هەڵۆ حەسەن

گۆڕەپانی بازرگانی نێودەوڵەتی جارێکی دیکە بووەتە گۆڕەپانی شەڕ. دوایین پەرەسەندن سەپاندنی باج لەلایەن ئەمەریکاوە بە بیانووی جیاوازەوە- کە نزیکەی هەموو هاوبەشێکی بازرگانی سەرەکی دەکاتە ئامانج، لەنێویاندا چین.

پەکین بێدەنگ نەبوو

حکومەتی چین لە لێدوانێکی بوێر و پتەودا ئەو هەنگاوەی ئیدانە کرد و بە پێشێلکردنی ئاشکرای ڕێساکانی ڕێکخراوی بازرگانی جیهانی و پێشێلکارییەکی جددی بۆ سەر ماف و بەرژەوەندییە ڕەواکانی گەلانی خاوەن سەروەری ناوبرد. بەیاننامەکە لە ناڕەزایەتی دەربڕین تێدەپەڕێت- ڕەخنەیەکی فراوانتر لە ڕێڕەوی ئێستای سیاسەتی بازرگانی ئەمریکا دەخاتە ڕوو، ڕەخنەیەک کە چین دەڵێت بەهۆی ئیستیسنائیەتی ئەمەریكی "ئەمریکا یەکەم"ەوە دەجووڵێت نەک بەدواداچوونێکی ڕاستەقینە بۆ دادپەروەری یان بەرامبەرایەتی،حکومەتی چین ڕایگەیاند: "ئەمریکا باج وەک چەکێک بەکاردەهێنێت، بەشداری لە یارییەکی سفر کۆدا دەکات کە ڕێسای بازرگانی فرەلایەنە تێکدەدات"، جەخت لەوە دەكاتەوە "ئیستیسنائیەتی ئەمەریكی" تەنها خزمەت بە بەرژەوەندییە هەژموونییەکان دەکات و هەڕەشە لە سەقامگیری ئابووری جیهانی دەکات،وەڵامی چین لەسەر بنەمای باوەڕێکی بەهێزە بە فرەلایەنی و گەشەپێدانی دادپەروەرانە و خۆشگوزەرانی هاوبەش. پەکین وەک دووەم گەورەترین ئابووری جیهان، پابەندبوونی خۆی دووپات دەکاتەوە بۆ کردنەوەی فراوانتر بەڕووی جیهاندا، باشترکردنی ژینگەی بازرگانی لەسەر بنەمای یاساکان، و پێشخستنی ئازادکردنی بازرگانی ئاستی بەرز،بەڵام پەیامەکە قووڵترە لە زاراوەی ئابووری- ئەمە سەبارەت بە حوکمڕانی جیهانی و ڕۆڵی زلهێزە تازەپێگەیشتوەکانە،چین ناکۆکی بازرگانی وەک هێمای پێکدادانێکی ئایدیۆلۆژی فراوانتر لە چوارچێوەیەکدا دادەنێت: تاکلایەنە لە بەرامبەر فرەلایەنی، وەدەرنانی بەرامبەر بە گشتگیری و زۆرەملێ بەرامبەر هاوکاری. بە جەختکردنەوە لەسەر ئەوەی کە "گەشەپێدان مافێکی گشتگیری هەموو وڵاتانە"، بەیاننامەکە هێڵێکی ڕوون دەکێشێت- چین خۆی وەک پارێزەرێکی یەکسانی جیهانی دەبینێت لە سەردەمێکدا کە تادێت غەریزەی پارێزگاریخوازانە زاڵ دەبێت،وە ئەمە تەنها قسە نییە. تۆماری چین لە بازرگانی و ژێرخانی جیهانیدا- بە تایبەتی لە ڕێگەی پلاتفۆرمەکانی وەک دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا- ستراتیژییەکی درێژخایەن نیشان دەدات کە سەنتەری یەکگرتنی ئابووری و هاوکاری باشوور-باشوور. چین وەک پاڵەوانی جیهانگیری لە کاتێکدا دەمێنێتەوە کە هەندێک لە زلهێزەکانی ڕۆژئاوا بەرەو ناوەوە دەڕۆن، هێشتا لە پشت زمانی دیپلۆماسییەوە هۆشدارییەکی تیژ هەیە کە دەڵێت چین "کێشە دروست ناکات بەڵام لە کێشە ناترسێت." چین بەم دەستەواژەیە ڕوونی دەکاتەوە فشار و هەڕەشە قبوڵ ناکات. ڕێوشوێنی بەرگری دەگیرێتەبەر، پێداگری دەکات، بۆ پاراستنی سەروەری و بەرژەوەندییەکانی.

 ڕێگایەکی چەقبەستووی جیهانی

ئەوەی ئەم ساتەوەختە بە تایبەتی گرنگ دەکات ئەوەیە کە جیهان چاودێری دەکات- و لایەنەکان هەڵدەبژێرێت. لە کاتێکدا هەڵاوسان بەردەوامە گەڕانەوە بۆ شەڕە بازرگانییەکانی بنەمای گومرگی دەتوانێت جیهان بەرەو دابەشبوونی قووڵتر ببات،چین داوا لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکات کە فرەلایەنی ڕاستەقینە بپارێزێت و سەرهەڵدانەوەی ناسیۆنالیزمی ئابووری ڕەت بکاتەوە. لە ناوەڕۆکی ئەم پرسەدا پرسیارێکی جدی هەیە: ئایا داهاتووی بازرگانی جیهانی بەرەو هەژموون و دابەشبوون- یان هاوکاری و پێکەوەژیان دەروات؟،ئەگەر بەیاننامەکەی چین هەر ئاماژەیەک بێت، ئەوا پەکین ڕێگای خۆی هەڵبژاردووە. ئێستا، جیهان دەبێت بڕیار بدات کە ئایا دەیانەوێت دژایەتی ئەم ڕێبازە بكەن یان پێكەوە كاربكەن لەگەڵ چین بەرەو نەزمێكی ئابووری جیهانی هاوبەش.

سەرچاوە - بەیاننامەی حكومەتی چین سەبارەت بە بەکارهێنانی باج لەلایەن ئەمریکاوە

https://www.fmprc.gov.cn/zyxw/202504/t20250405_11588935.shtml