مەحمود عەبدوڵڵا
 

یەکێک لەوتایبەتمەنديیانەی کە مرۆڤی پێ دەناسرێتەوە، ئەوەیە کە مرۆڤەکان لەکاتی هەبونی مەترسی لەسەر ژیانیان، لە پێناو مانەوەیان دەستی هاوکاری بۆ یەکتر درێژ دەکەن. گراهام واڵاس لە کتێبی مرۆڤ لەسیاستدا نمونەی سەرنشینانی ئوتوبوسێک دێنێتە وە لە بارەی کاریگەری هەبونی مەترسی لەسەر لێکترنزیکبونەوەی مرۆڤەکان. وڵاس دەڵێت: ئەگەر سەرنشینانی ناو ئوتوبوسێک هیچ پەیوەندی و هیچ ئاخافتنێک لە نێوانیاندا ڕونەدات و بێ دەنگ دانیشتبن، بەڵام لەناکاو ئاگادار بکرێنەوە کە هێرشێکی هەوایی دەکرێتە سەریان ئەوا سەرنشینەکان دەستبەجێ لەگەڵ یەکتر دەکەونە ئاخافتن و هەستی خۆشەویستی لەناویاندا زیاد دەبێت. لە ئێستادا کورد وەک سەرنشینانی ناو ئوتوبوسێکە کە مەترسی لە ناوچونی لەسەرە، ئەمە تەنیا هەواڵێک نییە، بەڵکو پڕۆسەیەکە دەستیشی پێکردووە، بەڵام سەرنشینە کوردەکان نەک هەست بەهاو چارنوسی ناکەن بەڵکو پێیان وایە بە لەناو چونی بەشێک لەسەر نشینەکان بەشەکەی تر ڕزگاری دەبێت. ئەوە حاڵەتێکی شازە لە نێوان کوردو سەرجەم نەتەوەکانیتر کە مەترسی لەناوچون لە دەوری یەک کۆیاندەکاتەو و دەگەنە ئەو بڕوایەی کە هاو چارەنوسن،بەڵام کورد میللەتێکە سەرەڕای ئەوەی بەردەوام مەترسی لەسەربووە، ئەنفالکراوە، کیمیایی بارانکراوە، لێ هەرگیز ئەمە نەبۆتە هۆی کۆکردنەوەیان لەدوری یەک هێڵی فیکری و یەک ڕێبازی سیاسی، ئەمەش واتای ئەوەیە هێشتا کوردەکان هۆشیاری خێڵەکیان تێپڕنکردووە و نە گەیشتون بەهۆشیاری نەتەوەیی. چەندە جیهان بەرامبەر کورد بێ ئەخلاق و بێ ویژدانە کوردەکانیش هێندە بەرامبەر چارەنوسی خۆیان بێباک و بێ ئاگان، تەنانەت نازانن بۆچی لەناو دەبرێن.
بێگومان ئەم دۆخەی کورد تێیدا دەژی، بەرئەنجامی بیرنەکردنەوەیە، ئەم جیاوازییەی لەناوکوردا هەیە جیاوازی فیکری نییە، چونکە  ئەگەر مرۆڤەکان  خاوەن بۆچونی جیاوازیش بن، لەڕێگەی بیرکردنەوە دەگەنە خاڵێکی هاوبەش،و هەندێ پرەنسیپی گەردونی و اخلاقی هەیە کە هەموکەسێک دەتوانێت لەسەری کۆکبێت.  لەناو کورد دان تەنانەت  بەکرێگیراوانیش بانگەشەی یەکگرتنی کورد دەکەن لە پێناو ڕزگاربون لەستە م و داگیرکاری و فاشیزمی دەوڵەت ـ نەتەوە کانی تورک و فارس و عەرەب،بەڵام ئامادە نین خۆیان بخەنە ژێر بەرپرسیارێتییەوە.
بێگومان  ئەگەر  کوردان  بگەنە خاڵێکی هاوبەش لەسەر چۆنیەتی پاراستنی خۆیان واتا ڕێککە وتن لەسەر هاوکاریکردنی یەکترو پەیبردن بە هاوچارەنوسی ،ئەوا بێشک دەبێت میللی گەرایی سەرەتایی تێبپەڕێنن، چونکە   میللی گەرایی سەرەتایی  لەمپەری هەرە گەورەیە لەبەردەم یەکیەتی نەتەوەیی و گەشەکردنی هۆشیاری نەتەوەیی و تێپەڕکردنی سنورەکانی ناوچە و بنەماڵە وحیزب پێویستی بە تێپەڕاندنی میللی گەرایی سەرەتاییە. ئەم هێڵە  لەناوکوردان لەدوژمن زیاتر گەلی پارچە پارچە کردووە و بەرژەوەندییەکانی لەگەڵ بەرژەوەندی نەتەوەیی هاوجوت نییە و یەکیەتی نەتەوەیی بە هۆکاری لەناوچونی خۆی دەزانێت.
میللی گەرایی سەرەتایی   هیچ فەلسەفە و هزرو هیچ ڕێبازێکی ساسی دیاریکراوی نییە، لەنێوان شەڕو ئاشتی و تێکۆشان و تەسلیمبون جۆلانێ دەکات. وەک لەباشوری کوردستان دەبیندرێت ئەمانە چ شەڕ چ تەسلیمبون و بون بە کۆمپرادۆرێتییان  تەنیا لەپێناو بەرژەوەندی بنەماڵەییدایە، ئەمانە نەخۆیان ئەو دۆخە تێپەڕ دەکەن، نە ڕێگەدەدەن گەل خۆی گەشە بکات و بەسەدان شێواز گەل بچوک دەکەنەوە.
دەشێ سەدەی بیست و یەک  سەدەی مان و نەمانی کورد بێت ،دەشێ تراژیدیای گەورەتر لە تراژیدیاکانی سەدەی بیست ببینین، پیلانگێڕی گەوره لەسەر کوردان هەیە، بۆیە دەبێت گەلی کورد هۆشیاربێت کە   چارەنوسی سەرنشینانی ئوتوبوسەکە یەک چارەنووسە.
هیچ گەلێک نییە بێ ئایدیۆلۆژیاو دونیابینی و ڕابەرێکی فیکری گەورە لەدۆخی پەرتەوازەیی و داگیرکاری ڕزگاری بوبت، گەلیکوردیش پێویستە لەدەوری فەلسەفە و دونیا بینییەکی تایبەت کۆبێتەوە و جوگرافیای مێشکی یەکبگرێتەوە،بۆئەوەی لە  بەکرێگیراوانی فیکر ڕزگاری ببێت. 
لەم سەردەمی تەکنەلۆژیاو پێشکەوتنەدا  شەرمەزارییەکی گەورەیە بۆمیللەتی کورد بەناوی ئاینەوە فریو بدرێت و لەسەردەمی سوڵتان ئەردۆگاندا  ڕابەرێکی ئاینی کورد   ببێتە جاشی فیکری ئەردۆگان  و بانگەوازی بۆ فاشیزمی ئەردۆگان بکات. ئەم بانگەوازییە چەندە  نیشانەی هەلپەرستی و نۆکەرێتی بێت بۆسوڵتان، هێندەش گوزارشتە  لە مانەوەی عەقڵییەتی کورد لەچاڵدێران.