دڵشاد تاڵەبانی

تەڕەکەڵەک بۆ شتێکە کەزۆر کاتی بێت  و بەرگەی هیچ نەگرێت و پشتی پێ نەبەسترێت. دانی مووچەش لای ئێمە وایلێهاتووە. دەبێت مووچەخۆران لەجەنگێکی دەرونیدا بن، هەموو رۆژێک خەمی ئەوەیان بێت، ئاخۆ دەبێت ئەم مانگە مووچە هەبێت؟ وەک ئەوەی خێریان پێبکرێت، نەوەک مافێکی خۆیان بێت لەپێی کارەکانیان، خانەنشینانیش بۆ ماوەی زۆری کارو خزمەتیان .

هەر حکومەتێک تەنانەت توانای دانی مووچەی کارمەندەکانیشی نەبێت (کە کاری دەوڵەتی بەوان بەڕێوە دەڕوات)و هەموو مانگێک لەئەگەر و نەگەردا بێت. بەڕاستی بەحکومەت ناژمێردرێت و هیچی پێناکرێت و باشتروایە بڕواتە ماڵەوە، بۆ ئەوەی بەرپرسیارێتی لەسەرشانی خۆی لادات و با لایەنی تر خۆی تاقیکاتەوە. هیچ نەبێت ئیتر خەڵک گلەیی لەوان ناکەن. حکومەتی وا ئیتر چۆن دەتوانێت خزمەتگوزاریەکان بۆ خەڵک دابین بکات؟ ئاسایشی وڵات بپارێزێت؟ هاووڵاتیان چۆن متمانە بکەن بەداهاتوو، ئەی خەڵک چۆن بژین و گوزەران بکەن؟ هەر وڵاتێک تەنانەت کارمەندو سوپاکەشی برسی بوو و گوزەرانی نەبوو، بێ فشاری دەرەکیش خۆی دادەتەپێت. نموونەی لەمێژوودا زۆرە، لەسەدەی ٢٠ دەوڵەتی عوسمانی کەسەربازەکانی برسی بوون، هۆی سەرەکی داڕوخانی سیستەمی سۆڤیەتیش.

بۆچ وای لێهات؟ چارەسەر چیە؟

لەپاش راپەڕین خەڵک و تەنانەت کارمەندانی دەوڵەتیش بۆ ماوەیەک خۆیانیان راگرت و کەرەسەی ناوماڵیان دەفرۆشت بۆ دابینکردنی خۆراک و پێداویستی رۆژانە، بەڵام جیاوازی زۆر نەبوو و خەڵک دەیزانی کە بەڕاستی پارە نیە. پاشان لەکاتی بڕیاری نەوت بەرامبەر خۆراک بارەکە باش بوو. لەپاش روخانی رژێم دۆخەکە گۆڕاو تا ٢٠١٢ بەڕێکی مووچە دەدرا، بەڵام بەنەزانی، چەند مەبەست باری خەڵک و بەتایبەتی مووچەخۆرانی دەوڵەتی گەیاندە کەناری برسێتی و داڕوخانی تەواو. لەوانەش :

یەکەم - لەجیاتی دروستکردنی بنەما و بناغەی ژێرخانێکی ئابوری پتەو بەگەشەدان بەکشتوکاڵ، هاندان و پشتگیری دامەزراندنی پرۆژەی ستراتیژی پیشەسازی خۆراکی و بوارەکانی ترو دابینکردنی هەلی کار، دامەزراندنی لایەنەکان بۆ سەدان هەزار بێپلان بۆ مونافەسەی هەڵبژاردن، زۆر بەشی دەوامی نەدەکرد، ئەرکی ئابووری و بارگرانی لەسەر دەوڵەت قورستر کرد. دروستکردنی یەکەکانی نیشتەجێبوون لەجیاتی پرۆژەی بەرهەمهێنان، بەناوی دابینکردنی نیشتەجێبوون بۆ خەڵکی کەمدەرامەت، بەڵام لەجیاتی هاوکاری هەژار، بوو بەبازرگانیەکی نامەشروع و قورسکردنی زیاتری بارگرانی خەڵك و دروستبوونی توێژێکی دەوڵەمەندی مشەخۆر. دامەزراندنی چەندین زانکۆ بێسەروبەر، لەجیاتی هاندانی خەڵک بۆ فێربوونی پیشەکان وەک جاران .

دووەم – گەندەڵی، تەجاوز، جەردەگەری و تاڵانی موڵک و سامانی گشتی. کۆمەڵێکی دەوڵەمەند کرد بەناهەق، لەهەمانکاتا سامانی گشتی بەهەدر رۆیشت و زیانی گەورەی گەیاند بەئابوری و کاری دەوڵەتی.

سێ – سیاسەتی هەڵە لە ٢٠١٢ بەولاوە بەناوی سەربەخۆیی ئابوری. دەرهێنانی نەوت بەشێوەی فراوان، کە تەنها سودی زۆری بۆ کۆمپانیاکان و هێندێک دەڵال و چەند کەسایەتی هەبوو، بارەکەی زیاتر داتەپاند و پەیوەندی نێوان بەغداو هەرێمی زۆر ئاڵۆزتر کرد.

چوار – کاتی داعش باری هەموو عێراق خراب بوو، بەڵام بەکاتی ، ئیستا باری مووچەی فەرمانبەرانی عێراق زۆر باشە، بەپێچەوانەی هەرێم.

پێنج – ریفراندۆمی بێ پلان و سەرنەکوتوو، بەتەواوەتی بارەکەی داتەپاند و رۆژ بەڕۆژ هەرێم ناچاربوو تەنازولی زیاتر بۆ بەغدا بکات، نەوەک رێککەوتنێکی دروست جێگیر بکرێت.

شەش – سیاسەتی نەوت و جۆری مامەڵە لەگەڵ بەغدا لەداهاتەکان، وایکرد هەرێم ببێتە پاشکۆی بەغدا. لەهەمان کاتیش بەڕێکی پایەبەندی مەبەستەکانی نەوەت، گومرگ و داهات نابێت، بۆیە مووچە نانێرن و زەرەرمەندی یەکەم مووچەخۆرە، خەڵکیش ئامادە نیەو ناتوانێت ئیتر ئەوە قەبوڵ بکات، لەبەرئەوەی چەندین ملیاردێر، سەدان ملیۆنێری هەڵتەقیو لەسەر حسابی ئەوان دروستبوون. ناڕەزایی گەیشتوەتە لوتکە، خەڵک بێزارەو ورەی رووخاوە، گەیشتوەتە ئەوەی زۆر کەس بەئاشکرا باس بکەن بەغدا هەموو شتەکان بکات باشترە، لەبەرئەوەی ئیتر ئامادە نین کەمینەیەک لەوپەڕی خۆشگوزەرانی و خاوەن سامان و هەموو شت بێت بەتاڵانی سەروەت و سامانی گشتی و هەموو خەڵک برسی، رەنگە بارەکە لەکۆنترۆڵ دەرچێت.

گەرچی پێموایە قەیرانی مووچە بۆ بیربردنەوەی قەیرانە قوڵەکانی ترو خەریک کردنەوەی خەڵک بەوەوە، نەپەرژان بۆ باسی کێشەی دیموکراسی و ئازادیەکان، قۆرغکردنی هەموو شت، گەندەڵی لەهەموو بوارەکان، تاڵانی سەروەت و سامانی گشتی و زۆر مەبەستی تر. بیریان چوە کەڵەکەبوونی ئەمە هەموو شتی تر دەتەقێنێتەوە.

 بەرپرسانی هەرێم بەسیاسەت و کاری نادروست لە ٢٠١٢ تائێستا  لەزۆربەدا خۆیان ئەو دۆخەیان دروستکردوە. تاکە چارەسەر ئەوەیە پابەندی هەموو داواکانی بەغدا بن لەمەبەستی نەوت و داهات و چیدی مووچەخۆران و خەڵکی هەرێم نائاسوودە نەکەن (دەبوو ریفراندۆم نەکەن، نەوت دەرنەهێنن، یان ئەمە قەبوڵ بکەن). دەبێت ئەوەش بزانن کەڵەکەبوونی مەبەستەکان هەموو شت دادەتەپێنێت، زۆر وڵات و کیان لەدۆخی وادا داتەپیوە. خەڵک ژیانی دەوێت بۆ خۆی و ماڵ و منداڵی و گەیشتوەتە لوتکەی بێزاری...ئەمەش هۆشداریەکی دۆستانەو دوا فرسەتە، باهەموو شت بەسەر یەکدا دانەتەپێت...