جەعفەر عەلی

هەندێک حیزب، کادیر و کاندید، پێیانوابوو هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان رێگە راستەقینەکەی خۆی دۆزیوەتەوە، بەگوێرەی بڕیاری دادگای باڵای فیدڕاڵی و بە سەرپەرشتی کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکانی عیراق، بەبێ کێشە و بێ کەموکورتی بەڕێوەدەچێت. لەوەش سەیرتر، لە ڕێی ئەنجامی هەڵبژاردنەوە، هەر بە پشتیوانی بڕیارەکانی دادگای باڵای فیدڕاڵی، ئاوتکردنی پارتی دیموکراتی کوردستان، هەندێجار وەک خەیاڵێکی ڕاستەقینە و بە حەماسەتێکی شۆڕشگێڕانەوە قسەی لەبارەوە دەکرا. پێدەچێت بەشێک لەم حیزبانە، چ ئەوانەی بە تەنیشت پارتییەوە لە حکومەت و چ ئەوانەی لە دەرەوەیدان، گەیشتبنە ئەو باوەڕەی، بەغدا تاڕادەی ئەنجامدانی هەڵبژاردن بەبێ بەشداری پارتی، لە پشتی ئەو گوتارە خورافییە ناکامڵەوە دەوەستێت، کە بە حەماسەوە بانگەشە بۆ هەڵبژاردن دەکات و پێیوایە هەڵبژاردن لە ١٠ی حوزەیرانی ئەمساڵ (٢٠٢٤)، ئەنجام دەدرێت، سەرەنجام، یەکێتی وەک هێزی یەکەم و حیزبەکان و لیستەکانی دیکەیش بەشێک لە کاندیدەکانیان ڕەوانەی سەر کورسییەکانی پەرلەمان دەکەن، ئیدی لە ژێر قوببەی پەرلەمانێکی خاڵی لە کورسی و لیستی زەرد، ژیانی پەرلەمانی درێژەی دەبێت، ئەوە لە کاتێکدا لیستی زەرد خۆی زۆرینە بوو، کە بۆ ماوەی دوو ساڵ قفڵی لە دەرگای دەزگاکەدا، ئەی ئەگەر بە هەمان هێز و میکانیزمی کۆنتڕۆڵی جوگرافیاوە بایکۆتی بکات دەبێ چی ڕووبدات، بە دڵنیایی لە دۆخی وەهادا، پەرلەمانێک نابینین تەنیا یەک کاتژمێر توانای هەناسەدانی هەبێت. بەم خەیاڵ و گوتارە ناکامڵەوە، بەشێک لە حیزب و لیستەکان، هەروەها بەشێک لە کاندیدەکانیشیان، کەوتبوونە هەڵمەتی بانگەشەیەکی پێشوەختە، تێکەڵبوونی کۆمەڵایەتی، گەڕان و خۆناساندن.

راستییەک هەیە هەمووان دەیبینین و هەستیپێدەکەین، هەر کەسێکی کەمێک ئاگایی سیاسی هەبێت دەزانێت بەر لە هەولێر، بەغدا باش دەیزانی بەبێ بەشداری پارتی هەڵبژاردن ئەنجام نادرێت، وەک چۆن دەزانێت بەبێ بەشداری یەکێتیش ئەنجام نادرێت.

لە دەرەوەی پارتی و یەکێتی، چەند هێزی سیاسی دیکە بەشدار دەبن، یان بایکۆت دەکەن، ڕێژەی دەنگدەران چەند دەبێت، بایەخێکی گەورەی نابێت، ئەوەی گرنگە هەڵبژاردن لە هەرێم، واتە بەشداری پارتی و یەکێتی بە تەنیشت یەکەوە لە پرۆسەکەدا، لەم درک پێکردنەوە دەبینین، بەردەوام نوێنەرانی بەغدا، هێزە سیاسییەکانی عیراق و دیپلۆماتکارانی وڵاتان، لە ڕێی بینینی لایەنە دەسەڵاتدارەکانی هەرێم، پارتی و یەکێتی، خەریکی گفتوگۆ، لێکنزیککردنەوەی باری سەرنجەکان و دۆزینەوەی ڕێگەچارەیەک بۆ بەرەوپێشبردن و ئەنجامدانی پرۆسەکە بوون، چونکە هەمووان، بەغدا، نوێنەرانی وڵاتان، ئێران، ئەمریکییەکان و یۆنامی، دڵنیابوون لەوەی، لەئێستای دۆخی سیاسی و واقیعی هەرێمدا، دەرفەتی هەڵبژاردن بەبێ پارتی، یان یەکێتی لە کاری نەکردە و هەرچی زیادتر قوڵکردنەوەی زیاتری کێشەکان دەچێت، بەڵام خەڵکانێک هەبوون، بە مەبەست، یان بێ مەبەست، ئەگەر بۆ چەواشەکاریش بووبێ، نایانەوێت لەو راستییە سیاسییە سادەیە تێبگەن.

ئەوەی لە دۆخی چەند هەفتەی ڕابردوو سەبارەت بە پرسی ئەنجامدانی هەڵبژاردن ڕوویدا، هەر ئەو شتەیە، کە پێیدەگوترێت چەواشەکردنی مەبەستدار، چەواشەکردنێک تا ڕادەی گۆڕینی خورافەی سیاسی بۆ ڕاستییەکی مێژوویی. میرسیا ئیلیاد، باوەڕی وایە، تا ئێستایش خورافە لە ڕووی بەها و ماناوە، لە نێو ژیانی سیاسی و کۆمەڵایەتی هاوچەرخدا کار دەکات و هاوشانی ئەفسانە، وەک تێکەڵەیەک، کاریگەری بەسەر دروستکردنی وێنەی تایبەت لە خەیاڵ و هۆشیاری مرۆڤەکاندا دادەنێت. واتە دەشێت کەسێک ڕاستی بابەتەکە و واقیعە سەپێنراوەکە ببینێت، بەڵام وەک وەڵامدانەوە بە گوشاری کۆمەڵایەتی، یان وەک خۆنمایشکردنی سیاسی لە ناوچەیەکی نفوزدا، بۆ پێدانەوەی وزەیەک بە ئەندام و هەوادارانی حیزب، هەوڵدەدات لە ڕێی کەناڵەکانی حیزبەوە، لەڕێگەی میدیا، سەردان و لێدوانی ڕۆژنامەوانی و دیدەنی سیاسی، سەرزەمینێکی جیاوازتر لەو سەرزەمینە واقیعییەی، کە هەیە، بخوڵقێنێت، سەرزەمینێک پەیوەندییەکی گەورەی بە سەرزەمینە راستەقینە و حەقیقییەکەوە نییە، بەڵکو ڕووبەرێکە لە خەیاڵ و خورافەی سیاسی، بە میکانیزمی جیاجیا هۆشیاری کۆمەڵایەتی ئەوانیدیکەی پێکۆنتڕۆڵ و داگیردەکرێت، تا ڕادەی کاڵکردنەوە و لە بیربردنەوەی واقیعە راستەقینەکە و، گۆڕینی سەرزەمینە وەهمی و خورافییەکەش بە جوگرافیا و پانتایییەکی ڕاستەقینەی ململانێ. لێرەوە راستییەکان بە جۆرێک چەواشە دەکرێن، تا ڕادەی ئەوەی لای بەشێکی گرنگ لە ئەندام و هەوادارانی حیزب دەبێت بە حەقیقەتێکی ڕەها و جگە لەو دیمەنە ساختەیەش هێزی بینین و تێگەیشتن لە هیچ دیمەنێکی دیکەیان نابێت.

ئەوانەی لەم ماوەیەدا خەریکی هەڵچنینی هیوا لەسەر هەڵبژاردنێکی سەرابی بوون، دەبێ ئاگاداری ئەوە بووبن و لە مانا سیاسییەکەیشی تێبگەن، کە ئەندازیاری ڕێکخستنی سەفەرەکەی نێچیرڤان بارزانی بۆ تاران، سەرۆک وەزیرانی عیراق، محەمەد شیاع سودانی بوو، بە سەردانێکی نێچیرڤانیش بۆ بەغدا و تاران، نەک تێگەیشتنە ناواقیعی و یوتۆپییەکانی هەڵبژاردن قڵپبوونەوە، بەڵکو ئەو دروشم و خورافە سیاسییە ناواقیعیانەش بەر تەوژمی ئەو ڕاستییە کەوتن، کە پێیدەگوترێت، واقیع، ئەو واقیعەی لە سیاسەتدا پێماندەڵێت، ئەگەر مرۆڤ هێزی بینینی بەرپێکانی خۆی نەبێت، هەمیشە ڕوو لە ئاسمان پڕ بە خەیاڵی خۆی دەتوانێت بفڕێت، فڕینێک بۆ هەر کوێ لە شەقەی باڵ بدات، سەرەنجام دەکەوێتەوە سەر زەوی. خەیاڵ و یوتۆپیا شتێکە، ئەوەیش کە لەسەر زەوی دەگوزەرێت شتێکی دی، مرۆڤ بۆ ئەوەی لێکدانەوە و بەرچاوڕوونییەکانی کەمێک زیادتر واقیعی بن، دەبێت وەک جەمشیدخانی مامم هەمیشە (با) لەگەڵ خۆیدا نەیبات، ئەگینا واقیع وەک سێوەکەی نیوتن چەندیش بەرز بێتەوە، سەرەنجام پەلکێشی سەر زەوی دەکاتەوە و لە نێو دونیا راستەقینەکەی خۆیدا بە تەنیشت ئەوانیدیکەوە لە وێنەی خۆیدا نمایشی دەکاتەوە.

بە بۆچوونی ئێمە، هەر حیزبێکی سیاسی و بۆ هەر مەبەستێک، هەر خوێندەوار و کادیرێکی حیزبی و ناحیزبی، هەر چاودێر و قسەکەرێک، یەک وشەی بە ئاراستەی ئەو خەیاڵ و یوتۆپیا سیاسییە گوتبێت، کە 10ی حوزەیران هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان ئەنجام دەدرێت، بوونەوەرێکی ڕاستەقینەی نێو واقیعی سیاسی هەرێم نەبووە، یان لانیکەم بە مەبەست و بۆ ئامانجێکی تایبەتی، قاچەکانی لەسەر زەمین ترازاندووە و لە ئاسمانی خەیاڵدا تێر بە دڵی خۆی باڵەکانی بۆ فڕین کردووەتەوە، چونکە ڕاستییەکی تەواو نادیموکراسیانە لە هەرێمدا بوونی هەیە و دەبێت وەک خۆی ببینرێت و وەک خۆیشی بخوێنرێتەوە، ئەویش ئەوەیە، ئێمە لە هەرێم دوو هێزی سیاسی ئاساییمان نییە، کە وەزیفە و ئەرکی حیزب بە مانا مۆدێرنەکەی ئەدا بکەن، دوو هێزمان نییە، کێشەیان دیموکراتیزەکردن و بەهێزکردنی کۆمەڵگەی مەدەنی بێت، بەڵکو دوو هێزمان هەیە، یەکسانن بە دەسەڵات، یەکیان لە زۆنی زەرد، ئەویدیش لە زۆنی سەوز، ئیدی زۆنی زەرد و سەوز لە ڕووی پێگەی کۆمەڵایەتی و جەماوەرییەوە چەند پەنجە بۆ کاندیدەکانیان مۆر دەکات، چەند کورسیان لەو دەزگایەی کە ناوی پەرلەمانی کوردستانە پێدەدات، بایەخێکی نییە، چونکە لە سەرزەمینی نادیموکراسیدا، ئەوەی دەسەڵات دەبەخشێت، دەنگدەران نین، بەڵکو ئەو دابەشکاری و واقیعە سەپێنراوە نادیموکراتییەیە، کە زیاد لە سێ دەیەیە کۆمەڵگەی باشوری کوردستانی گیرۆدەی دەیان گرفتی بونیادی و گەورەی سیاسی، کۆمەڵایەتی، ئابووری، تەنانەت هەڵوەشانی کۆمەڵگە و نەتەوەییشی کردووە.

کورت و پوخت، تا ئەم واقیعە سیاسییە درێژەی هەبێت، نەک ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پەرلەمان، بەڵکو هەڵبژاردن بۆ سەندیکایەکی پیشەیی بچووکیش، بەبێ بەشداری و ڕەزامەندی پارتی، یان بەبێ بەشداری و ڕەزامەندی یەکێتی، وەک هەڵبژاردنێکی سەرتاسەری لە هەرێم، لە خەیاڵی شاعیرانە دەچێت.