عەبدولڕەزاق شەریف
(119), بەردی بناغەی کوردستانی گەورە

ساڵی 2004‌و لە بەغدا، مەسعود بارزانیو نەوشیروان مستەفا سەرۆکایەتی تیمی نوێنەرایەتی کوردستانیان لە لیژنەی نوسینەوەی دەستوری عێراقدا ئەکرد, وایان رێکخستبوو یەکەمیان بەیانیان‌و، ئەوی تریان ئێواران ئامادەبێت.
دوای پشوی نیوەڕۆژێک، بارزانی لە هۆڵەکە‌و لە چاوەڕوانی هاوسەرۆکەکەیدا، بۆ پرس‌و گفتوگۆیەک ئەمێنێتەوە، ئەو کە چەند رۆژێک بو دەستەواژەی "ماعدا اللمحافڤات المنتڤمە فی اقلیم"، واتە "جگە لەو پارێزگایانەی کە لە چوارچێوەی هەرێمێکدا رێکخراون" بۆ مادەی (119) ئیزافە ئەکرد‌و بەیانی رۆژی دواتر، لادەبرا، لای عەبدولعەزیز حەکیمیش بە گلەییەوە لە هۆی لابردنەوەکەی پرسیبو، ناوبراو پێی وتبو:" نە شیعەو نەسوننە کێشەیان لەگەڵ ئەو ئیزافەیەدا نیە، ئێواران لەدوای تۆ کاک نەوشیروان دەیکوژێنێتەوە".
- راستە تۆ ئەو دەستەواژە لە مادەی (119) ئەسڕیتەوە کە ئێمە ئیزافەی ئەکەین؟ 
بەم پرسیارە گفتوگۆی ئەو تاقی ئێوارەیەی نێوانیان دەستپێدەکات.
- بەڵێ راستە، من ئەیسڕمەوە. 
کاک مەسعود بە سەرسوڕمانەوە ئەم وەڵامەی کاک نەوشیروان وەرئەگرێت‌و ئەڵێ:" دیارە تۆ نیازی جیاکردنەوەی سلێمانیت هەیە؟!".
- نەخێر، مەبەست جیابونەوە نییە، من پیاوێکی مارکسی بوم، حەقی جیابونەوە بە رەوا ئەبینم، تۆ کتێبەکەی لینین-ت لەسەر مافی جیابونەوەی گەلان خوێندوەتەوە ؟
- بەڵێ، چ پەیوەندی هەنە ؟
- تەڵاق مافێکە نە ئیدیعای بۆ ئەکەین‌و نە لە خەڵکی ئەسەنینەوە.
کاک نەوشیروان زیاتر لەسەری ئەدوێ‌و بۆی رون ئەکاتەوە لە ئایندەدا بۆ رێگریکردن لە غەدری پارێزگایەک لە پارێزگایەکی تر، ئەم مەسەلەیە گرنگە‌و ناکرێ ئەو مافە بە دەستور لە خەڵک وەربگرینەوە، بەڵام دڵنیابە بانگەشەی بۆ ناکەم.
هەرچەندە کاک مەسعود بڕوای بەو لۆژیکە‌و مافە دەستورییە هێنا، مادەکە وەک کاک نەوشیروان ویستی لە دەستوری عێراقدا جێگیربو، بەڵام ئیدیعا‌و تۆمەتی حەزو ویستی کاک نەوشیروان بۆ جیابونەوەی سلێمانی لە هەرێمی کوردستان بە ناڕەسمیو هەندێکجاریش بە رەسمی لەلایەن پارتییەوە بەردەوام بو، هەموجارێکیش لە وەڵامدا کاک نەوشیروان ئەم گفتوگۆیەی خۆیو کاک مەسعودی دەگێڕایەوە، بڕوای تەواویشی پێی هەبو.
هەرێمی سلێمانی !
کاردانەوەی پارتی بەرامبەر رێککەوتنی سیاسی گۆڕان‌و یەکێتی هەر لە سەرەتاوە بیری پرۆژەیەکی بۆ جیاکردنەوەی "هەرێمی سلێمانی" لای کاک نەوشیروان گەڵاڵەکرد، هەرچەندە هێزە عێراقیو نێودەوڵەتییەکان لە سەرەتاوە پیرۆزباییان لە رێککەوتنەکە کرد، بەڵام کاری دەستوبردی پارتی بۆ لەباربردنی رێککەوتنەکە وایکرد، جگە لە ئێرانییەکان، هیچ کام لە نوێنەرایەتی ئەو لایەنانە لە مەراسیمی ئیمزاکردنی رێککەوتنەکەدا ئامادە نەبون، ئەمریکییەکان بە کارمەندێکی کوردی کونسوڵخانەکەیان بەشدارییان کرد‌و ئەوانی تر مەعزەرەتیان هێنایەوەو وتیان:" لەئاستی باڵای وڵاتەکانمانەوە ئاگادارکراوین کە بەشداری نەکەین".
لە ناوخۆی هەرێم‌و حیزبە کوردستانییەکان‌و یەکێتی نیشتمانیدا، پارتی بە چڕی کەوتە دژایەتیکردنی رێککەوتنەکە‌و لەڕێگەی هەوادارەکانیەوە توانی ئەو متمانەیەی پێش ئیمزاکردنی رێککەوتنەکە هەبو، لەقی بکات، بەداخەوە باری ناوخۆی یەکێتیش رێگەخۆشکەر بو بۆ جێبەجێکردنی بەرنامەکەی پارتی، تا گەیشتن بە جیاکردنەوەی باڵی "ناوەندی بڕیار"، کاک نەوشیروان هەر لە سەرەتای مەترسییەکەوە پەیڕەوێکی بۆ سەرکردایەتی هاوبەش نوسیو وەک پاشکۆیەکی رێککەوتنەکە لە کۆبونەوەیەکیاندا بۆی خوێندنەوە‌و پەسەندیان کرد، تیایدا، ئیقرار کرابو کە هیچ کەسێکی تر بۆ ئەو سەرکردایەتییە زیاد نەکرێت، تەنانەت لە حاڵەتی چۆڵبونی شوێنی هەر ئەندامێک بە هەر هۆیەک، هەتا بە مردنیش کەس جێگەی نەگرێتەوە، سەرکردایەتی هاوبەش بۆ گشت قەزاو ناحیەکان دروست بکرێت، پارەو داهاتی سنوری سلێمانی بە لیژنەیەک لێکۆڵینەوەی لێ بکرێ‌و بزانرێ‌و کۆبکرێتەوە، هێزی پێشمەرگە‌و پەیوەندییەکان‌و دارایی هاوبەش بکرێ. لەوچوارچێوەیەشدا وەک سەرەتایەک پشتگیری مادی بزوتنەوەی گۆڕان بکرێت، جێگەی خۆیەتی باسلەوەش بکەین لای گۆڕانەوە حەمەتۆفیق بە فشاری هێرۆخان‌و لای یەکێتیشەوە دکتۆر بەرهەم بە فشاری کاک نەوشیروان لەو سەرکردایەتییە دانران.
لەگەڵ زیاتر بێئومێدبونی کاک نەوشیروان لە جێبەجێکردنی رێککەوتنەکە‌و فشارەکانی پارتی بۆ لەباربردنی، سەرقاڵی نوسینی پرۆژەیەکی گشتگیر بو بۆ بەکارهێنانی ئەو مافە دەستورییەی خەڵکی سلێمانی، بۆ ئەو مەبەستەش هەم پرس‌و ڕا هەم گفتوگۆی لەگەڵ زۆر لە هاوڕێکانماندا دەکرد.
- کاکە پێتوانییە لەڕوی مەسەلە گەورەکەی نەتەوە‌و نیشتمانەوە زیان بە نەوەکانی ئایندە بگەیەنێ ؟
من وەڵامی ئەم پرسیارەم لا گرنگ بو، بێ بیرکردنەوە زۆر بەوردی وەڵامی دامەوە:
- من ژیانی پێشمەرگایەتیم، پارتیزانیم وایکردوە هەمو مەسەلە گەورەکان بەو تەجروبەیەوەو دەرسەکانی بەراورد بکەم، بۆ جێبەجێکردنی ستراتیژو بەرنامەی درێژخایەن، کورد پێویستی بە شوێنێکی ئەمین هەیە (ملاژ امن)، خەباتی پارتیزانیش وایە، پەکەکە بۆیە نافەوتێ، قەندیل بوە بەو پەناگەیە بۆیان، هەر کات‌و لەهەر شوێنێ فشاریان بچێتەسەر، ئەگەڕێنەوە‌و لەوێ ئەتوانن خۆیان رێکبخەنەوە، هەر لەوێش ئەتوانن پەلوپۆ بۆ هەمو کوردستان بهاوێژن، ئەمە بۆ حیزب‌و بزوتنەوەی چەکداری دروستە‌و ئێمەش هەروابوین، بۆ حکومڕانی کوردیش وەک نەتەوە‌و بۆ هەر چوار پارچەی کوردستانیش ئێمە پێویستمان بە پەناگەیەکەی ئەمین هەیە، شوێنێ کە بە دەستور‌و یاسا بتوانین بیپارێزین، ژێرخانی خۆیو سەرخانێکی پتەوی خۆی هەبێ، لەڕوی دیموکراسیو مافی مرۆڤ نمونەیەک بێ باسبکرێ‌و چاوی لێبکرێ. مێژوی فکرو ئەدەب‌و سیاسەت‌و رۆشنبیری سلێمانی، ئەو فرە رەنگ‌و دەنگییە، باشترین شوێنە بۆئەوەی بتوانین بیکەین بەو پەناگە ئەمینە‌و خاڵی گۆڕانکاری لە بیری سیاسی کورددا، دەکرێ لە قۆناغی یەکەمدا سود لەو پشتیوانییەی بەغدا وەرگرین، گەر بتوانین لەجیاتی ئەو هەمو زانکۆ بێکەڵکە تەنیا زانکۆیەکمان هەبێ بچێتە ئاستی زانکۆ جیهانییەکان‌و مامۆستای لە دەرەوە بۆ بهێنین، لە جیاتی ئەو هەمو خەستەخانەیە، یەک دو خەستەخانەی گەورە لە ئاستی ئەوانەی دنیای دەرەوەدا بن‌و دکتۆرو پسپۆڕی بیانی بۆ بهێنین.. ئاسایش، پۆلیس، هێزی چەکدار، ئازادی بیروڕا، ئەدەب‌و هونەرو...
لەڕاستیدا کاک نەوشیروان زۆر بە وردی هەمو کۆڵەکە سەرەکییەکانی ژیان‌و بەردەوامی هەرێمی سلێمانی باسکرد.
جارێکی ترو لە وەڵامی هاوڕێیەکی باژێڕی هەولێردا، کە پێی وابو پارتی دەربەدەریان ئەکات‌و راوەدویان ئەنێ، وتی:
- نەک هەولێر‌و دهۆک، هەمو شارەکانی تری پارچەکانی کوردستان خۆزگە بەو هەرێمە ئەخوازن، ئەوەی ئێمە بیری لێ ئەکەینەوە، کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیو ئێران‌و تورکیاش پشتیوانی ئەبن، لێتان تێکنەچێ، ئەمە دو ئیدارەیی نیە، ئەمە هەرێمی سەربەخۆیە‌و دەستوری عێراق رێگەی پێداوە، ئەسڵەن بۆ نەهێشتنی ئەم دو ئیدارە فەرزکراوەیە کە مەسئولەکانی یەکێتیو پارتی لە بەرژەوەندی شەخسی خۆیان فەرزیان کردوە، خۆ ئەگەر هەر پارتی فەلاقەی کردن، بڕۆن خەباتی سیاسیی ژێرزەمینی بکەن‌و ئێمە دەستان لێ بەرنادەین، وەک چۆن لەو شاخە دو بۆ سێ هەزار کەس بوین، بەڵام دەیان هەزار کەسمان لە سلێمانیو هەولێرو کەرکوک لەژێردەستی بەعسدا خەباتیان ئەکرد، هەوڵبدەن‌و بڵێن ئەمانەوێت ئێمەش وەکو سلێمانیمان لێ بێ، رەنگە پارتیش لە مونافەسەی ئێمەدا وەزعی هەولێرو دهۆک باشتر بکا، چونکە ئەوکاتە رێزو حورمەتی پارتییەکان دەبێ لە سلێمانی زیاتر بێ لە حیزبەکانی تر، بیریشت نەچێ، پارتی هاوکارمان بێ، دەکرێ یەک هێزی پێشمەرگە‌و یەک ئابوریو یەک پەیوەندی دیپلۆماسی هاوبەشمان هەبێ، ئەو هێزانەی هەر لە سەرەتاوە لە پارتییەوە دورکەوتونەتەوە، بەهێزبون‌و گەشەیان کردوە، بەپێچەوانەشەوە ئەوانەی پارتی سەیتەرەی بەسەریاندا هەبوە، وێران بون، بۆ یەکەمیان نمونەی پەیەدەو پەکەکەی لە رۆژئاواو باکور ئەهێنایەوە‌و بۆ ئەوی تریشیان حیزبەکانی باشور‌و رۆژهەڵاتی کوردستانی بە نمونە ئەهێنایەوە، پارتی نایەتەژێر بارو باشترین چارەسەر دورکەوتنەوەیە لێی.
دوای 16ی ئۆکتۆبەرو ئەم فکرەیە بەجۆرێکی تر لەلایەن هێزە عێراقییەکانەوە بۆ بزوتنەوەی گۆڕان‌و یەکێتی تەرحکرا، تەنانەت عەبادی جوابی ناردبو کە وەفدێکی ئێمە بڕوات‌و پارەی هەمو ئەو ساڵانەی موچەخۆرانی سلێمانی بەبێ پاشەکەوت تەسلیمی پارێزگاری سلێمانی بکات، لەگەڵیا پارەی پرۆژە‌و تەنمیەی ئەقالیم بنێرێ.
لە ساڵی 2014وەو لەسەروەختی دەسەڵاتی مالیکییەوە حسابمان کرد زیاتر لە (10 ملیار دۆلار) دێتە سلێمانیو هەمو تەسەڕوفێکی لەرێگەی پارێزگارو ئەنجومەنی پارێزگا‌و دەزگا رەسمییەکانەوە ئەبێ.
- خواهاوار ! کەس هەیە ئەم عەرزەی بەغدا رەتبکاتەوە ؟ ئەم فرسەتە لە مێژودا نە بۆ کورد نە بۆ سلێمانی رێکناکەوێتەوە.
من ئەم قسەیەم لە کۆبونەوەیەکدا کردو حەمەتۆفیق رەحیم بە گژمدا هات:
- ئەوە جێبەجێکردنی ئەجێندای وڵاتانی ئیقلیمییە.
- نەخێر هەموتان ئەزانن کاک نەوشیروان پرۆژەیەکی موتەکامیلی هەبو بۆ ئەو مەسەلەیە‌و تەمەن دەرفەتی نەدا، لای هەموشتان باسی کردوە، ئامادەم دو سەعات لەسەر پرۆژەکەی قسەبکەم.
بەتەنیاو جودا جودا هانام بۆ هەمو ئەو هاوڕێ دەستڕۆیشتوانە برد، سەید عومەر ئەزمونی حکومەتی هەرێمی پێ لە هەمو حوکمدارێتی دنیا جوانترو گەورەتر بو، ئەوانەی دەرەوەی سلێمانی هەمو دژایەتییان ئەکرد، هەر لەمیانی ئەو گفتوگۆیانەدا جارێکیان سەید عومەر وتی:" بەم عەقڵەوە ئیعلامەکە بەڕێوە ئەبەی ؟ لە تەلەفزیۆنەکەوە ئەڵێی یەکەمجارە لە مێژوی عێراقدا وەزیرێکی کورد لەسەر گەندەڵی دەربکرێ.. لەمەدا مەبەستی راپۆرتێک بو لەسەر کەیسەکەی هۆشیار زێباری لە KNNوە بڵاوکرابوەوە"، وتم:" جەنابی کاک عومەر ئەوە راستییە‌و ئێمە لەسەر ئەو کەیسە وا قسەمان کردوە، خۆشم نوسیومە"، لێم راستبوەوە‌و بەتوڕەبونەوە وتی:" دەبا پێت بڵێم لە تەئریخی عێراقدا وەزیرێکی کورد نەبوە بەقەد هۆشیار زێباری باش بوبێت‌و ئیشی بۆ کورد کردبێ".
لەوێدا تێگەیشتم بیرکردنەوەی من‌و ئەو پیاوە‌, ئەو پیاوە‌و خەڵکی ئەم هەرێمە چەند لەیەکەوە دورن‌و چەند ناجۆرو ناتەبان.
بەهەرحاڵ لەژێر فشاری هاوڕێکاندا، پێشنیازکرا وەفدێکی هاوبەشی بزوتنەوەی گۆڕان، یەکگرتو و کۆمەڵی ئیسلامی پێکەوە سەردانی بەغدا بکەن، دواجار بە هەرهۆیەک بو، من نازانم, بۆ ئەو وەفدە هاوبەشە لەوکاتەدا رێکنەخرا، شۆڕش حاجی بەتەنیا‌ وەکو نوێنەری گۆڕان سەردانی بەغدای کرد، بەڵام لەژێر فشاری سەید عومەرو هاوبیرەکانیدا قەناعەتیان پێکردبو بەنهێنیو دور لە چاوی کامێرا حەیدەر عەبادی ببینێ، عەبادیش لە وەڵامی ئەو جۆرە کۆبونەوەیەدا وتبوی:" ئینجا کە پێیان شەرم‌و شەرمەزاییە کە بە ئاشکرا بمبینن، بۆچی نوێنەریان ناردوە بۆلام ؟"، زیارەتی شۆڕش حاجی رەتکرایەوە‌و دیدارەکە روینەدا، هەمو ئەو روانینەی شۆڕش‌و هاوبیرەکانی بۆ ئەوە بو کە پارتی تەخوینی بزوتنەوەی گۆڕان نەکا، وەک چۆن لەوکاتەدا سەرگەرمی تەخوینکردنی یەکێتی بو، کێچ کەوتە کەوڵم‌و لەوسەروبەندەدا پەیوەندیم بە یەکێک لە موستەشارەکانی مالیکی لەلایەک‌و چەند کەسایەتییەکی دەسەڵاتدارانی ئێرانەوە لەلایەکی ترەوە کرد کە لە عێراقدا کاریان ئەکرد، هەردولا یەک قسەیان کرد‌و وتیان" لە 16ی ئۆکتۆبەردا یەکێتی یەک هەنگاو هاتەپێشەوە، پارتیو بارزانی بە 100 هەنگاو پێشیان کەوتن، ئیتر بۆچی لە پارتیو کاک مەسعود ئەترسن ؟".
ئەمەیان نەکرد‌و پارتیو بارزانی خۆیان چونە بەغدا‌و رێککەوتن، بونەوە بە دەمڕاستی هەرێم‌و دوای هەموو ئەمانە بزوتنەوەی گۆڕان  لە بەیاننامەیەکدا داوا لە حکومەتی عێراق دەکات پارەی موچەخۆران بدات‌و داواش لە پارتی دەکات پاشەکەوتی موچە لابەرێ، ئێستاشی لەسەربێ هەم پارەی پارەی موچەخۆران لە غەرغەرەدایە‌و هەم پارتیش  پاشەکەوتی موچەی فەرمانبەرانی نەداوە. 
ماویەتی..