتایی هێنانی رۆڵی مەركەزییانەی رادیۆو تەلەفزیۆن، شۆشیال میدیا زەمینەو بواری ئەنجامدانی كودەتای لەباربرد. 
ئەم لەباربردنەی زەمینەی كودەتا لەو شوێنەوە دەستپێدەكات كە سۆشیال میدیا هەم سەروەری دەوڵەتی بەسەر میدیا كۆتایی هێناو  هەم خاوەندارێتی و قۆرخكاری رژێمەكانیش بۆ میدیا. جاران و لەسەردەمی رادیۆو تەلەفزیۆندا، تەكە چیرۆكێك هەبوو، ئەم چیرۆكەش هی دەسەڵات بوو و لەلایەن كۆی دانیشتوانەوە دەبیسراو دەبینرا. سۆشیال میدیا، دونیای یەك چیرۆكی كردە دونیای فرە چیرۆك و لەیەك كاتدا رژێم و ئۆپۆزسیۆن، زۆردارو زوڵملێكراو، كودەتاچی و كودەتا بەسەرداكراو، گەندەڵ و بەرەی دژە گەندەڵ مینبەرێكی هەیە بۆ گێڕانەوەی چیرۆكەكەی خۆی، بۆ گەیاندنی پەیامەكەی خۆی بۆ پێداگرتن لەسەر ئامادەیی و مانەوەی خۆی و سەرەنجام لەسەر هەڵخڕاندن و ئامادەو ئاراستەكردنی هەوادارانی خۆی.
هەر ئەم فرە مینبەری و فرە چیرۆكی و فرە پەیامییەی كە سۆشیال میدیا هێناویەتییە ئاراوە نهێنی شكست و پاشەكشەی كودەتاكەی رەوتی سەدر بوو. بەكۆنترۆڵكردنی پەرلەمان و كۆشكی كۆماری نەیارانی رەوتی سەدر، لەچوارچێوەی هەماهەنگی، هەستیارترین پایە و سیمبۆلەكانی حوكمڕانییان لەدەستچوو، بەڵام سۆشیال میدیایان لەدەستنەچوو. بەهەمان ئەو تەوژمەی كە رەوتی سەدر دژی چوارچێوەو گەندەڵییەكانی و پرۆكسێتی بەرەی چوارچێوە بۆ ئێران و سەرەنجام شكست و لاوازی بەرەی ئیتارو بەهێزی بەرەی سەدر پروپاگەندەیان دەكرد، بەرەی چوارچێوەش (كەخۆیان بەكودەتا بەسەركراو وێنا دەكرد، بەهەمان تەوژم و فراوانی و بگرە زیاتریش سۆشیال میدیایان كردبووە سەكۆی گوتاری دژە سەدرییان و مانەوەو بەهێزی و سەركەوتوویی خۆیان). پێچەوانەی سەردەمی رادیۆو تەلەفزیۆن، كەكودەتا لێكراوەكان رادیۆ و تەلەفزیۆنییان، كە تاكە سەكۆی میدیایی بوو، لەدەست دەداو دەنگ و رەنگ و پەیامیان بەهیچ كوێیەك نەدەگەیشت و كودەتاچییەكانیش بەئاسانی میدیایان كۆنترۆڵ دەكردو بانگەشەی سەركەوتنی خۆیانیان دەكردو سەكەوتووش دەبوون، لەسەردەمی سۆشیال میدیادا كودەتا لێكراوەكان بەقەد كودەتاچییەكان دەستیان بەسۆشیال میدیا رادەگات و پەیام و بانگەشەی مانەوەو بەهێزی خۆیان دەكەن، هەروەك گروپی چوارچێوە لەدژی گروپەكەی سەدر كردیان.
بەچاو پۆشین لەوەی «كودەتاكە»ی ساڵی ٢٠١٦ی توركیا چەندە راستی و چەندەش سیناریۆ بووە (هەروەك هەندێك لەئۆپۆزسیۆنی توركی ئاماژەی پێدەدەن)، دەكرێت لەم «كودەتا»یەدا رۆڵی سۆشیال میدیا لەپوچەڵكردنەوەی كودەتاكاندا بەزەقی ببینرێت. ئایفۆنەكەی ئەردۆغان لەشەوی «كودەتا»كەی  سوپا بەسەر رژێمەكەیدا  وەك سیمبۆڵی ئەم رۆڵەی سۆشیال میدیا لەئیحتیواكردنی كودەتا لەلایەن رژێمەكانەوە ببینرێت. لەو شەوەدا، ئەردۆغان بەئایفۆنێكەوەو لەڕێی پەیامی دەنگی و تویتەرەوە پەیامی بۆ هەوادارانی نارد كە بچنە سەر شەقامەكان و رێگری لەكودەتاچییەكان بكەن. هەوادارانی ئەردۆغانیش پەیامەكەیان بەجێگەیاند. 
پرسیارەكە ئەوەیە، ئەگەر لەشەوی كودەتاكەی عەبدولكەریم قاسمدا، هاوشێوەی ئەردۆغان، مەلیك فەیسەڵی عێراقیش دەستی بەئایفۆنێك رابگەییشتایە، یان لەشەوی كودەتاكەی عەبدولسەلام عارفدا، عەبدولكەریم قاسمیش ئایفۆنێك و حیسابێكی تویتەری هەبوایە، ئایا بەهەمان شێوە تراژیدیای كۆتایی بەڕژێمەكانیان دەهات؟ ئەی ئەگەر سەدرو رەوتەكەی لەدۆخی پێش ئایفۆن و تویتەردا پەرلەمان و كۆشكی كۆمارییان بگرتایە، بەم شێوەیە هەوڵی كودەتاكەیان پووچەڵ دەبووەوە؟