ئیمان زەندی

كەمی و گرانی نەوت و هاوكارینەكردنی خەڵك لەپێنجوێن خەڵكی قەزاكەی نیگەران كردووە، ناوچەكە ساردەو خەڵك داوای نەوت دەكەن، قوتابخانەكانیان سیستمی گەرمكەرەوەیان نیەو منداڵ هەیە بەهۆی سەرماوە لەقوتابخانە تووشی رۆماتیزم بووە، ئەوان هەفتەی رابردوو خۆپیشاندانیان كرد، بەڵام وەڵام نەدرانەوە، مەرزێكی گەورە وەكو باشماخ دەكەوێتە سنوری قەزاكە بەڵام هیچ داهاتێكی مەرزەكە بۆ پێنجوێن خەرج ناكرێت، پێنجوێن گرفتی زۆرە، هاووڵاتیەك دەڵێت: «كارمەندی بەشی تیشكمان نیە كاتێك ئەشیعەكە دەردەچێت پشكنەرەكە مۆبایلەكامان لێوەردەگرێت وێنەی پشكنینەكە دەگرێت و دەڵێت؛ بیبەرەوە بۆ پزیشك».

كاروان عەتیە چالاكی مەدەنی لەپێنجوێن، كەیەكێكە لەئەندامانی دەستەی ناڕازی لەوەرگرتنی نەوت بەنرخی ١٠٣ هەزارو ٥٠٠ دینار، بەهاوڵاتی وت: «ناڕەزایەتیەكە رۆژی ١٩ی تشرینی یەكەم بوو كەویستمان یاداشتێك پێشكەش بەقایمقامیەت بكەین، لەكاتێكدا پێرار نرخی نەوت ٣٠ هەزار بوو پار كرا بە ٥٥ هەزار بۆ ئەمساڵیش كردیان بەدوو هێندە، بەوهۆیەوە خۆپیشاندانی ناڕەزایمان دژی ئەو بڕیارە ئەنجامدا، كەبەداخەوە بێئەنجام بوو»، «بەڵام قایمقام پێی وتین؛ لەگەڵ سەرەوە قسە دەكەم كە لەمساڵدا دوو بەرمیل دابەشبكەن، بەڵام ئێمە پێمان وایە حكومەت كاری واناكات، هەر لەبەر ئەمەیە هاووڵاتیان كۆتاییان هێناوە بەخۆپیشاندان، بەڵام حكومەت دوو بەرمیل نەنێرێت سەرلەنوێ خۆپیشاندان دەكەینەوە، بەناچاری ئەم هەفتەیە نەوت بەو نرخە وەردەگرین» كاروان وا دەڵێ.

لەبەرامبەردا زانا رەحمان قایمقامی پێنجوێن بەهاوڵاتی راگەیاند: «بابەتی سووتەمەنی لای ئێمە دوو سەرەیە، سووتەمەنی و دارستانەكانن، ساڵانە بەهەزاران درەخت دەبڕرێنەوە، بۆ ئەمساڵ ئەو نەوتەشی دابەشدەكرێت بەرمیلێكی تەواو نیەو ٢٠٠ لیترە، هاووڵاتی چاوەڕوانی بەرمیلی ٣٠ هەزاری بەغداد بوو دواتر دەركەوت بە ١٥٠ هەزارە، گەر نرخەكەش كەمنەكرێتەوە ناچارین وەریبگرین، چونكە لەسەرەوە دەڵێن ئەم نەوتە بە ٢٨٤ هەزار كڕدراوەو بە پاڵپشتیكراوی حكومەت نرخەكە دابەزیوە، بۆ ساڵەكە هەر ماڵێك سێ بۆ چوار بەرمیلی دەوێت ئەویش بەهاوكاری كارەباكەمان كە ٢٤ كاتژمێرییە».

قایمقام دەڵێت: «كێشەی پێنجوێن تەنها سووتەمەنی نیە، زەویە كوشتوكاڵییەكانمان بەبۆمب چێنراون و رووبەرێكی زۆری پاكنەكراوەتەوە بەهۆی سەختی ناوچەكە، پێنجوێن دواكەوتووە لەئاوەدانكردنەوە، گرفتەكانیش كەرتی پەروەردە، تەندروستی، كارەبا، ئاوەڕۆ، رێگاوبان، داهاتی دەروازەو كشتوكاڵە لەگەڵ گەشتیاری»، وتیشی: «گەورەترین گرفتی پێنجوێن قوتابخانەیە، ١٠ هەزار خوێندكارمان هەیە لەگەڵ یەك هەزار مامۆستا، قوتابخانەو مامۆستا بەپێی پێویست نیە، بەشێك لەئاوەدانكردنەوەی پێنجوێن بەهۆی بودجەی پەرەپێدانی پارێزگاكانەوە بوو كەدوو ملیار دینار بوو لەدوای ٢٠١٤ یەك سەنت لەو بودجەیەمان وەرنەگرتووە، بەم بڕەش یەك قوتابخانەی پێ دروستناكرێت»، ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد: «هەموو كێشەكانی پێنجوێن پەیوەندیدارن بەیەكەوە كەقوتابخانەو رێگاوبان باش نەبوو تەندروستیش باش نابێت، هەشت ساڵە نەمانتوانیوە یەك كارمەند بۆ كەرتی تەندروستی و پەروەردە دابمەزرێنین.

سیستەمی گەرمكەرەوەش لەقوتابخانەكاندا بەپێی پێویست نیە، منداڵ هەیە تووشی رۆماتیزم بووەو تەندروستیەكەشی لەسەر داناوە، بەداخەوە لەسەر ئاستی وەزارەت نەمبینیوە كەسێك بێت هەڵسەنگاندن بۆ كێشەكانی قەزاو ناحیەكەمان بكات».

د.خالید عەبدوڵا، بەڕێوەبەری پێشووی تەندروستی پێنجوێن بۆ هاوڵاتی وتی: «نەخۆشخانەی گشتی پێنجوێن هەر لەسەرەتاوە تایتڵەكەی هەڵەیە، چەندین ساڵ هەوڵمانداوە ناوەكەی بگۆڕین بۆ دەزگا یان بەڕێوەبەرایەتی تەندروستی پێنجوێن بەڵام فەرمانگەی تەندروستی سلێمانی هاوكار نەبووە، سێ مەڵبەندی تەندروستی هەیە گەرمك و ناڵپارێزو باشماخ كە ٢٤ كاتژمێرین لەگەڵ نەخۆشخانەیەكی گشتی ٥٠ قەرەوێڵەیی و ١٤ بنكەی تەندروستی، چەند بنكەیەك داخراون لەگەڵ نەخۆشخانەی كۆرۆنا»، وتیشی: «بەشی بووژانەوەی دڵ و شۆردنی گورچیلە لەگەڵ چاودێری وردو بەشی منداڵبوون كەموكوڕی تێدایە هۆكارەكەشی كەمی كارمەندو پزیشكە لەگەڵ ئەوەی دامەزراندن نیە ناوچەیەكی دوورە دەستە، پێدەچێت تەندروستی سلێمانیش فشاری زۆر نەكات بۆ ناردنی پزیشك بۆ دەرەوە، هەرچی ئامێرەكانیشە باشە، بەڵام ئامێری ناكوزری و سیتی سكان (تەنوری)مان نیە، هۆڵەكانی نەشتەرگەریش تاڕادەیەك باشە بۆ حاڵەتی كتوپڕ، بەڵام گرفتی كەمی جل هەیەو هەفتانەش نەشتەرگەری پێویست دەكرێت»، دەڵێت: «سێ بینای سەرەكیمان هەیە، بەڵام بینا گشتیەكە وێرانەو كێشەی گەرمكەرەوەی هەیە، ئەوە نزیكەی حەوت ساڵە نووسراومان كردووە بۆ نۆژەنكردنەوە، بینایەكی خێرخوازیمان بۆ كراوەتەوەو لۆدی كەمكردووەتەوەو زۆربەی پزیشكەكان لەوێ نەخۆش دەبینن، هەروەها هیچ پڕۆژەیەكی نوێ بۆ بینا لەئاردا نیەو هیچ بڕیارێكیش نیە، بەلایەنی كەمەوە ٥٠ بۆ ٦٠ كارمەندی گرێبەستمان هەیە، بەشێكی زۆر لەكارەكان بەخۆبەخش پڕكراوەتەوە كەژمارەیان ٢٥ بۆ ٣٠ خۆبەخشە.

محەمەد جەلیل، بەڕێوەبەری رێگاوبانی سلێمانی بەهاوڵاتی وت: «دوو ساڵە ئەركی رێگاوبانی ئەو قەزایەمان گرتووەتە دەست، دەرخستەمان بۆ كردووە كێشەكە ئەوەیە رێگای لادێكان زۆرن، بۆ گوندەكان هیچ پارەیەك تەرخاننەكراوە، یەك كیلۆمەتر ١٣٠ بۆ ١٥٠ ملیۆن دیناری تێدەچێت كەبریتیە لەچینێك تێكەڵەو قیر بەپانتایی شەش مەتر، پڕۆژەی دووسایدكردنی نێوان باشماخ بۆ پێنجوێن یازدە ملیار دیناری دەوێت بۆ تەواوكردنی، داوای ئەو كوژمەمان كردبوو، بەڵام رەزامەندی لەسەر سێ ملیار هاتووەتەوە، ئەو بڕەش وەكو پێویست خەرجناكرێت بۆ بەڵێندەر چونكە نەختینە نیە لەبانكەكان، نزیكەی ‏٧٥٪ تەواو بووەو چینی سێیەمی قیری ماوەو كۆمپانیای (ئێم ئای تی سی) میلادی ئێرانی جێبەجێی دەكات، هەر سایدێكی هەشت مەترو ٢٨ سم پانەو ١٠ كیلۆمەترە»، دەشڵێت: «هیچ پڕۆژەیەكی رێگاوبان بۆ دەروازەی سەیرانبەن و گەرمك دەرنەچووە لەكاتێكدا پێویستیەتی، بەڵام زیاتر كوژمە بۆ پڕۆژە بەردەوامەكان خەرج دەكرێت، پڕۆژە نوێكان هیچی بۆ تەرخاننەكراوە.

هاوكات لەبەرامبەردا زانا رەحمان وتی: «تەواونەكردنی دووسایدكردنی باشماخ بۆ پێنجوێن و راوەستانی بووە بەسەرئێشەیەكی گەورە، بۆ ئێمە پردێكی یەكتربڕی ٥٠٠ بۆ ٦٠٠ مەتری تێدایە كەپێنجوێن گەرمك بەیەكەوە دەبەستنەوە، ساڵ و نیوەكە نەتوانراوە قیربكرێت كەئاستەنگی زۆری بۆ هاتوچۆو باركردنی كشتوكاڵ دروستكردوە، رێگای پێنجوێن بۆ سلێمانیش كە یەك سایدەو بارهەڵگرەكانی لەسەرە نەكراوە بەدووساید.

هاوكات سامان كەریم، بەڕێوەبەری كشتوكاڵی پێنجوێن باس لەگرفتەكانی كەرتی كشتوكاڵی قەزاكە بۆ هاوڵاتی دەكات و دەڵێت: «لەبەرئەوەی كشتوكاڵ تایبەتە بەخودی جوتیارەوە خۆیان پێی هەڵدەستن و حكومەت پڕۆژەی كشتوكاڵی نییە، بەمەش هیچ كاریگەری لەسەر داهاتی پێنجوێن نییە، بەرهەمە كشتوكاڵییەكان زیاتر بەروبوومی هاوینەن لەسنورەكەمان، ئەوانیش وەكو (شووتی، تەماتە، كاڵەك، خەیار، پەتاتە، بیبەرو كولەكە)یە، هەندێك بەرهەمی دی دەكرێت بەڕێژەی كەم وەكو (پیازو لۆبیاو نۆك و نیسك)، تائێستا بەرهەمی قەزاكەمان تەنها هەناردەی ناوچەكانی خوارووی عێراق كردووە، ئەویش لەڕێگەی هاووڵاتیانی عەرەبەوەیە.

لەبارەی ساغنەكردنەوەی بەرهەمەكانیان وتی: «بەهۆی رێكنەخستنی رۆژژمێری بەرهەمەكانەوەیە لەنێوان هەرێم و بەغداد، ئەمە وایكردووە لەكاتی پێگەشتنی بەرهەمی ناوچەكانی عێراق لەسنوری هەرێم مەرز كراوەبێت و بەپێچەوانەشەوە، بەمە كاریگەری لەسەر ساغنەبوونەوەی بەرهەمی جوتیاران هەبووە یاخود فرۆشتنی بەنرخێكی كەمتر، باج وەرناگیرێت بەڵام ساڵانە وەك بەڕێوەبەرایەتیمان بەهاوكاری قایمقام پشتگیری جوتیاران دەكرێن هەتاوەكو رێگری لەبەرهەمەكەیان نەكرێت و بیسەلمێنن كەناوخۆییە، بەڵام لەبازگەكانی كەركوك و خانەقین 10 بۆ 20 هەزار وەرگیراوە لەخاوەن بارەكان».

هەروەها كاروان عەتیە چالاكوانی مەدەنی لەبارەی گرفتەكانی ناوچەكەی بۆ هاوڵاتی دواو وتی: «كێشەی نەپاراستنی دارستانەكانمان هەیە، لەبەر نەبوونی سووتەمەنی چەندین قوتابخانەی لادێكان چۆڵكراوەو قوتابخانە هەیە مەڕوماڵاتی تێدا بەخێودەكرێت، هۆكارێكی تر داخستنی مەرزە لاوەكییەكانە، لەكەرتی تەندروستیش پزیشكی ژنانمان زۆر كەمە، كارمەندی بەشی تیشكمان نیە كاتێك ئەشیعەكە دەردەچێت پشكنەرەكە مۆبایلەكامان لێوەردەگرێت و وێنەی پشكنینەكە دەگرێت و دەڵێت؛ بیبەرەوە بۆ پزیشك، داخستنی مەرزی شایەنونشیاو زیاتر لە ١٠ دێی ئاوەدانكردبووەوە، بەڵام دەڵێن بەهۆی باری قاچاخیكردنەوە داخراوە، دەروازە داخراوەكان كونەمێرو سیاگوێزو بایەڵانەن، ...هتد، «، ناوبراو راشیگەیاند: «هەلیكار بۆ گەنجان نەماوە تەنانەت كرێكاریش، هەرچی تۆڕەكانی ئاویشە وێرانە كارەبا ببڕێت ئاو نامێنێت، بەو هۆیەوە ناتوانن خەزانەكانی ئاو پڕبكەن، بەڕێوەبەریش پێمان دەڵێت مۆلیدەیان لێ قەدەغەكردوین، زۆربەری خەڵك پشتی بەبیر بەستووە.

سەبارەت بەنەبوونی بودجە بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی پێنجوێن، قایمقام دەڵێت: هیچ داهاتێكی مەرزەكان نەدراوە بەئێمە گرفتی خزمەتگوزاری پێ چاك بكەین چەندینجار یاداشتمان بۆ ئەنجومەنی وەزیران بەرزكردووەتەوە چونكە ئەو ناوچەیە نەوتی لێدەردەهێنرێت بەناوی پتڕۆ دۆلار بەشێكی بۆ سنوری ئەو قەزایەیە، لەبەرامبەردا پێیان راگەیاندین یاسای پێویستە لەپەرلەمان بەداخەوە ئەو یاسایە تائێستا دەرنەچووە»، راشیگەیاند: «پڕۆژەی نوێمان نیە، هەموو پڕۆژەكانی تریش وەستاون، بڕیابوو رێگای ناو پێنجوێن و ناحیەی ناڵپارێزو گوندێك لەگەرمك لەسەر بودجەی پەرەپێدانی پارێزگاكان نۆژەن بكرێتەوە، بەڵام هەر رەقەمە، ئەو پڕۆژانەشی كە لەسەر بودجەی نەوت بوو ئەویش وەستێنراوە كەڕێگایەكی ستراتیژیە لەسەدا ٦٠ی تەواوبووە، هەموو پڕۆژەكان زیاتر لە ١٣ ملیار دیناری دەوێت»، دەشڵێت: «لەڕووی گەشتیارییەوە نەمانتوانیوە هیچ خزمەتگوزارییەك پێشكەش بكەین و دوو پڕۆژەی گەشتیاری سەیرانگای سێساكان و سێگوانە وەستێنراوە، سەیرانگای گۆڵێشمان هەیە هیچ خزمەتگوزاریەكی نیە بەڵام گەشتار دێت بۆ یاری خلێسكێنە، دوو خزمەتگوزاری ئاگركوژێنەوەمان پێویستە بۆ ناحیەی ناڵپارێزو گەرمك، هەرچی گرفتی كارەباشە یەك چاكسازی كارەبامان هەیە، ئەویش لەناو پێنجوێنە نزیكەی ١٥٠ گوندی لەسەرە.