هێشتا دۆخی سوریا سەقامگیر نییە و کاتی زیاتری دەوێت تا ئاڵۆزییەکان ڕوون ببنەوە.

ئامادەکردنی: هاوڵاتی

پرسی پەنابەرانی سوریا یەکێکە لە دۆسیە گرنگ و ئاڵۆزەکانی ئەو وڵاتە کە لە دوای روخانی رژێمی بەشار ئەسەدەوە راستەوخۆ بەدەرکەوت و بووەتە جێگای مشتومڕی ناوەندە نێودەوڵەتییەکان، بە جۆرێک لە دوای چەند رۆژێکی کەم لە کۆنترۆڵکردنی شاری دیمەشق لە لایەن هێزەکانی دەستەی تەحریر شامەوە، زۆرینەی وڵاتانی ئەوروپا بە تایبەت ئەڵمانیا و نەرویج و نەمسا و دانیمارک، رێوشوێنی تایبەتیان گرتووەتەبەر و تەواوی مامەڵەکان بۆ وەرگرتنی پەنابەرانی سوری لە وڵاتەکانیان راگرتووە، بە ئومێدی رودانی گۆڕانکاری لە بارودۆخی سیاسی و ئەمنی و ئابوری لە سوریا و گەڕانەوەی پەنابەران بۆ وڵاتەکەیان.

لە دوای روداوەکانی سوریا و سەرهەڵدانی ناکۆکی و شەڕ و پێکدادانەکان، نزیکەی 7 ملیۆن هاوڵاتی سوریا ئاوارە بوون و روویان لە دەرەوەی وڵات کردووە بە جۆرێک 3 ملیۆن پەنابەر لە تورکیان و نزیکەی 800 هەزار پەناریش روویان لە ئەڵمانیا کردووە، لە لوبنانیش نزیکەی 800 هەزار پەناری سوری لێیە، لە کاتێکدا 700 هەزار لە ئوردن و 300 هەزار لە عێراق و نزیکەی 150 هەزار لە نەمسا و 200 هەزار پەنابەری دیکەش روویان لە سوید کردووە، 500 هەزار پەنابەری تریش بەسەر چەندین وڵاتی تردا بڵاوبونەتەوە، ئەو ژمارە زۆرەی پەنابەرانیش لە کاتێکدایە لە ناوخۆی سوریاش ملیۆنەها ئاوارەی ناوخۆیی هەن و بەردەوامیش ژمارەکە لە زیادبووندایە بەهۆی ناکۆکی و شەڕ و پێکدادانەکانەوە بە تایبەت بەهۆی پیلانی دوژمنکارانەی تورکیا و بەکرێگیراوەکانییەوە لە دژی ناوچە کوردییەکانی رۆژئاوای کوردستان.

لەگەڵ روخانی رژێمی ئەسەد ئاسۆیەک بۆ گەڕانەوەی پەنارانی سوریا بۆ وڵاتەکەیان کراوەتەوە، بە جۆرێک کۆمسیۆنی پەنابەرانی سەر بە نەتەوەیەکگرتوەکان پێشبینی دەکات لە شەش مانگی یەکەمی ساڵی 2025 دا، نزیکەی یەک ملیۆن پەنابەر بگەرێنەوە بۆ ناوچە جیاجیاکانی سوریا، وەزیری ناوخۆی تورکیاش دەڵێت تەنها لە ماوەی پێنج رۆژدا 8 هەزار پەنابەری سوری کەمپەکانی تورکیایان جێهێشتووە و گەڕاونەتەوە وڵاتەکەیان.

 لەگەڵ ئەوەشدا هێشتا بەربەستی زۆر هەیە کە رێگرن لەبەردەم پەنابەرانی سوریا، گرنگترینیان بریتین لە خراپی باری ئابوری و ئەو وێرانییەی بەسەر سوریادا هاتووە لەگەڵ داتەپینی ژێرخانی ئابوری و نەبوونی سەرچاوەی بژێوی و پێداویستیە سەرتاییەکانی ژیان لە زۆر ناوچەی سوریا، لە هەمووشی گرنگتر بارودۆخی ئەمنی و سەقامگیری وڵاتە، کە مەترسی ئەوە هەیە دۆخی وڵات لە داهاتوودا تێکبچێت و جارێکی دیکە ناچاربن ئاوارەی وڵاتان ببنەوە.

لە رابردوودا پەنابەرانی سوریا دوچاری زۆرترین ئێش و ئازاربوون و نەهامەتی زۆریان بینیوە، بە تایبەت ئەو پەنابەرانەی روویان لە تورکیا کردبوو، چونکە ئەو وڵاتە مامەڵەی کارتی فشاری لەگەڵدا دەکردن و وەک دەرفەتێک لێی دەڕوانین بۆ گۆرینی دیمۆگرافیای ناوچە کوردییەکانی رۆژئاوای کوردستان وەک ئەوەی لە عەفرین کردی و سەدان هاوڵاتی عەرەبی لەو شارە کوردییە نیشتەجێ کردووە، سەرباری ئەوەش میلیشیای چەکداری لێدروستکردن و بە بەرچاوی هەموو جیهانەوە ڕەوانەی بەرەکانی شەڕی کردن لە لیبیا و تەنانەت لەشەڕی نێوان ئازەربایجان و ئەرمینیا وەک بەکرێگیراوێک بەشداری ئەو شەڕەی پێکردن.

لە دوای روخانی رژێمی ئەسەدەوە چاوەروان دەکرێت بە گەڕانەوەی ئاوارە و پەنابەرە سوریەکان بۆ وڵات و ناچە جیاجیاکانی خۆیان و کەمبونەوەی ژمارەیان لە تورکیا، کۆتایی بەو کارتی فشارانەش بێت کە بەدەست ئەنقەرەوەیە و بە شێوەیەکی زۆر دڕندانە لە رابردوودا بەکاری هێناون بۆ بەرژەوەندی تایبەتی خۆی و پیلانە دوژمنکارانەکانی، کە بە دوورن لە هەر بەهایەکی مرۆڤانەوە.