دكتۆر سەباح غالب

دەمێنێتەوە سەر پارسەنگی شەڕ، دەنا لەشەڕدا حەق و ناحەق پێوانەی هەڵگیرسانی شەڕ نییە. لەململانێی نێوان فەلەستین و ئیسرائیلدا، قورسایی حەق بەلای فەلەستیندایە، بەڵام حەماس وەك رێكخراوێكی دەمارتوندی تێنەگەیشتوو لەدۆزی فەلەستین، لەڕوانگەی سیاسییەوە ناتوانێ‌ نوێنەرایەتی فەلەستینییەكان بكات، هاوكات ناشتوانێ‌ نوێنەرایەتی تێگەیشتن لەئیسلام بكات و بەناوی ئیسلامەوە رەوایەتی خۆی بسەلمێنێ‌، جگە لەوە سەركردایەتی ئەو رێكخراوەو ماڵ و منداڵیان لەدەرەوەی فەلەستین لەڕابواردن و لەبێ‌ غەمیدا دەژین، لەوەتەی فەرمانڕەوایەتی غەزەشیان داگیركردووە، نەیانتوانیوە دڵ و عەقڵی نەك خەڵكی فەلەستین، تەنانەت خەڵكی غەزەش بەلای خۆیاندا رابكێشن، ئەوان جگە لەوەی كەڵەگان و خۆیان سەپاندووە، لەغەزەدا پشتیوان و هەواداریان زۆر كەمە، جگە لەزۆر بەڵگە بۆ سەلماندنی ئەو بۆچوونە، چاكترین بەڵگە رەخنە و هێرشی هەتا بڵیی توندی ئیمام و خەتیبی مزگەوتی ئەقصا بوو لەنوێژی رۆژی هەینی رابوردوودا بۆ سەر حەماس، لەكاتێكدا حەماس بەناوی (تەوەفانی ئەقصاوە) هێرشیان بۆ سەر ئیسرائیل راگەیاندووە، یەك دەنگی رەسمی نێو وڵاتانی عەرەبی بۆ پشتیوانی حەماس نییە، دەنگێك كەهەبێ‌ لایەنگری حەماس بكات تەنیا بەشار ئەسەدی سوریاو رژێمی كۆماری ئیسلامی ئێران و رێكخراوە تۆقێنەرو ئیرهابییەكانی وەك حەشدی شیعی، حزبوڵڵا و جیهادی ئیسلامیین، واتا سێ‌ كوچكەی ئیسرائیل، حەماس و ئێران لەمەیدانی شەڕدان.

لەعەقڵی فەرمانڕەوایەتی ئیسرائیلدا، ئەوان لەسەر ئاستی جیهان هەمیشە پێداگری لەسەر قوربانیبوونی خۆیان دەكەنەوە، بەئەندازەیەك كەغەدرێك كە بەسەر میللەتێكی دیكەدا هاتبێ‌ و با لەهۆلۆكۆست كەمتریش نەبێ‌، هەرگیز نایانەوێ‌ وەك جینۆساید بناسرێ‌، ئەمە بەو مانایەی كەدەیانەوێ‌ وا بزانرێ‌ كەتەنیا جولەكە جینۆسایدی بەسەردا هاتووەو ئەو غەدرە لەمێژوودا بەناوی ئەوانەوە تۆمار بكرێ‌، بەڵام لەكردەوەی ئیسرائیلدا بەدرێژایی مێژووی 75 ساڵی دەوڵەتەكەیان و پێش ئەوەش بە 30 ساڵێك هەرچی كارێكی تۆقێنەرانەو لەناوبردن هەیە بەرامبەر بەفەلەستینییەكان كردوویانە، تا ئەندازەیەك كەدەوری جەللادی دەبینێ‌، بووەتە ئەو نازیانەی كە هۆلۆكۆستیان بەسەردا هێناون. ئەوەتا سەرۆكی ئیسرائیل پێی وایە كەهەموو خەڵكی غەزە تاوانبارن و پێویستە لەگەڵ حەماسدا جیاوازی نەكرێن، ئەوەتا بەبەرچاوی رۆژهەڵات و رۆژئاواوە سەرۆك وەزیران، وەزیری بەرگری و هەموو فەرماندە سوپاییەكانیان دەیانەوێ‌ پاكتاوی هەموو خەڵكی غەزە بكەن، لەو هێرشەیاندا دەڵێن هیچ یاساو دەستورێك كەسێك نابوێرێ‌ لەفەلەستین بە ژن، منداڵ، پیرو نەخۆش، بۆیە هیچ شوێنێك لەغەزە سەلامەت نییە، تەنانەت داوا لەڕێكخراوانی سەر بەنەتەوە یەكگرتووەكانیشیان كردووە كە كەرتی غەزە جۆڵبكەن، داوایانكردووە نەخۆشخانەكان و مزگەوت و قوتابخانەكان چۆڵبكرێن.

لەم شەڕەی كە لەبەرەبەیانی شەممەی رابوردوو، 7ی تشرینی یەكەمدا بەهێرشی دڕندانەی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل هەڵگیرسا، گەلێك پەردەی لەسەر بیروباوەڕو بەرنامەی ئەمەریكا بەتایبەت و رۆژئاوا بەگشتی، ئیسرائیل و حەماس و رێكخراوە ئیرهابییەكان هەڵدایەوە، لەوانە:

1. شارستانییەت و مافی مرۆڤــ لەڕۆژئاوا بەتایبەت لەئەمریكا، درۆیەكی گەورە بوو، لەژێر ئەو پەردەیەدا تاوانەكانی خۆیان دەشارنەوە. پشتگیریكردنی كوێرانە بەهەموو توانایەكیانەوە بۆ ئیسرائیل، بێ‌ بیركردنەوە لەخەڵكی مەدەنی و هەڵكردنی گڵۆپی سەوز بۆ هێرشی بێسنوورو بێ‌ جیاوازی بۆ سەر خەڵكی غەزە، ئابڵوقەدانی زەمینی، ئاسمانی و زەمینی غەزە شەرمەزارییەكە لەمێژووی خەجاڵەتی و سەر نزمی رۆژئاوادا دەمێنێتەوە.

2. نەمانی سیستەمی سیاسی جیهانی لەعەدالەت، یەكسانی، مافی چارەنووسی گەلان. زاڵبوونی بەرژەوەندی و درێژەدانی بێسنووری ئیسرائیل بۆ ملكەچكردنی وڵاتانی عەرەبی و وڵاتانی بێ‌ هێز لەتەواوی جیهاندا، كێ‌ دۆستی ئەمریكایە ئەوا هەقی مانەوەی هەیە، كێ‌ قاچ دەخاتەبەر پێی ئەمریكا، درەنگ یا زوو دەبێ‌ تەمێ‌ بكرێ‌. 

3. هێز، تەنیا هێزی چەك و تۆقێنەرو لەناوبردن، خۆی بەسەر بێهێزدا دەسەپێنێ‌. لەمێژووی 75 ساڵی تەمەنی ئیسرائیلدا، تائێستا هەموو رۆژ، هەموو هەفتە، هەموو مانگ و ساڵێكی لەشەڕو پێكداداندا بووە لەگەڵ دەوروبەری خۆی، بەبێ‌ بەزەییانەو بەتۆقاندن، باوەڕێكی وای بۆ خۆی دروستكردبوو كە لەڕووی سەربازی، تەكنۆلۆژیا، هەواڵگری، هێزێكە هیچ هێزێك لەناوچەكەدا بەرگەی ناگرێ‌ و هاوشێوەی نییە، ئەوە ئەگەر لەنێوان ئیسرائیل و وڵاتانی ناوچەكەدا راستی تێدا بووبێ‌، لەمەیداندا لەگەڵ رێكخراوێكی نابەرپرسیاری و ئیرهابی وەك حەماسدا بەدرۆ دەرچوو.

4. پێشێلكردنی مافی ئینسانی منداڵ، ژن، نەخۆش و پیرو پەكکەوتە، نەهێشتنی قانوون و نەریتەكانی نێودەوڵەتی سەبارەت بەبەڕێوەبردنی شەڕ و سەڵامەتی خەڵكی مەدەنی، هەروەها بەیەك چاو سەیركردنی شەڕكەرو مەدەنی و قەتڵ و عام كردنیان.

5. ئیسرائیل هەمیشە پیی وابووە كەئەوەی دەیپارێزێ‌ هێزە، ئەگەر جارێك سووكە نییەتێكی ئاشتی لەسیاسەتمەدارێكیان بۆ ئاشتی بووبێ‌، ئەوا زوو لێی پەشیمان بوونەتەوە. لەو ساڵانەدا كەئێمەمانان بەبیرمان دێ‌، دوو جار هەوڵی ئاشتی دراوە، یەكێكیان هەوڵی ئازایانەی ئەنوەر سادات بوو كە چووەسەر بەڕەی ئیسرائیل و لەسەرچاوەی سەركەوتنی جەنگی ئۆكتۆبەری 1973دا، داوای ئاشتی كرد، لەو بارەیەوە لەكامپ دەیڤد پەیمانێك بەسترا، كەچی تائێستا ئیسرائیل هەر لەگێچەڵ و بیانووە لەگەڵ میسر. دووەمیان رێككەوتنی ئۆسلۆ بوو لە 1993دا، تائێستا جێبەجێ‌ نەكراوە، بڕیاربوو دەوڵەتێكی سەربەخۆ بۆ فەلەستینییەكان دابمەزرێ‌، بۆ بەتاڵكردنەوەی ئەوە، ئیسحاق رابین كەئەو رێككەوتنەی ئیمزا كردبوو، دەمارتوندە ئیسرائیلییەكان كوشتیان، یاسر عەرەفاتیشیان بەو داخەوە بەزەهر خوارن لەناوبرد، گومانی ناوێ‌ كە تائێستا سیاسەتمەدارانی ئیسرائیل نایانەوێ‌ دۆزی فەلەستین چارەسەر بكەن.

6. مەیدان خۆشكردن بۆ هەموو دەوڵەتانی ناوەندیی لەجیهاندا كە هێرش بكەنەسەر هەر نەتەوەیەكی بێ‌ دەوڵەت و كەمەنەتەوەییەكان لەهەركوێیەك بن، لەم روانگەیەوە، كورد لەهەموو نەتەوەیەكی دیكە باجی قورسی بەردەكەوێ‌، پشتگیری بۆ زۆردارو داگیركەر لەكوردستان بێ‌ یا هەر شوێنێكی دیكە، كاری بەری عەقڵ و ئەخلاق نییە.

7. جگە لەئەمریكا، هەر 27 وڵاتانی یەكێتی ئەوروپا كە بەحسابی خۆیان دیموكراسی لەوڵاتێكیان كە یۆنانە سەریهەڵداوەو بەریتانیاش وەك یەكەم وڵاتی دامەزرانی پەرلەمان لەجیهان، پێكەوە رێككەوتن كەئیسرائیل مافی بەرگریكردنی لەخۆی هەیە، دیارە مافی بەرگری حەقی هەموو كەس، حزب و دەوڵەتانە، بەڵام ئەگەر لەوەدا حەقی بێهێز و لاواز لەبەرچاو نەگیرێ‌، ئەوا عەدالەت بایەخی نامێنێ‌، بەچ مانایەك زۆرداری بەدەسەڵات بۆی هەبێ‌ نەك بەرگری لەخۆی بكات بەڵكو تۆڵەی بێسنوور بستێنێ‌ و هیچ مافێك بەبەرامبەرەكەی نەدرێ‌، ئەوا دەبێتە ئەو ئاژاوەو گێژاوەی زۆردار لەئاستی دەوڵەتان و رێكخراوی ئیرهابی دنیایان پێ ناخۆش كردووە. ئەمەی ئیسرائیل بەرامبەر بەغەزە دەیكات، تۆڵەسەندنەوەیەكی نائایینی، نائینسانی، ناعەقڵی و ناویژدانییە، دوورە لەهەموو باهایەكی شارستانی و مرۆڤایەتییەوە. هەر دەوڵەت، حزب و رێكخراوێك لەپێناوی هەڵگیرسانی ڕق و قین و تۆڵەسەندنەوە كاربكات، ئەوا ئەوانە دژی مرۆڤایەتی و ئاشتی، پێشكەوتن و شارستانییەتن. ژیان چەندە درێژبێ‌، ئینسان زیاتر پێویستی بەئاشتی و بەخۆشەویستییە.  

دابەشكردنی جیهان

رەنگە لەمێژووی مرۆڤایەتیدا بەسەردەمی سۆڤیەتیشەوە، تائێستا بەم شێوەی ئەم رۆژانە، مرۆڤایەتی بەخراپترین جۆر دابەشنەبووبێ‌، دابەشبوون و بڵاوكردنەوەی رق و قین، تۆڵەسەندن و هەڵكەندنی رەگی یەكتر بەشێوەیەكی ترسناكانە بڵاوبووەتەوە. لەزۆربەی شارەكانی رۆژئاوا، لەدەموچاوی خەڵكدا رق دەبارێ‌، زۆر هەن لەیەكدی مۆڕ دەبنەوە، رووی ناخۆش و ترس و تاڵ لەهەموو شوێنێك دەبینرێ‌، ئەگەر حكومەتان سیاسەتێكی كەقەبوڵكردنی یەكدییە پەیڕەو نەكەن و خۆیان بەحكومەتی هەمووان نەزانن، مەترسی ئەوە هەیە كارەساتی گەورە لەشاران و ناوچەكانی گەلێك وڵاتانی جیهان بەتایبەت لەئەوروپا و كەنەدا و ئەمریكا پەیدابن. لەو بارەیەوە وەك حەماس و ئێران و  رێكخراوە ئیرهابییەكانی دیكە بەرپرسیارێتیی گەورەیان بەردەكەوێ‌ ، ئیسرائیل و ڕۆژئاوا زیاتر.

لەكوردستانیش مخابن كۆمەڵگەی كوردی دابەشبووە، خەڵك هەیە هێرش دەكاتەسەر دۆزی فەلەستین و گەلی فەلەستین، بەو بیانووەی گوایا كاتێك كورد لەتەنگانەدا بووە پشتیوانی لێنەكردووە، ئەگەر ئەوەش راست بووبێ‌، مانای ئەوە نییە كورد لەم كاتی شەڕی مان و نەمانەی فەلەستینی لەكەرتی غەزە، بەرامبەر بەلێقەومان و پاكتاوكردنی ئەوان سەرمەست بین، تێگەیشتنی ئینسانی و ئەخلاقی ئەوە دەخوازێ‌ لەئەخلاقدا بە ئەخلاقتر بین، لەعەقڵدا عاقڵتر بین، لەبەزەیی و لێبوردەییدا بە بەزەییتر و بەخشندەتر بین.

دەبێ‌ هەموو كەسێك ئەو حەقیقەتە بزانێ‌، كەئەم شەڕەی ئێستا، ئەگەر هەر هۆكارو هاندانێكی ئایینی، نەتەوەیی و فەلسەفی بۆ دابتاشرێ‌، ئەوپەڕی ناتێگەیشتنە، دەبێ‌ بزانرێ‌ كەهەرگیز ئەوانە نییە، شەڕەكە دژی رۆحی ئینسانی و دژی سروشت و مانەوەیە، رێكخراوی تۆقێنەری حەماس بەكوشتنی ژن، منداڵ، پیرو پەكەوتەو هەموو كەسێكی مەدەنی و هەموو دیلێك تاوانبارە، بەوە بەر لەهەموو شتێك دژایەتی رەوایی دۆزی فەلەستین دەكەن و رووی گەشی مەسەلەكەیان دەشێوێنن. لەبارێكی دیكەوە، ئەوەی ویژدانی هەبێ‌، دەبێ‌ لەڕوانگەی حورمەتی مرۆڤەوە، بەپێوانەی عەقڵ، ئەخلاق و ویژانەوە تەماشای كارەساتی نێوان مرۆڤەكان بكات، ناكرێ‌ بۆچوون وای لێبێ‌، بیرێك، هەستێك، عەقڵێك، ویژدان باربكەن.   

بەرەو كوێ‌؟

دۆزی فەلەستین وەك دۆزی كورد، دوو مەسەلەی هەرە رەواو سەختن لەسەر ئاستی ناوچەكەو جیهان، دەبێ‌ و پێویستە بیریان لێبكرێتەوەو لەبنەڕەتەوە چارەسەری عادیلانەیان بۆ بدۆزرێتەوە، ئەوانە مەسەلەی نەتەوەو خاكن، لەم حزب و ئەو رێكخراو گەورەترن، هەمیشە وەك مەسەلەی خەڵك و نیشتمان دەمێننەوە،  تائەو دوو مەسەلەیە چارەسەر نەكرێن، خەبات و تێكۆشان بۆ سەربەخۆیی و دامەزرانی دەوڵەتی خۆیان بەشێوەیەك لەشێوەكان درێژەیان دەبێ‌، بەڵام هەرگیز بیانوویەك نییە كەخەباتكردن بۆ دۆزی رەوا بەتۆقاندن و ئیرهاب، رەوایەتی خۆی لەدەستبدات، ناشیرنی بكات و پشتیوانی لێ‌ دووربخاتەوە .

لەم شەڕەی نێوان ئیسرائیل و حەماسدا، ئەوەی چ لەڕۆژئاوا و چ لەئیسرائیل بەلایدا ناچن، بەرپرسیارێك نییە لەهۆكاری هەرە گەورەی ئەم قەیران و شەڕە باسبكا، 75 ساڵ بۆ شەڕی بەردەوامی نێوان ئیسرائیل و عەرەب، زیاتر لە 100 ساڵی چەوساندنەوەو ئازاردان و نكوڵی لەمافی كورد، دوژمنان كردویانەتە كەرەسەی ئازارو ناڕەحەتی بۆ خۆیان و بۆ كورد و بۆ فەلەستینی، سیاسەتمەداری دەمارتوندو فەرمانڕەوایانی ناوچەكە ناكارن بەجددی بۆ چارەسەر كاربكەن، لەو بارەیەوە، ترسنۆكی سیمای هەرە گەورەی كەسایەتی ئەوانەو باركردنی عەقڵ، ئەخلاق و ویژدانی مرۆڤایەتیشە، شێواندنی فەلسەفەو دەستووری دەوڵەت دامەزراندنیشە.

خەڵكی ئیسرائیل و خەڵكی هەموو دنیا، كوردو خەڵكی دەوڵەتانی داگیركەری كوردستان، پێویستیان بەئاشتی و بەخۆشی پێكەوەژیانە، ئەوش ناكرێ‌ تاعەدالەت و ماف، رێزو تێگەیشتن لەتایبەتیەكانی ئایین، زمان، خاك و سامانی نەتەوەیی و تاك نەپارێزرێن.