شاهۆ حوسێنی

مرۆڤ و کۆمەڵگا وەک بوون، پێیەکی لەڕابردوو و مێژوو دایەو پێیەکیشی لە ئەمڕۆ دایە. لەڕاستیدا ناوەڕۆکی نۆرم و کلتوورە کۆمەڵایەتی و سیاسییەکان بەشێوەیەکی بەربڵاو دەگوازرێنەوەو دەگەنە دەست مرۆڤ و کۆمەڵگای داهاتوو، بۆ وێنە ئەگەر لەڕۆژئاوای سەردەمی فێئۆدالیسم دەسەڵاتی سیاسی بەرهەم و پێکهاتووی ئیرادەو خواستی فیئۆدالەکان بوو، واتە لەخۆگری دوو تایبەتمەندی پلۆڕالیزم لە پێکهاتە و سەربەخۆ نەبوو بوو لەبەرامبەر فێئۆدالەکاندا، یان ئەگەر لەڕۆژئاوا لەجیاتی تاک خودایی چەند خودایی باو بوو بەجۆرێک کە هەر دیاردەیەکی سروشتی و کۆمەڵایەتی خودایەکی تایبەت بەخۆی هەبوو کە لەبەراورد لەگەڵ خوداکانی تر بوون و پێگەیەکی هاوتەریبیان هەبوو، هەر ئەو پلۆرالیزمە لەسەردەمی مۆدێرن وەک ناوەڕۆک و جەوهەری کلتووری، گوازرایەوە ناو پێکهاتەو دەسەڵاتی سیاسی مۆدێرن و ئەو دیموکراسیەیی لێکەوتەوە کە ئێستا بۆتە ئۆلگو و نموونە بۆ زۆربەی کۆمەڵگاو وڵاتان.
بەڵام ئاوڕێک لە پێکهاتەی کۆمەڵایەتی و کلتووری کۆمەڵگای کوردی لەڕابردوو دەرخەری ئەو راستییەیە کە کۆمەڵگای کوردی بە عام لەخۆگرو هەڵگری دوو کلتووری هاوتەریب بوە، یەکیان کلتووری رەعییەتی و ئەوی تریش کلتووری دەروێشی، سیستمی ئاغاو رەعییەتی کە ئاغا خاوەنی بوون و روح و گیان و ماڵ و ژیانی رەعیەت بوو وە رەعییەتیش لەهەناو و زەینیدا بوونێکی لە دەرەوەی جەغزی رەعییەتی بۆ خۆی نەدەتوانی تەسەوور بکات. کلتووری رەعییەتی وەک جەوهەر و ناوەرۆکی کلتووری لەناو دەروونی نا بەئاگای تاک و کۆمەڵگادا نەهادینە کرد، لەلایەکی تر بوون و پەرەی بەربڵاوی شێخ و شێخایەتی و خانەقاکان بەدیهێنەرو پەرەپێدەری کلتووری مورادو موریدی بوو، لە پێکهاتەی شێخ و دەروێشیدا شێخ مورادو خاوەنی روح و رەوانی مورید یان دەروێش بوو، دروێش یان مورید وابەستەی روحی و ئیمانی شێخ بوو وە ئەساسەن لە دەرەوەی ئەو جەغزە و سەربەخۆ لە موراد هیچ بوونێک و ئیرادەیەک بۆ خۆی قائیل نەبوو. ئەو کلتوورە واتە کلتووری رەعییەتی و دەروێشی وەک جەوهەر و ناوەڕۆک رێک گوازرایەوە ناو هەناو و زەینی تاک و کۆمەڵگا، هەڵبەت سیستمی سیاسی پاوانخواز و دیکتاتۆریش بەردەوام ئەو کلتوورەی پەرەپێدەدا و سەر لەنوێ دەکردەوەو دەکاتەوە، چاوخشاندنێک بەلایەنگرانی حزب و لایەنی سیاسی کوردی، ئەو راستییەمان بۆ دەردەخات کە لایەنگران و ئەندامان، بە هەمان جەوهەری کلتووری و عەقڵی هەڵسوکەوت دەکەن و لە دەلاقەی هەمان عەقڵانییەت‌ دەڕواننە ئەوی تر و بەرامبەریان. بەداخەوە پەرە و بەردەوام بوونەوەی ئەو کلتوورە رێگرە لە سەرهەڵدان و پەرەی تاکی سەربەخۆ، تێگەیشتوو و پێگەیشتوو، ئەگەر کورد نەتوانێ عەقڵ و عەقڵانییەتی دێکارتی کە پێکهێنەری تاک و کۆمەڵگای رەخنەگر، سەربەخۆ و بێ ئیمانە (لێرە ئیمان مەبەست دەروەست بوون بە ئایین و بێ ئیمان مەبەست دەروەست نەبوو بە ئایین نیە، بەڵکو عەقڵییەت‌و جۆری پەیوەندیگرتن و هەڵسوکەوتکردنە، سیستم و مێتۆدی هەڵسووکەوتکردنی ئیماندارانە، چاو و گوێ لەمستانەیەو بێ ئیمانی مەبەست عەقڵانی‌و رەخنەگرانە هەڵسووکەوتکردنە) بەرهەم بهێنێت، ئەوا کۆمەڵگا هیچ کات ئازادی و بوونێکی سەربەخۆ و رەها ئەزموون ناکات و پێی ناگات، عەقڵی دێکارتی عەقڵێکە کە تاک و کۆمەڵگا وەک سەغیر نابینێت کە پێویستی بەدەستگرتن و رێبردنی هەبێت، بەڵکو تاک و مرۆڤ ئەو جۆرە پێناسە دەکات کە توانای ناسین و دۆزینەوە راستیەکانی هەیە، عەقڵی دێکارتی تاک و مرۆڤی سووژە کە لە عەقی نەریتی و ئایینیدا (رەعییەتی و دەروێشی) دابەزی بووە ئاستی ئۆبژە، دەگەڕێنێتە ئەو ئاست و پێگەیەی کە وەک سووژە دەربکەوێت، بەجۆرێک کە هەموو جیهان ئۆبژەی ئەو تاک و مرۆڤەیەو هەموو شتێک ئەو پێناسەی دەکات.
ئەگەر مەبەست لە خەباتی کوردیی ئازادیی و سەربەخۆیی بێت، بەهۆی ئەوەی کە لەغیابی عەقڵی دیکارتی تاک و کۆمەڵگا  لە جەغزێکی رەعییەتی و دەروێشی رادەگوازرێتەوە جەغزیکی تر، بەڵام بەهەمانشێوەی رەعییەتی و دەروێشی، ئەوە تەنیا جێگۆڕکێی پێکهاتەو فۆرمی پێ دەکرێت‌و بەمشێوەیە هیچ کات تاک و کۆمەڵگای خاوەن زەین و جەوهەری سەربەخۆ پێک نایەت، بێگومان یەکەم هەنگاو بۆ ئازادی و سەربەخۆیی سیاسی، رەخساندنی بەستێن بۆ پێکهاتن و پەرەی زەینی و مەعریفی تاک و کۆمەڵگای سەربەخۆ لە هەڵوێستگرتن، کردوەو روانگە دایە، ئینجا ئازادیی و سەربەخۆیی سیاسی بەرهەم دێت، زەین و هزری تاک و کۆمەڵگایەکی کە فۆڕم دەدرێت بۆ چاو لەمستی، گوێ لەمستی، ملکەچی و بێ ئیرادەبوون لە بەرامبەر حزب و لایەنی سیاسی کوردیدا، ناتوانێ ببێتە بنەماو بنچینەی کۆمەڵگایەکی ئازادو سەربەخۆ، چونکە ئازادی و سەربەخۆیی سیاسی لە کەناڵ و هەناوی ئازادی و سەربەخۆیی هزری، مەعریفی و کردەوەیی تاک و کۆمەڵگادا دەگوزرێت.