.jpeg)
مارەكانی سەرشانی زوحاك
7 ساڵ لەمەوپێش
رەسووڵ سوڵتانی
ده‌گێڕنه‌وه، رۆژێك كه زوحاك له‌سه‌ر ته‌ختی پاتشایه‌تی دانیشتبوو، ئافره‌تێكی نه‌شمیلانه‌ی دڵڕفێنی لێ وه‌ژوور ده‌كه‌وێت. ئه‌و ئافره‌ته كه سه‌رنجی زوحاك به‌ره‌و لای خۆی راده‌كێشێت، داوای لێ ده‌كات ئیزنی پێ بدات سه‌ر شانه‌كانی زوحاك ماچ بكات. ده‌ڵێن ئه‌و ئافره‌ته ئینسان نه‌بووه، به‌ڵكوو شه‌یتان بووه و له شێوه و بیچمی ئافره‌تدا ده‌ركه‌وتوه. زوحاك ئه‌و ئیزنه‌ی پێ ده‌دات و ئه‌ویش دوای ماچكردنی، له چاوان نه‌دیو ده‌بێت. كتوپڕ دوو مار له جێگه‌ی ماچه‌كانی ئه‌و شه‌یتانه به رواڵه‌ت ئافره‌ته دێنه ده‌رێ. ئه‌و دوو ماره‌ی سه‌ر شانی زوحاك، به‌رده‌وام شاڵاوی بۆ دێنن و هه‌ڕه‌شه‌ی خواردنی مێشكی لێ ده‌كه‌ن. پزیشكه‌كانی پێی ده‌ڵێن، ئه‌و دوو ماره ته‌نیا به خواردنی مێشك ئه‌هوه‌ن ده‌بنه‌وه و ده‌بێ رۆژانه مێشكی دوو گه‌نج بكوڵێنن و بیانده‌نێ، ئه‌گینا ئه‌و مارانه مێشكی زوحاك ده‌خۆن. به‌مجۆره، فه‌رمان درا هه‌موو رۆژێ دوو گه‌نج بێنن و سه‌ریان ببڕن و مێشكه‌كانیان بده‌نه ماره‌كان. هه‌ر به پێی ئه‌و گێڕانه‌وه‌یه كه سه‌رچاوه‌كه‌ی شانامه‌ی فیرده‌وسیی فارسه، ئه‌و كه‌سه‌ی راده‌سپێردرێ بۆ ئه‌وه‌ی سه‌ری گه‌نجه‌كان ببڕێ و مێشكیان ده‌ربێنێ، هه‌موو رۆژێ له‌و دوو گه‌نجه ته‌نیا یه‌كێكیان سه‌ر ده‌بڕی و ئه‌ویتری به دزییه‌وه ئازاد ده‌كرد و به‌ڕێی شاخ و كێوانی ده‌كرد و له‌بری مێشكی ئه‌ویان، مه‌ڕێكی ده‌كوشته‌وه و مێشكی مه‌ڕه‌كه‌ی تێكه‌ڵ به مێشكی لاوه كوژراوه‌كه ده‌كرد و ده‌رخواردی زوحاكی ده‌دا. ده‌ڵێن: زوحاك ئاخرییه‌كه‌ی به ده‌ستی كابرایه‌ك به ناوی كاوه‌ی ئاسنگه‌ر كوژرا.
* با لایه‌نه ئه‌فسانه‌ییه‌كه‌ی ئه‌و چیرۆكه وه‌لا بنێین و ئاوڕێكی كورت له‌و كۆمه‌ڵه هێما و ره‌مزه پڕ مانا و ده‌لاله‌تانه بده‌ینه‌وه كه له‌و چیرۆكه‌دا هه‌ن.
چیرۆكی زوحاكی مار له‌شان به‌ر له‌وه‌ی راستییه‌كی مێژوویی بێت، ئه‌فسانه‌یه‌كی ساز كراوه، به‌ڵام كۆمه‌ڵێك هێما و ره‌مزی له خۆیدا حه‌شار داوه كه به شیكردنه‌وه و هه‌ڵێنانی ئه‌و ره‌مزانه ده‌توانین مانا نهێنی و شاراوه‌كانی نێو ده‌قه‌كه ئاشكرا بكه‌ین. هیچ ده‌قێكی ئه‌ده‌بی، مانایه‌كی یه‌ك لایه‌نه‌ی نییه. به‌ڵكوو ده‌قه ئه‌ده‌بییه‌كان به پێی سه‌رده‌مه‌كان و به پێی ئاسۆی روانین و بیركردنه‌وه و زانیاری و مه‌عریفه‌ی خوێنه‌ره‌كانیان، مانای جیاواز به ده‌سته‌وه ده‌ده‌ن.
بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م ده‌قه ئه‌ده‌بییه‌ش له ده‌قێكی مێژووییه‌وه ببێته ده‌قێكی ئه‌مڕۆیی و گیانی ئه‌مڕۆی به به‌ردا بكرێته‌وه، پێویسته ره‌مز و ده‌لاله‌ته‌كانی شیته‌ڵ بكرێنه‌وه و باری مانایی شاراوه‌ی نێو ئه‌و ره‌مزانه ئاشكرا بكرێن.
مار له كۆنه‌ستی مرۆڤی كورددا، هێمای كوێره‌وه‌ری و ئازار و ژان و مه‌رگه. زۆر جاران له دایكمان یان له پیره‌ژنه به ته‌مه‌نه‌كانمان بیستووه كاتێ تووك و دوعا له كه‌سێك ده‌كه‌ن ده‌ڵێن» یاخوا ماری دوو سه‌ر به په‌نجه‌یه‌وه بدات». یان به منداڵی زۆر جاران پێیان گوتووین:له‌به‌رچاوی منداڵان شت مه‌خۆن، ده‌نا مار دێته خه‌ونتان». كه‌وابوو، مار هێمایه‌كی كۆنی ترس وه‌به‌رنان و هه‌روه‌ها ئازاربه‌خشه له كۆنه‌ستی ئێمه‌ی كورددا.
هه‌ر له سه‌ره‌تای ئه‌و ئه‌فسانه‌یه‌وه هه‌تا كۆتایی مه‌رگی زوحاك، مه‌رگ به شێوه‌یه‌كی سامناك سات به سات، هه‌یه و توخمی سه‌ره‌كیی حه‌قایه‌ته‌كه‌یه. مه‌رگێك كه وه‌كوو هێمایه‌كی سامناك له جه‌سته‌ی زوحاكه‌وه و له شێوه‌ی دووماردا سه‌ر هه‌ڵ ده‌دا.
سه‌ره‌تای حه‌قایه‌ته‌كه، له رووی شوێنه‌وه، ئه‌و جێگایه‌یه كه زوحاك له‌سه‌ر ته‌ختی پاتشایه‌تی و ده‌سه‌ڵات، پاڵی داوه‌ته‌وه.
ته‌ختی ده‌سه‌ڵات، هه‌م به‌رهه‌مێنه‌ر و هه‌میش هێمای به‌رزه‌ده‌ماخی و فیز و لووتبه‌رزییه. لێره‌وه ده‌لاله‌ته‌كان به‌ره‌و ئاراسته‌ی به‌رزه ده‌ماخی و خۆ به‌زلزانین ده‌ڕۆن. به‌ره‌و ئاقارێك كه ده‌سه‌ڵاتدار خاوه‌نی هێزی گیان ئه‌ستاندنه له پێناو به‌رده‌وامبوونی ته‌خت و ده‌سه‌ڵاته‌كه‌ی خۆیدا. له وه‌ها حاڵه‌تێكدا (شه‌یتان) له رواڵه‌ت و سیمای ئافره‌تێكی شۆخ و شه‌نگدا لێ وه‌ژوور ده‌كه‌وێ و داوای لێ ده‌كا سه‌ر شانه‌كانی ماچ بكا.
(شه‌یتان) هێمای وه‌سوه‌سه‌كردن و خه‌ڵه‌تاندن و به‌لاڕێدا بردنه. شه‌یتان له‌و كاته‌دا نایه‌ته لای زوحاك كه پاتشا له راوه یان خه‌ریكی شیو خواردنه، به‌ڵكوو له‌سه‌ر ته‌ختی ده‌سه‌ڵات كاتێك پاتشا له لووتكه‌ی غروور دایه، دێته لای، چونكه وه‌سوه‌سه‌بوون و خه‌ڵه‌تاندنی كه‌سی له‌خۆبایی نه‌ك كارێكی دژوار و ته‌نانه‌ت نامۆ و نائاسایی نییه، به‌ڵكوو زۆر ساكار و زۆریش سرووشتییه.
شه‌یتان له روخسار و رواڵه‌تی پیاوێك دا نایه‌ته لای پاتشا. له سیمای پیاوچاكێكدا نایه، ئامۆژگاریی بكات، به‌ڵكوو له سیمای ئافره‌تێكدا دێ.
هاتنی شه‌یتان له سیمای ئافره‌تدا ئه‌و راستییه ده‌خه‌نه روو كه بیری پیاوسالاری ریشه و ره‌گێكی كۆنی له مێژوودا هه‌یه. ئه‌گه‌ر كورته سه‌رنجێكیش له روانگه ئایینییه‌كان بده‌ینه‌وه، له زۆربه‌ی هه‌ره زۆری ئایینه‌كاندا، هاتووه كه یه‌كه‌مجار ئه‌وه‌ی فریوی ئیبلیسی خوارد و وه‌سوه‌سه بوو، ئاده‌م نه‌بوو، به‌ڵكو دایه حه‌وا بوو، پێیان وایه ئه‌گه‌ر دایكه حه‌وا فریوی شه‌یتانی نه‌خواردبایه، له به‌هه‌شتێ ده‌ریان نه‌ده‌كردن. ئێستاش به رای زۆر كه‌س، ئافره‌ت وه‌ك شه‌یتان وه‌سوه‌سه‌كه‌ر و چه‌واشه‌كاری مرۆڤه. هه‌ر وه‌ك له حه‌قایه‌ته‌كه‌ی زوحاكیشدا، رۆڵی شه‌یتان بۆ وه‌سوه‌سه‌كردنی پاتشا و به‌لاڕێدابردنی خراوه‌ته ئه‌ستۆی ئافره‌تێك. له‌وێشدا ئافره‌تێكی جوان و نه‌شمیل و ره‌زا سووك. ئه‌وه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ روانگه‌ی ئه‌وانه‌ی ناخیان پڕه له تاریكی و دژی هه‌موو جوانیه‌كانن و پێیانوایه جیهان ده‌بێ یه‌كسه‌ر به فڵچه‌یه‌كی ره‌ش، ره‌نگ بكرێت چونكه ره‌نگه‌كانی دیكه خه‌ڵك وه‌سوه‌سه ده‌كه‌ن.
ماره‌كانی سه‌ر شانی زوحاك:
ماره‌كانی سه‌رشانی زوحاك، خواردنیان ته‌نیا و ته‌نیا مێشكی گه‌نجانه و به مێشكی گه‌نج نه‌بێ سوكناییان نایه. خواردنی ئه‌وان، نابێ جگه‌ر و سی و دڵ و سیپه‌لك و شتی له‌وجۆره بێت و نابێ جگه له مێشكی مرۆڤ هیچ شتێكی دیكه بێت. مێشكیش ده‌بێ، بێ ئه‌ملا و ئه‌ولا مێشكی كوڕانی گه‌نج بێت، ئیتر له نێو گه‌نجانیشدا مێشكی ئاسكه كچان و كه‌نیشكه عازه‌به‌كانیشی ناوێ، به‌ڵكو ته‌نیا و ته‌نیا ده‌بێ مێشكی كوڕی گه‌نج بێت. ئه‌و لایه‌نه‌ش كۆمه‌ڵێك په‌یام و ده‌لاله‌تی مانایی له خۆیدا حه‌شار داوه.
با بزانین بۆچی له نێو ئه‌ندامه‌كانی دیكه‌ی گه‌نجاندا ته‌نیا مێشكیانی ده‌وێ؟ بۆچی پزیشكه‌كان نه‌یانگوت: ماره‌كان به خواردنی دڵ و جه‌رگ و شوێنی دیكه‌یان ئه‌هوه‌ن ده‌بنه‌وه. بۆچی مێشكی گه‌نجان و له ناو گه‌نجانیشدا كوڕه گه‌نجه‌كان؟
مێشك چاوگه‌ی بیر كردنه‌وه و هزرین و روانین و بڕیاردانه. ئه‌وه‌ی كه ئه‌و مارانه ده‌بێ مێشكی دوو كوڕه گه‌نجیان ده‌رخوارد بدرێ، ده‌مانباته‌وه سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕ و روانینه كه پێی وایه، ته‌نیا ره‌گه‌زی نێرینه توانای بیركردنه‌وه‌ی هه‌یه و ته‌نیا ره‌گه‌زی نێرینه‌یه كه به مێشك بڕیار ده‌دا و به مێشك بیر ده‌كاته‌وه. لێره‌شدا به فه‌رامۆشكردن یان به په‌راوێزخستنی ئافره‌ت، ره‌وایی دراوه به باوه‌ڕی به‌كه‌مزانینی ره‌گه‌زی مێینه.
له وه‌ڵامی ئه‌و پرسیاره‌شدا كه بۆچی مێشك؟
هه‌ر وه‌ك له‌سه‌ره‌تادا باسمانكرد، زوحاك له‌و ئه‌فسانه خه‌یاڵییه‌دا ده‌كرێ هێمای هه‌موو ده‌سه‌ڵاتێكی دیكتاتۆر بێت. ئێمه لێكدانه‌وه‌كه‌شمان له‌سه‌ر ئه‌و گریمانه‌یه دامه‌زراندووه و چڕمان كردووه‌ته‌وه. به‌و پێیه لێره‌دا پاتشا وه‌ك هێمای ده‌سه‌ڵاتێكی خۆ به حه‌قیقه‌تزان دژی بیركردنه‌وه و هزرینه. دژی به‌كارهێنانی مێشك و چاوكراوه‌یی كۆمه‌ڵگایه. هێزی گه‌نج هێزی نه‌سره‌وتووی كۆمه‌ڵه. هێزێكه كه‌وی ناكرێت و سڵۆك و بزۆزه. هێزێكی یاخییه و حه‌زی له جیهانێكی پڕ له جووڵه و گۆڕانكارییه. جووڵه‌ی به‌رده‌وام و ده‌ستاوده‌ستكردنی ده‌سه‌ڵات كه به‌شێكن له هیوا و حه‌ز و ئاوات و ئاره‌زووه‌كانی گه‌نجان، له راستیدا مه‌ترسییه‌كی كوشنده و هه‌ڕه‌شه‌یه‌كی جیددین بۆ سه‌ر ئه‌و ده‌سه‌ڵاته‌ی كه خۆی وه‌كوو حه‌قیقه‌تێكی نه‌گۆڕ وێنا كردووه و چاوه‌ڕوانی له كۆمه‌ڵگایه كه به‌چاوی حه‌قیقه‌تێكی پیرۆزه‌وه سه‌یری بكه‌ن و رێزی بگرن. لێره‌وه دوو هێز به‌ره‌نگاری یه‌كتری ده‌بنه‌وه، هێزێك كه خوازیاری مێگه‌لاندنی خه‌ڵكه‌وه گه‌ره‌كیه‌تی هه‌موو كۆمه‌ڵگه پێمل و ملكه‌چی بڕیار و ویسته‌كانی ئه‌و بێ، هێزێكیش كه بزۆز و بگۆڕه و ناچێته ژێر باری ئه‌و ویسته پاوانخوازانه‌یه‌وه. هێزی یه‌كه‌م هه‌موو توانا و ئیمكاناتی خۆی بۆ ده‌سته‌مۆ كردن و ده‌ستخه‌رۆكردنی گه‌نجان ده‌خاته گه‌ڕ و ئه‌گه‌ریش سه‌رنه‌كه‌وت میكانیزمه‌كانی كوشتن ئاماده ده‌كات، هێزی دووهه‌میش ئه‌وانه‌ن كه به دڵۆپه‌ی سووری خوێن داری ئازادی ئاو ده‌ده‌ن و ده‌مرن له پێناوی ژیاندا.
خواردنی مێشك هێمایه‌كی روون و ئاشكرایه بۆ به‌تاڵكردنه‌وه‌ی مێشكی گه‌نجان و پووچه‌ڵكردنه‌وه‌ی ویسته‌كانیان به مه‌به‌ستی گوێڕایه‌ڵكردنیان. كه تۆ هێزی به‌جووڵه‌ی كۆمه‌ڵگه‌یه‌كت كوشت وه‌ك ئه‌وه وایه باڵی شه‌پۆلی تۆفانت شكاندبێت. وه‌ك ئه‌وه وایه شاباڵی مه‌لێكت هه‌لوه‌راندبێ.
هه‌ر وه‌ك ئاماژه‌شمان پێ كرد ماریش له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا كه ده‌كرێ هێمای خراپه بێت ده‌بێ ئه‌وه‌شمان له‌بیر بێت كه له نێو خه‌ڵكانی كۆندا به تایبه‌تی له نێو هیندییه‌كان و بووداییه‌كاندا مار هێمای (خواوه‌نده).
كه‌وابوو ئه‌و دوو ماره ده‌توانن روونترین هێمای خۆ به زلزانین و خۆ به خوازانینی ده‌سه‌ڵاته دیكتاتۆره‌كان بن، ئه‌و ده‌سه‌ڵاتانه‌ی كه ته‌نیا به بێده‌نگ كردن و له‌كار خستنی هێزی بیركردنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگه ئۆقره ده‌گرن. هه‌ر بۆیه‌ش له پرۆسه‌یه‌كی سیستماتیكدا ده‌ست ده‌كات به به‌تاڵكردنه‌وه‌ی مێشكی گه‌نجان. ئه‌و ده‌زانێ توێژی به‌ساڵاچووی كۆمه‌ڵگه له قۆناغی خۆپارێزی دایه و ده‌قی گرتووه.
چێشتلێنه‌ره‌كه‌ی زوحاك له‌و دووگه‌نجه یه‌كێكیان سه‌رده‌بڕێ و یه‌كێكیان ده‌نێرێته چیا. گه‌نجی ئازادكراو ناچێته‌وه نێو شار. ده‌زانێ له نێو شاردا زۆرن ئه‌وانه‌ی كه پاتشا مێشكی به‌تاڵ و پووچه‌ڵ كردوون و به فه‌رمانی ئه‌و ده‌جووڵێنه‌وه.
به گشتی ئه‌وه‌ی ئه‌و ئه‌فسانه‌یه وه‌كوو ره‌مز له خۆیدا هه‌ڵیگرتووه، هه‌وڵی ده‌سه‌ڵاتێكی نه‌گۆڕه بۆ به‌تاڵكردنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگه له‌هه‌ر چه‌شنه ویستێكی جیاواز له ویستی ده‌سه‌ڵات. هه‌وڵدانه بۆ پێكهێنانی كۆمه‌ڵگایه‌كی هه‌تا سه‌ر ئیسقان گوێڕایه‌ڵ. چونكه ئه وان باش ده‌زانن كه ته‌نیا به گه‌نده‌ڵ كردن و ده‌سته‌مۆكردنی مێشكه‌كان ده‌توانن تا هه‌تایه مشه‌خۆر بن.
له لایه‌كی دیكه‌شه‌وه ئه‌و دوو ماره ده‌كرێ هێمای ده‌ستوپێوه‌ندگه‌لێكی فێلباز بن كه نه‌هێڵن سه‌ركرده‌یه‌ك له راستییه‌كان تێ بگات و ئه‌وان داوای ئه‌وه‌ی لێ بكه‌ن كه ده‌ست بكات به پووچه‌ڵكردنی مێشكه‌كان.
.jfif)
