هەوڵێک بۆ سادەکردنەوە و تێگەیشتن لە چەکدانان و خۆهەڵوەشاندنەوەی پەکەکە لەژێر کاریگەری پەیامەکەی عەبدوڵا ئۆجەلان 

بەشی پێنجەم 

(شارستانیەتی دیموکراسی چیە)

ئیبراهیم شێخ وەسانی

(١)
عەبدوڵان ئۆجەلان لە درێژەی شرۆڤەی ئەو کەلتورەی بە ئینعرافێک بەهۆی دروستبوونی شار بەناوی شارستانیەت دروستبووە باس لە لێستاندنەوەی سیاسەت لە زۆرینەی کۆمەڵگا دەکات.

(( ئۆجەلان پێیوایە سەرەتاییترین نرخدانان بۆ باهای ئازادی ئەوەیە کە هەموو کۆمەڵگا بتوانێت بڕیار بدات))

(٢)
بەباوەڕی عەبدوڵا ئۆجەلان مرۆڤ بە سروشتی مەخلوقێکی سیاسییە، ناکرێت سیاسەتی لێبسەندرێتەوە و لە دەرەوەی سیاسەت بژی.

((ئۆجەلان وایدەبینێ خەلەلی گەورەی سیاسەتی جیهانی کە بۆتە هۆی ئەو هەموو شەڕ و ئاشوب و ماڵوێرانیە ئەوەیە کە کەمینەیەکی زۆر بچووک بڕیار لە جیاتی هەموو مرۆڤایەتی دەدات))

(٣)
 عەبدوڵا ئۆجەلان پێیوایە لەبەرئەوەی ئەو سیستەمەی لەناو ئەو شارستانیەتە دروست دەبێت بەرهەمی کەلتورێکی کەمینەی خۆپەرستە، بۆئەوەی بتوانێت کۆمەڵگە وابەستەی خۆی بکات، ئیشی سەرەکی ئەوەیە کۆمەڵگە بەبەردەوامی پارچەپارچە و لاواز بکات.

((ئۆجەلان دەڵێت «بۆیە هەر لەگەڵ دروستبوونی ئەو شارستانیەتە قۆناغێکی نوێ دەستپێدەکات ئەویش قۆناغی کۆیلەدارییە کە کۆمەڵگە بە زۆرەملێیی و بە پاڵ دەخرێتە ناویەوە»))

(٤)
 عەبدوڵا ئۆجەلان وای دەبینێت سیستەمی کۆیلایەتی واقیعێک بەرهەم دێنێت کە بارگاویە بەتوخمی کولتووری ماددی و مەعنەویی زۆر خراپ و زیادە بۆ کۆمەڵگە.

((وەک چەوساندنەوە، ئیستغلالکردن، دەستبەسەرداگرتن، تاڵانکردن، دەستدرێژی، کۆمەڵکوژی، بێ ئەخلاقی، پیسکردن، توانەوە  و لەناوبردن))

(٥)
عەبدوڵا ئۆجەلان پێیوایە کاتێک شار و شارستانیەت دەبنە سەرهەڵدانی قۆناغی کۆیلەداری و چینایەتی دروست دەبێت، قۆناغەکانی فیوداڵی و سەرمایەداری یەک لەدوای یەک بەهەمان تایبەتمەدی دەبنە شوێنگرەوەی قۆناغی کۆیلەداری.

((ئۆجەلان خوێندنەوەی بۆ مێژووی مرۆڤایەتی ئەوەیە کە جەوهەری کۆیلەداری لەناو قۆناغەکانی دوای خۆی بەنەگۆڕی ماوەتەوە، بەجۆرێک تەنانەت دەوڵەتی ئەمڕۆی سەردەمی سەرمایەداریش هەمان سروشت و تایبەتمەندی کۆمەڵگەی کۆیلە و کۆیلەداریی هەیە))

(٦)
 بەباوەڕی عەبدوڵا ئۆجەلان ئەو شارستانیەتەی بە قۆناغی کۆیلەداری لەدایک دەبێت، شارستانیەتێکی نەخۆشە.

((چونکە شارستانیەت لە دەرئەنجامی گۆڕانکاریەکی ناتەندروست دروستبووە))

(٧)
کەواتە لێرە دا پرسیاری جەوهەری لەسەر ئەو بۆچوونەی ئۆجەلان ئەوەیە شارستانیەتی دیموکراتیک لەناو سیستەمێکی  نەخۆش و ناتەندروست دا  چۆن توانیویەتی بەردەوامبیت و بەتەندوستی بمینیتەوە؟

((چۆن نەخۆشیە درەمیەکانی شارستانیەت  نەگوازرانەوە بۆ شارستانیەتی دیموکراتیک و وەک خۆیان لێنەکرد؟))   

(٨)
عەبدوڵا ئۆجەلان رەخنە لە رێبازەکانی زانستی کۆمەڵایەتی، بەتایبەت مارکسیزم دەگرێت کە باسیان لە سیستەمی کۆمەڵایەتی کردووە،  بەبۆچوونی ئەو بە دیدێکی مۆنیستییەوە مامەڵەیان لەگەڵ سیستەمی هەبووەکان کردیە، بەباوەڕی ئۆجەلان خەلەلێک لەو. بۆچوونەی مارکسیزم هەیە کە پێیوایە  گەشەسەندنی کۆمەڵایەتی لەسەر بنەمای ململانێی نێوان کۆن و نوێ بەجۆرێک دەڕوا، کە یەکێکیان ئەوی دیکە لەناو دەبات.

((عەبدوڵا ئۆجەلان دەڵێت « ئەگەر بەپێی ئەم لۆژیکەی مارکس بیت، کۆمەڵگەی یەکەم، کۆمەڵگەی ئەخلاقی-سیاسی (سروشتی) وەک سیستەمێک لەناوچووە، تێپەڕێنراوە»))

 (٩)
عەبدوڵا ئۆجەلان پێیوایە ئەگەر باوەڕەی مارکس وەک فاکت وەربگرین هیچ شوێنەوارێکی کۆمەڵگەی سروشتی لە قۆناغی دەوڵەتدا نەماوە، چونکە بەگوێرەی مارکس لە سەردەمی فیوداڵیدا کۆیلایەتی کۆتایی هاتووە، لە قۆناغی سەرمایەداریدا قۆناغی فیۆداڵی نییە و لە سەردەمی سۆسیالیستیشدا سەرمایەداری نامێنێت.

((ئۆجەلان دەڵێت «ئەمە وەک زانست هەژمار دەکرێت و قەبولکراوە، ستراکچەری شیکارییە مێژوویی-کۆمەڵناسیەکانی لەسەر بنیاتنراوە»))

(١٠)
بەڵام عەبدوڵا ئۆجەلان ئەو تێگەیشتنەی مارکس رەتدەکاتەوە بە باوەڕی ئەو هێشتا هاوسەنگیەکانی قوناغی کۆمەڵگەی یەکەم، کۆمەڵگەی ئەخلاقی-سیاسی (سروشتی) وەک سیستەمێک لەناونەچووە، تێنەپەڕێنراوە، ماوە.

(( ئۆجەلان ئەو کۆمەڵگەیە ناودەنێت (شاریستانیەتی دیموکراتیک) کە کۆمەلگەیەکی ئازادانەیەو بە پێوەرە ئەخلاقیەکان بەڕێوەدەچێت))

(١١)
لە دیدی عەبدوڵا ئۆجەلان شارستانیەتی دیموکراسی واتە نوێنەرایەتیکردنی کۆمەڵگەی ئەخلاقی و سیاسی بە درێژایی مێژووی شارستانیەتی فەرمی.

(( ئۆجەلان پێیوایە هەموو جۆرە گروپێک کە دژی شارستانییەتی فەرمین، نەبوونەتە دەوڵەت، و هەوڵی پاراستنی بەها دیموکراسی و کۆمەڵایەتیەکانیان داوە لە بەرامبەر هەموو جۆرە هێرشێکی دەوڵەتدا، توخمە بنەڕەتییەکانی شارستانیەتی دیموکراسین))

ماویەتی……..