دڵشاد تاڵەبانی

لە سەدەی ١٩وە لە نێوان دوو تێزی ماركسی رادیكال و سۆسیال دیموكراتەكاندا ناكۆكی و ململانی هەبوە لە سەر گۆڕانی بنەڕەتی و سەراوژوركردنەوەی كۆمەڵ یان گۆڕانی لەسەرخۆی هەنگاو بە هەنگاو ( ریفۆرم و چاكسازی كۆمەڵگاو سیستەمی سیاسی، ئابور، كۆمەڵایەتی ). پارتە كۆمۆنیستە تەقلیدیەكان لەو وڵاتانەی سەركەوتن لە زۆربەی هەرە زۆردا سیستەمی تاكە حیزبی و دیكتاتۆری سەركردەیان چەسپاند لە هەموو بوار و رەهەندێكدا ( كە نازیەكان، هەموو ناسیۆنالیستە بە ناو سۆسیالیستەكان ( وەك بەعس) ، تەنانەت تاوەكوو ئیسلامیە رادیكالەكان و هەموو رژێم و لایەنەكانی ناوچەكانی خۆمان كردیانە بنەمای كاری خۆیان، بە ناوی پارتی پێشڕەو و سەركردە ، سەركەردەی مەزن... مەرجەع ، سەرۆكی فەرماندە-الرئیس القائد-... هتد ) . دەركەوت لەو سیستەمە هەموو شت شاردراوەیەو تاقمێكی لوتكە هەموو شتی بەدەستە و دەمێنێت تا مردن، گەندەڵی ، چەوساندنەوە و زەوتكردنی دیموكراسی و هەلپەرستی بنەمای كارە ، چیش بكات كەس ناتوانێت لێپرسینەوەی لێ بكات. تەنانەت لە چینیش لە ١٩٨٩ دەنگی ناڕەزایی خۆیندكاران و كرێكاران لە گۆڕەپانی ( تیان ئەنمین )و شوێنەكانی تر خەڵتانی خۆینی كردو بە ناوی هەڕەشە بۆ سەر سەرۆكایەتی و حیزب، بە سەدان لە سێدارە دران و بە هەزاران بۆ ماوەی درێژخایەن خرانە بەندیخانە و تا ئێستاش بەردەوامە، دەیان ملیاردێری وەك زۆنگ شانشان (  Zhong Shanshan) و زانگ یمین ( Zhang Yiming)، هەن و دەیان ملیۆن كەس رۆژانەیان لە نیو دۆلار كەمترە.
تێزی دووەم ریفۆرمە كە دەبێت دیموكراسیانە بە ئاشكرا هەموو شت بگۆڕێت و ئازادی بەرقەرار بێت و نوێبونەوە بۆ خۆشگوزەرانی مرۆڤ بكرێت، كە سۆسیال دیموكراتەكان و بە ناچاری زۆری لیبراڵ و كۆنزەرڤاتیڤەكانیش كۆمەڵێك پرنسپیان وەرگرتوە لە ئەوروپا. لای خۆشمان زۆربەی لایەنەكان پروپاگەندەی ریفۆرم دەكەن و گوایە هەوڵی بۆ دەدەن، لە سەرەتای ئەم سەدەوە باسی لێوە دەكرێت، بەڵام بارەكە رۆژ بە رۆژ خرابتر بوە. 
ریفۆرم بەوانە دەكرێت كە بە راستی لێی گەیشتبیتن، بڕوایان پێ هەبێت و بە جیدی و دروست و بە چەندین ئۆرگانی شارەزای خاوەن دەسەڵاتی تەواو و پاك لە بناغەكانەوە كاری بۆ بكەن . 
لە كوردستان گەندەڵی گەیشتوەتە لوتكە، قۆرخكردن لە هەموو سنورێك دەرچوە، خۆسەپاندنی سیاسی و میراتگەری شۆڕ بوەتەوە بۆ ناو ئۆرگانەكانی لایەنەكانیش (دەشێت چەند كەس لە بنەماڵەیەك بە هەوڵ و كۆششی خۆیان بگەنە لوتكە یان ئۆرگانە باڵاكان  وەك بنەماڵەی كەندی و بووش لە ولایەتە یەكگرتوەكان ، بەڵام ئەوە نەبێتە نەریت و گشتگیر وەك لای خۆمان، وەك شیخایەتی ئیرشاد و بواری سیاسیش). ریفۆرم قسەو هەر بۆ ووتن نیە ، بەڵكو كارو كردارە، گەندەڵی دەبێت لە سەرەكانەوە دەستپێبكرێت و هەڵكەندرێت نەوەك لە بچوك و وردەكانەوە، درەخت تا لە ریشەوە هەڵنەكەندرێت، بەبڕینی گەلاو لق و پۆپ ، وشك نابێتەوە و زیادیش دەكات. دیكتاتۆریەت و خۆسەپاندەن بە هەر ناوێك، دیاردە خراپەكانیش لە گەڵی دەهێنێت. سەروەری یاسا دەبێت لە سەر هەموو كەسێك بێت ، نەوەك بێكەسەكان. دەبێت لە بنچینەوە لە بنەماكانی هەلپەرستی و بەرژەوندخوازو تەجاوزكار بدرێت و ریشەكێش بكرێت. ریفۆرمی ئیداری بنەرەتی پێویستە نەوەك رتوش و جوانكاری . ریفۆرمی راستەقینە ئەوەیە هەموو توانا ئیمكانیات بخرێتە خزمەتی كۆمەڵ و كارە خزمەتگوزاریەكان ( كارەبا، ئاو، پەروەردە، تەندروستی ، ریگا وبان ، دروستكردنی بنەمای ئابوری وڵات و هەلی كار، دەستەبەركردنی سەروەری ... دەیان خاڵی تر) ، ئەگینا هەر وەك چاكسای و ریفۆرمەكانی نەكراوی پێشوو دەردەچن كە لە سەرەتای ئەم سەدەوە گویبیستی دەبین و خراپتر دەبێت، ئەم مەبەستە دەیان لاپەرەی پێویستە، بەڵام بۆ بڵاكردنە هەر ئەوەندە دەتوانرێت.